Erteleme Davranışı: Neden Yapmamız Gerekeni Yapmayız?
Erteleme Davranışı: Neden Yapmamız Gerekeni Yapmayız?
Bir şey seni durdurmuyor, sen kendini durduruyorsun.
Sabah erken kalkıp yürüyüşe çıkacaktın, olmadı.
Bitirme tezine başlamak için “en uygun zamanı” bekliyorsun.
Mail atman lazım ama önce bir kahve içmen şart.
Ve sonra suçluluk duygusu: “Neden hâlâ yapmadım?”
Bu tanıdık döngüye erteleme davranışı (procrastination) deniyor. Sadece bir “zaman yönetimi” sorunu değil; çok daha derin, psikolojik bir mesele.
Ertelemenin Altında Ne Yatar?
Erteleme, tembellik değil; duygusal kaçınmadır.
Beynin, olumsuz bir duygudan (zorlanmak, başarısızlık korkusu, yetersizlik hissi) kaçmak için seni o işi yapmamaya yönlendirir. Kulağa mantıksız gibi geliyor ama aslında beyin, “şu an seni iyi hissettirecek” olanı seçiyor: telefon, sosyal medya, başka işler, hatta temizlik bile.
📌 Yapmamız gereken şey, bizde ne kadar çok kaygı, korku ya da sıkılma hissi uyandırıyorsa… onu o kadar çok erteleriz.
Mükemmeliyetçilik = Sürekli Başlamamak
Birçok kişi ertelemenin arkasında mükemmeliyetçilik olduğunu fark etmez.
Başlamak için “mükemmel zamanı”, “tam hazır hissetmeyi” bekler. Ama o an hiç gelmez. Çünkü zihin şöyle der:
“Ya beceremezsem?”
“Ya başlarsam ama yeterince iyi olmazsa?”
Sonuç? Hiç başlamamak, ya da son dakikaya kadar beklemek.
Erteleme Döngüsünün Psikolojisi
Bir görev belirir
Görevle ilgili olumsuz duygular oluşur (kaygı, sıkıntı, başarısızlık korkusu)
Beyin bu duygulardan kaçmak ister
Dikkat dağıtıcı ve kısa vadede iyi hissettiren başka şeylere yönelinir
Süreç tekrar eder ve suçluluk büyür
Bu döngü seni zihinsel olarak tüketir. En kötüsü de, özsaygıyı kemirir.
Peki Ne Yapmalı?
Mükemmel değil, “başlanmış” olsun: Küçük de olsa bir adım atmak, zihinsel kilidi kırar. Başladıkça direnç azalır.
Görevi parçala: “Tez yaz” yerine “ilk paragrafa başla” de. Beyin daha az tehdit algılar.
Duyguyu fark et: Ertelemeden önce ne hissettin? Korku mu, sıkıntı mı? İsmini koymak, kontrol gücü verir.
Zamana değil duyguya müdahale et: “Yeterince zamanım yok” bahanesi çoğunlukla bir duygu kaçırma mekanizmasıdır.
Ertelemenin doğasını kabul et: Hepimiz erteleriz. Ama fark etmek, döngüyü kırmanın ilk adımıdır.
Sonuç: Sorun Sen Değilsin, Stratejin
Erteleme seni tembel yapmaz. Korkularınla başa çıkmakta zorlandığını gösterir. Yapman gereken şeyi yapmıyorsan, belki de önce kendi iç sesini duyman, onu yatıştırman gerekiyordur.
Unutma, önemli olan “motive olmak” değil, “hareket etmeye gönüllü olmak.”
Ve evet… şimdi başlamak için tam zamanı olabilir.
