Disgrafi:
Yazma, bilişsel, kinestetik ve algısal motor bileşenlerden oluşan karmaşık bir etkinliktir. Bazı öğrencilerin yazma becerisini kazanmada sorun yaşadıkları bilinmektedir. Bu sorunlar giderilmediğinde öğrencilerin öğrenme sürecinde ciddi sıkıntılar yaşamaları muhtemeldir. Yapılan araştırmalara göre öğrencilerin %10 ve %34’lük bir bölümünün el yazısı yazma yeterliliğine sahip olmadıklarını ortaya çıkarmıştır. El yazısı ince motor gelişimi yeterli, düzeyde olmayan çocuklar, el yazısı zayıf yada disgrafili olarak tanımlanmaktadır. Disgrafi tanımı literatürde, yazılı dilin üretilmesinde el yazısı ile ilişkili olan güçlüklerdir. Disgrafi, diğer akademik yetersizlikleri olması ya da olmaması durumunda; öğrenme güçlüğü olan çocuklar ve yetişkinler arasında, öğreticileri tarafından sakar olarak nitelendirilen ‘gelişimsel koordinasyon bozukluğu (GKB)’ olan çocuklarda görülen en yaygın problemdir. GKB tanısının temel özelliği, motor koordinasyon ve günlük becerilerde kişinin yeterliliğinin kronolojik yaş, zeka düzeyi baz alındığında yapması gerekenin önemli ölçüde altında olmasıdır. Bu durum, motor becerilerinin önemli kıvrım noktalarına (ör. yürüme, oturma gibi) ulaşmada belirgin eksikliklerin olması, tembellik, el yazısının bozuk olması ile saptanabilmektedir. GKB; çocukların okul, ev yaşamı veya diğer sosyal yaşamdaki motor beceri performansı gerektiren günlük işlerdeki kabiliyetleriyle ilişkilidir.
Disgrafi 5 Şekilde Sınıflandırılmaktadır. Bunlardan Görsel /Uzamsal Güçlüklerde şekilleri tanımada ve harflerin arasına boşluk bırakmada yetersizlik, harfleri soldan sağa düzgün sıra şeklinde yapamama, düz satır hizasında yazamama, harita çizimi ve boyamada zorluk, yazı yazmada zaman israfı gibi problemler gözlenebilir. İnce motor güçlüklerde ise puzzle parçalarını birleştirememe, ayakkabı bağlayamama, kalemi tutamama ve düz bir metni yazamama yada makas kullanma becerisi ve oyun direktifleri takip edememe gibi problemler ortaya çıkar. Dille ilgili güçlükler de ise düşünceleri ifade etmede zorlantı. sıralı konuşma sağlayamama yönergeleri kolaylıkla takip edememe. Heceleme ve el yazısı ile ilgili güçlükler de ise yazma metodu ile heceleme yapmakta zorlanma, harflerin boyutunu kavramakta zorluk, yazılarını okumada zorlanma gözlenebilir. Son olarak dil bilgisi ile ilgili güçlükler de dil bilgisi kullanımında güçlük çekme, noktalama işaretlerini yerinde kullanamama noktalama işaretleri kullanamama ya da çoğunlukla virgül kullanma ve cümle oluşturma ile ilgili problemlerdir. Yazı yazma zorluklarının, öğrencilerin başarısını iki sebepten dolayı etkilediği belirtilmektedir. Birinci neden, el yazısı becerilerinde yaşanan problemlerin, öğrencilerin iyi bir metin oluşturmak için ihtiyaçları olan zihinsel süreçleri kullanmalarını aksatmasıdır. El yazısı güçlüklerinin başarıyı negatif olarak etkilemesinin bir diğer sebebi ise öğretmenlerin okunabilirlik bakımından daha anlaşılır olan yazılara daha çok puan verebilmeleridir. Disgrafili çocuklar sosyal ve psikolojik bakımdan da problem yaşayabilirler. Bu tip öğrencilerin ailelerinin beklentilerini karşılamada ve sınıf içi görevlerde baş etmede sıkıntılar yaşayabilmeleri olasıdır. Bazı öğrenciler bir daha asla iyi yazı yazmayacaklarını bile düşünebilirler.
Richards (1999) disgrafili öğrencilerin desteklenmesi sürecinde iki temel stratejiden bahsetmektedir. Bunlar uyum ve iyileştirme stratejileridir. Uyum stratejileri, öğrenme üzerinde olumsuz etkisi olan problemlerin azaltılmasını iyileştirme stratejileri ise yeni kavram ve yetenekler öğretilirken çocuğun öğrenme modeline ve ihtiyaçlarına göre yapılandırılmış tekniklerin kullanılmasıdır. Türkiye’de yazma güçlüklerine yönelik çalışmalar oldukça kısıtlı. Çınar Özdemir (2006) bu konuda bir çalışma yürütmüştür. Disgrafili çocuklara 8 hafta boyunca (omuz, kol ve el kaslarının güçlenmesine dayalı eğitim) yapmıştır. Araştırma neticesinde omuz, kol ve el kaslarının aynı anda kullanılmasına yönelik etkinliklerin çocukların yazı okunabilirliğine, kas kuvvetine, ince motor ve kaba kavrama kuvveti değerlerine pozitif etki sağladığı saptanmıştır.
Disgrafi tedavisinde en etkili metotlardan biri ses tedavisi ve çocuğa sağlanan özel eğitimlerdir. Fakat tedavi için erken tanı çok önemlidir. Bu sebeple eğer çocukta yazma yada hecelemede bir sıkıntı olduğu gözleniyorsa hemen bir uzmana danışılmalı. Bu öğrenciler için bireyselleştirilmiş eğitim programı tasarlanır. Okulda çocuğun rahat olması için belli çevresel düzenlemeler yapılmalı. Örneğin; yazı yazmak için klavye kullanması veya kısa yazılar yada daha az sorular çocuğa sorular. Çocuğun ev ortamında fazlaca desteğe ihtiyacı vardır. Aile çocuğun yazma şemalarını özenle takip etmelidir. Zorlandığı yerleri ve şemaları yazılı olarak gözlemlemelidir. Bu gözlemleri terapist, öğretmen ve doktorlara iletmelidir
Diskalkuli:
Öğrenme, bilginin kazanımı olarak tanımlanırsa kişinin bilgi edindiği anda güçlük yaşamasıyla ortaya çıkan problemlere öğrenme güçlükleri denir. Öğrenme problemleri ve okul başarısızlığının bireyden kaynaklı sebepleri içerisinde zihinsel özür, gelişimsel problem, duyusal özür, kronik rahatsızlıklar ve nörolojik özürler, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve öğrenme problemleri sayılabilir. Çevreden kaynaklanan nedenler ise aile içi problemler, problemli anne-baba tutumları, yaşam içinde oluşan olaylar (okul değişikliği, kardeş doğumu vb.), sosyo-kültürel eksiklikler, ekonomik dezavantaj ve travma sonrası stres bozukluğu sayılabilir. DSM IV’te özel öğrenme güçlükleri dört gruba ayrılır. Bunlar; okuma bozukluğu (Disleksi), matematik öğrenme bozukluğu (Diskalkuli), yazılı anlatım bozukluğu (Disgrafi) ve başka türde adlandırılamayan öğrenme bozukluklarıdır. İngiltere’deki Eğitim ve Beceriler Bakanlığı olarak bilinen DfES (2001)’e göre de diskalkuli aritmetik beceriler kazanma yeteneğini etkileyen bir durumdur(Messenger, Emmerson & Bird, 2007). Yaşanan problemler arasında rakamsal basit işlemler, problem çözme, problemlerle ilgili sezgileri kullanma ve anlamada güçlükler yaşanabilir. Ayrıca doğru yolu kullanıp doğru yanıtı verseler bile, kendilerine güvenmeden sorulara cevap verirler. Diskalkulinin kökenleri genel olarak karakterize edilememektedir. Bu sebeple akraba evliliğinden genetik faktörlere, kan uyuşmazlığından hamileyken çekilen röntgene, ilaç, sigara, alkol ve kahve tüketimine, anne-çocuk ilişkisindeki problemlere kadar hepsi diskalkuliye sebep olabilir. Diskalkulinin görülme sıklığı tek yumurta ikizlerinde daha sık, çift yumurtalarda ise daha az görülmektedir. Bu sebeple diskalkuli genetik bir rahatsızlık olabilir. Yapılan çalışmaların çoğu da diskalkuliyi beyin tabanlı bozukluk, anormallik veya beyin alanlarının az gelişmesine bağlı bir problem olduğunu ifade etmektedir.
Diskalkuli 5 temel türde ortaya çıkar. Sözel diskalkuli sayıları okuyabilme yazabilmektedir ancak sözel olarak okunurken bunları tanıyamamaktadır. Praktognostik diskalkuli ise soyut matematik kavramları gerçek kavramlara dönüştürmede zorluk yaşanmasıdır. Matematik kavramlarını anlayabilir fakat denklemleri sıralama, karşılaştırma ya da işlem yapmada takılırlar. Anlamsal diskalkuli ise kavramları sözel söylendiğinde anlar fakat problem yazma ve kavrama konusunda oluşur. Grafiksel diskalkulide matematiksel sembol yazma zorluğu yaşanır. Fikirsel diskalkuli zihinden işlem yapabilmekte ve matematikle ilgili kavram anlamada güçlük oluşmasıdır. İşlemsel diskalkuli ise aritmetik problemler veya matematiksel çözümlemeleri hem yazılı hem de sözel biçimde tamamlama zorluğu yaşamasıdır. Diskalkuli çoğu kişide zekâ geriliği olarak düşünülüyor. Fakat unutulmamalıdır ki özel yeteneği olan insanlar içerisinde diskalkulik olanlarda vardır. 1980’lerde araştırmacı Amerikalı psikolog N. Badian’ın yaptığı çalışma, ilköğretim çocuklarının % 6,4’ünün sayma matematikte ise % 4,9’un da okuma problemi yaşandığını ortaya koymuştur. Diskalkulinin belirtileri arasında basit geometrik şekilleri çizim yapmada ve tanımlamada problem, matematik içerikli sembollerin kafa karışıklığı yapması yada matematiğin genel kavramlarını anlayamama ve hatırlayamama ve zamanı anlatmada, yer ve yönü bulmada zorlanmalar yaşanabilir. Diskalkuli erken teşhis çok önemlidir. Tedavi kısmında problem ne kadar erken teşhis edilirse; bu çocuklar yeni bir öğrenme sürecine adapte olmak için gereken araçları o kadar erken öğrenirler. Ve bu sebeple oluşan gecikmeler, özgüven sorunları ve diğer ciddi problemlerden sakınmaları o kadar mümkün olur. Nöral esnekliği çalıştırarak zarar görmüş beyin işlevlerini tekrardan onarılabilir. Dahası bu çocukları etkili şekilde iyileştirmek için yeni beyin stratejileri geliştirme konusunda onlara yardımcı olabiliriz.
