Tüm çocuklar zaman zaman yaramaz, meydan okuyan ve dürtüsel olabilir, bu da normaldir. Bununla birlikte, bazı çocuklar yaşlarına göre normun dışında olan son derece zor davranışlara sahiptir. En yaygın yıkıcı davranış bozuklukları, karşıt olma karşı gelme bozukluğu , davranış bozukluğu ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunu içerir. Bu üç davranış bozukluğu bazı yaygın semptomları paylaşır, bu nedenle tanı zor ve zaman alıcı olabilir. Bir çocuk veya ergenin aynı anda iki rahatsızlığı olabilir. Diğer şiddetlendirici faktörler duygusal problemleri, duygudurum bozukluklarını, aile zorluklarını ve madde bağımlılığını içerebilir. Sırasıyla Davranış Problemleri çeşitlerini tanıyalım:
Karşıt Olma Karşı Gelme Bozukluğu 12 yaşın altındaki her on çocuktan birinin karşıt meydan okuma bozukluğuna sahip olduğu ve erkeklerin kızları ikiye bir oranında geçtiği düşünülmektedir. Karşıt gelme davranış bozukluğuna sahip bir çocuğun tipik davranışlarından bazıları şunlardır:
• Kolayca sinirlenir veya gıcık olur
• Sık öfke nöbetleri geçirir
• Yetişkinlerle, özellikle ebeveynleri gibi hayatlarında en tanıdık yetişkinlerle sık sık tartışır
• Kurallara uymayı reddeder
• Başkalarını kasten kızdırmaya veya tahrik etmeye çalışıyor gibi görünüyor
• Kendine güvensizdir
• Düşük hayal kırıklığı eşiğine sahiptir
• Herhangi bir talihsizlik için başkalarını suçlamaya çalışır.
Davranış bozukluğu Davranış bozukluğu (Conduct Disorder) olan çocuklar, uygunsuz davranışları ve kuralları kabul etmeyi reddetmeleri nedeniyle genellikle 'kötü çocuklar' olarak değerlendirilir. 10 yaşındakilerin yaklaşık yüzde beşinin davranış bozukluğu olduğu düşünülmektedir, erkeklerde görülme sıklığı kızlara göre dörte bir oranında fazladır. Davranış Bozukluğu olan çocukların yaklaşık üçte birinde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) görülmektedir. Davranış Bozukluğu olan bir çocuğun tipik davranışlarından bazıları şunları içerebilir:
• Ebeveynlere veya diğer otoritelere uymayı sıklıkla reddetme
• Tekrarlanan okuldan kaçma teşebbüsleri
• Çok erken yaşta sigara ve alkol de dahil olmak üzere madde kullanma eğilimi
• Başkaları için empati eksikliği • Hayvanlara ve diğer insanlara karşı agresif olmak veya zorbalık göstermek
• Fiziksel veya cinsel istismar dahil sadist davranışlar göstermek
• Fiziksel kavgalara başlama keskinliği
• Fiziksel kavgalarda silah kullanma eğilimi
• Sık yalan söylemek
• Çalma, kasıtlı olarak ateş yakma, evlere girme ve vandalizm gibi suç davranışları
• Evden kaçma eğilimi
• İntihar eğilimleri.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Çocukların yaklaşık yüzde iki ila beşinin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna (DEHB) sahip olduğu ve erkeklerin kızlara oranla üçe bir oranda fazla olduğu düşünülmektedir. DEHB'nin özellikleri şunları içerebilir: • Dikkatsizlik - konsantre olamama, talimatları unutma, bir işi tamamlamadan bir görevden diğerine geçme . • Dürtüsellik - 'kısa sigorta' olarak tabir edilen ani ve duygusal hareketler yapmak, kazaya yatkın davranışlar sergilemek. • Aşırı aktiflik - sürekli yerinde duramama ve/veya sürekli kıpırdanma Çocuklarda Davranış Bozukluklarının Teşhisi Nasıl Konur? Yıkıcı davranış bozuklukları karmaşıktır ve birbirini etkileyen birçok farklı faktörü içerebilir. Örneğin, Davranış Bozukluğu'nun uygunsuz davranışlarını sergileyen bir çocuğun DEHB, kaygı, depresyon ve zor bir ev hayatı da olabilir. Teşhis yöntemleri şunları içerebilir: Bir çocuk doktoru, psikolog veya çocuk psikiyatristini içeren uzman bir servis tarafından teşhis.
Ebeveynler, çocuk ve öğretmenlerle derinlemesine görüşmeler Davranış kontrol listeleri veya standart anketler. Çocuğun davranışını bozabilecek akut stres faktörlerini ekarte etmek önemlidir.
Örneğin, hasta bir ebeveyn veya başka çocuklar tarafından mağdur olmak, çocuğun tipik davranışındaki ani değişikliklerden sorumlu olabilir ve bu faktörlerin başlangıçta dikkate alınması gerekir. Çocuklarda Davranış Bozukluklarının Tedavisi Nasıl Olur? Davranış bozukluğu olan tedavi edilmeyen çocuklar işlevsiz yetişkinler olarak büyüyebilir ve ileride kişilik bozukluklarına sahip olma ihtimalleri vardır. Genel olarak, müdahale ne kadar erken olursa, sonuç o kadar iyi olur. Çalışmalar, örneğin DEHB için özenle tasarlanmış ilaç yönetimi ve davranışsal tedavinin okuldaki ve evde tüm davranış ölçülerini iyileştirdiğini göstermiştir. Tedavi genellikle çok yönlüdür dolayısıyla belirli bozukluğa ve buna katkıda bulunan faktörlere bağlıdır. Kapsamlı bir tedavi rotası şunları içerebilir: Ebeveyn eğitimi - örneğin, ebeveynlere çocuklarıyla nasıl iletişim kuracaklarını ve çocuklarını nasıl yönlendirebileceklerini öğretmek. Aile terapisi - Tüm ailenin iletişim ve problem çözme becerilerini geliştirmesine yardımcı olmak.
Bilişsel davranışçı terapi - Çocuğun düşüncelerini ve davranışlarını kontrol etmesine yardımcı olmak. Sosyal eğitim - Çocuğa nasıl sohbet edileceği veya başkalarıyla işbirliği içinde nasıl oynanacağı gibi önemli sosyal beceriler öğretmek. Öfke yönetimi - Çocuğa artan hayal kırıklıklarının işaretlerini nasıl tanıyacağı öğretilir ve öfke ve saldırgan davranışlarını etkisiz hale getirmek için tasarlanmış bir dizi baş etme becerisi verilir. Gevşeme teknikleri ve stres yönetimi becerileri de öğretilir. Teşvik - Davranış bozukluğu olan birçok çocuk okulda ve başkalarıyla etkileşimlerinde tekrarlanan başarısızlıklar yaşar. Çocuğu belirli yeteneklerinde (spor gibi) üstün olmaya teşvik etmek benlik saygısı geliştirmeye yardımcı olabilir. İlaç - Dürtüsel davranışların kontrolüne yardımcı olmaktadır. Yukarıda belirtilen davranış örneklerine sahip olduğu düşünülen çocuğun ya da ergenin öncelikle bir uzmana danışması önemlidir. Bu süreçte ebeveynlerin davranışları nasıl şekillendirebileceğine dair bilgi edinmek için okumaya devam etmelerini tavsiye etmekteyiz.