Çocuğun Dil Gelişimi
Bebeğin doğumdan sonra ilk çıkardığı ses ağlamaları olur. Bir ayın sonuna doğru açlık ya da gaz sıkıntısında farklı ağlamalarla kendini ifade etmeye başlar, bunu anne ve babasının anlamasını ister.
İkinci aydan itibaren artık yavaş yavaş çıkardıkları sesin farkına varır. Bu evrede a,o,u gibi sesli harfleri ve bir çok sessiz harfi çıkarmaya başlar. Bu seslerin hepsi evrenseldir. Bebek mutluluğunu ya da tersini ifade eden farklı sesler çıkarır ve anne sesine gülümser.
Dört-altı aylar arasında sesin geldiği yine bakar. Müzikli, sesli oyuncaklar ilgisini çeker. Kendisi ile konuşulduğunda kızgın ve neşeli sesleri ayırt edebilir. Sessiz harflerin yanına sesli harfler koymaya başlar, mesela ma-ma ba-ba-ba, de-de demeye başlar. Bu tek heceli sesleri tekrar ederek oyun haline getirir. İlerleyen dönemde çevresindeki sesleri anlamasa bile taklit etmeye başlar. Farklı durumlar karşısında sesinin tonunu yükselterek ya da alçaltarak, ses oyunları oynayarak tepkisini gösterebilir. Yedinci aydan sonra daha farklı sesler çıkararak isteklerini ya da ihtiyaçlarını bildirir. Adı ile çağrıldığında bilir. Anlamsız kelimeler kullanarak akıcı şekilde konuşmaya başlar. Bu konuşma şekline jargon denir. İşaret parmağı ile nesneleri gösterir. Çevresindekileri taklit etmeye başladığı gibi jest ve mimikler kullanarak iletişime geçmeye çalışır.
Bebek 9-12 aylar arası ilk kelimelerini söyler. Bu döneme ‘tek kelime evresi’ denir. Daha öncesinde ba-ba diyen çocuk bu sefer babasını göstererek bilinçli şekilde, kelimeye anlam yükleyerek baba der. Tek kelime ile bir çok şeyi anlatır. Örneğin ‘anne’ dediğinde annesinin nerede olduğunu soruyor da olabilir ya da acıktığını söylemiş de olabilir. Bu döneme tek sözcükler evresi denir. Bu dönemde ‘yapma’ veya ‘hayır’ gibi basit talimatları anlayabilir. Bildiği oyuncakların ismini söylediğimizde arayabilir.
Duygu ve düşüncelerin tek kelimelere sığdığı bu dönemden sonra on sekizinci aydan başlayarak iki kelimeli yeni bir dönem başlar. Çocuk, bildiği kelimelere yenisini ekler ve ‘anne gel’ veya ‘baba al’ gibi iki kelimelik cümleler kurmaya başlar. Buna telgraf konuşması denir. Başkaları anlamasa bile anne ve baba için çocuğun konuştukları genel hatları ile anlaşılır düzeydedir. Bildiği sözcüklerin sayısı hızla artar. Bu dönemde ortalama 25 kelime kadar söyleyebilir. Aynı zamanda iki üç kelimelik talimatları anlar. Vücut bölümleri sorulduğunda anlar ve göstermeye başlar. İki yaşında çocuğun konuşmasının %50’si anlaşılabilir.
İki yaşından sonra çocuğun kelime dağarcığı hızla artar. Yetişkinlerin konuşmalarının çoğunu anlar. Basit soruları anlayıp cevap verebilir. Karmaşık olmayan küçük emirleri anlar ve yerine getirir. Renkleri tanır, vücudun en az beş kısmını karşısındakinin üzerinde gösterebilir ve resimlerde de istenilen şeyleri gösterebilir. Daha öncesinde iki kelimeyi yan yana getirirken şimdi artık üç veya daha fazla sözcük içeren cümleler kurmaya başlar. Konuşurken ses tonu değişiklikleri, jest ve mimiklerini daha fazla kullanır. Dilbilgisi kurallarını da öğrenip kullanmaya başlar. İlerleyen dönemde üç yaşa doğru tanıdığı yetişkinlerle artık rahatlıkla sohbet eder. Üç yaşında konuşmalarının %75’i anlaşılır olmuştur.
Üç yaşından sonra artık kurallara uygun daha uzun cümleler kurar. Sadece ailesi değil, çevresindeki insanlar da konuşmasını rahatça anlar. Duygularını düşüncelerini rahatça anlatır. Kim nerede neden gibi ifadeleri anlar ve cevap verir. Sorulduğunda adını soyadını ve yaşını söyleyebilir. Şarkı sözlerini ezberleyip söyleyebilir. Hikaye ve masallar anlatabilir.
Dört yaşından sonra artık bir yetişkin gibi konuşur, bebeksi konuşması kalmamıştır. Yaşıtları ile rahatça iletişim kurar. Geçmiş ve gelecek gibi zaman kavramını bilir ve doğru kullanır. Konuşmalarda çok fazla bağlaç kullanır. Çocuk şiirleri ve şarkılarından hoşlanır ve ezberler. Her şeyi merak eder ve çok soru sorar. Hikayelerin başı, ortası, sonu olduğunu bilir ve olayları konu sırasına göre anlatır. Soyut kelime sayısında da artış olmuştur. Altı yaşında kullanılan cümleler yetişkinlere yakındır.
Dil gelişimi çocuğun zihinsel, sosyal ve duygusal gelişiminin önemli bir parçasıdır. Her çocuğun gelişim hızının farklı olacağı unutulmamalıdır. Dil gelişiminin basamaklarını bilmek ve ona göre çocuğu takip etmek, dilde gecikme ya da gerileme fark edildiğinde erken müdahele edip sebeplerini aramak büyük önem taşır.