Alışkanlıkların Nörobilimi: Yeni Nöral Yolunuzu Nasıl İnşa Edersiniz?
Alışkanlık döngüsü genellikle tetik (cue) — rutin (routine) — ödül (reward) üçlüsüyle
açıklanır. Nörobilimsel açıdan dopamin sistemi, ödül beklentisi ve alışkanlık oluşumunda
merkezi rol oynar. Ödülün hemen gelmesi alışkanlık öğrenimini hızlandırır; bu nedenle
davranış değişikliğinde ödülün doğru zamanlanması kritik. Son yıllardaki araştırmalar,
küçük ve yönetilebilir “micro-habit”lerin sürekliliğinin, büyük ve zor hedeflere göre daha
etkili olduğunu gösteriyor.
Davranış değişikliği önerileri: davranış zincirlerini küçük parçalara bölmek, tetikleri
çevresel düzenlemelerle optimize etmek (ör. spor kıyafetlerini görünür yerde tutmak),
performansa değil sürece odaklanmak ve davranışın hemen ardından küçük ödüller
vermek. Ayrıca, alışkanlık oluşturmanın ilk 2–3 haftasının kritik olduğu, ancak sabrın ve
çevresel stabilitenin uzun vadeli kalıcılık için belirleyici olduğu klinik olarak
gözlemlenmiştir.
Klinik uygulamalarda, alışkanlık çalışmaları motivasyonel görüşme teknikleri ve
davranışsal aktivasyonla birleştirilir. Nörobilimsel farkındalık, neden bazı davranışların
“otomatikleştiğini” anlamamıza yardımcı olur ve bu bilgi, bilinçli yeniden tasarım için
güçlü bir araçtır. Temel mesaj: alışkanlıklar kader değildir; dikkat ve küçük stratejik
adımlarla istenilen yönde yeniden inşa edilebilir.
Hazırlayan:
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
