Cinsel yolla bulaşan hastalıklar terimi ne için kullanılır?

Erkek ya da kadın iki kişi arasında cinsel temas sırasında, ciltten cilde doğrudan nakil yoluyla veya vücut sıvıları ile temas ile çiftlerden birinden diğerine geçen hastalıklara “cinsel yolla bulaşan hastalıklar” denir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar bulgularını nerelerde gösterir?

Bu hastalıklar; penis(erkeklik organı) veya vajinanın(kadın cinsel organı) partnerin ağız, anüs veya cinsel organı ile teması sonucu bulaşır ve sadece cinsel organda (penis veya vajina) belirti verebileceği gibi ağızda ve/veya anüste de belirti verebilir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların tekrarlaması mümkün mü?

Bu hastalıkların çoğunun aşısı yoktur ve bir kez geçirilmesi tekrarlamayı önlemez. Bir kişi ömrü boyunca tekrar tekrar bu hastalıkları geçirebilir. Kişide genellikle belirti ortaya çıkarmazlar. Bu durum kişiyi veya partnerini yanıltabildiğinden hastalığın bulaşma riskini arttırmaktadır.

Kimler cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından risk grubundadır?

Aşağıda belirtilen bireyler riskli gruptadır

· Doğrudan teması engelleyen bir bariyer (örn. kondom)olmadan cinsel temasta

bulunma

· Çok eşli cinsel yaşam

· Partnerinin çok eşli olması

· Hayat kadınları veya onların müşterileri

· Yakın zamanda eş değiştirmek

· Cinsel yolla geçen hastalık belirtisi olan biriyle ilişkiye devam etmek

· Sünnetsiz olma

· Kendisinde başka bir cinsel yolla geçen hastalık belirtisi olması

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların tedavi edilebilen başlıca nedenleri nelerdir?

Aşağıda belirtilenler tedavi edilebilen hastalıklardır.

· Gonore enfeksiyonu (Bel soğukluğu)

· Klamidya enfeksiyonu

· Mikoplazma enfeksiyonu

· Üreplazma enfeksiyonu

· Sifiliz (frengi)

· Trikomoniyazis

· Şankroid (yumuşak çıban)

· Lenfogranuloma venerium (iklimsel hıyarcık)

· Donovaniyazis

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların tedavi edilemeyen başlıca nedenleri nelerdir?

Aşağıda belirtilenler durumların günümüzde tedavi si mümkün değildir ve taşıyıcı olanlarda bulaştırıcılıkları hayat boyu devam ettiği için önem taşımaktadırlar.

· İnsan immun yetmezlik virüsü enfeksiyonu (HİV)(AİDS hastalığı)

· İnsan papilloma virüs (HPV) enfeksiyonu (Kadınlarda rahim ağzı kanserine

sebep olabiliyor)

· Hepatit B ve Hepatit C

· Sitomegalovirüs (CMV) enfeksiyonu

· Herpes simpleks virüs (HSV) enfeksiyonu

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların erkeklerde belirtileri nelerdir?

Erkekle gözlenen belirtiler aşağıda listelenmiştir.

· İdrar yaparken yanma

· İdrarda koku

· İdrarda renk değişikliği

· Sık idrara çıkma ve idrarın bitmemiş hissi

· İdrar yolundan akıntı (sarı-yeşil renkli veya renksiz olabilir)

· İdrar yolu ağzında kabuk oluşumu

· Penis etrafında siğiller

· Penis etrafında içi sıvı dolu ağrılı küçük kesecikler

· Penis etrafında ağrılı veya ağrısız yaralar (çevresi kızarık, ortası sulanmış,

bazen kabuklu)

· Penis etrafında kaşıntı

· Peniste şişlik ve kızarıklık

· Yumutalıklarda şişlik, ağrı, kızarıklık

· Ateş

· Kasıklarda lenf bezelerinde şişlik

· Anüste akıntı, dışkılama sırasında ağrı

· Ağız içinde veya çevresinde içi sıvı dolu ağrılı küçük kesecikler

· Yutkunma sırasında ağrı

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların kadınlarda belirtileri nelerdir?

Kadınlarda gözlenen belirtiler aşağıda listelenmiştir.

· İdrar yaparken yanma

· İdrarda koku

· İdrarda renk değişikliği

· Sık idrara çıkma ve idrarın bitmemiş hissi

· Kadın yollarında akıntı (sarı-yeşil veya renksiz)

· Cinsel birleşme sırasında ağrı

· Kadınlık organı etrafında siğiller

· Kadınlık organında içi sıvı dolu ağrılı küçük kesecikler

· Kadınlık organı etrafında ağrılı veya ağrısız yaralar (çevresi kızarık, ortası sulanmış, bazen kabuklu)

· Kadınlık organı etrafında kaşıntı

· Kadınlık organı etrafında şişlik ve kızarıklık

· Ateş

· Kasıklarda lenf bezelerinde şişlik

· Karın ağrısı

· Anüste akıntı, dışkılama sırasında ağrı

· Ağız içinde veya çevresinde içi sıvı dolu ağrılı küçük kesecikler

· Yutkunma sırasında ağrı

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların bulaşma yolları nelerdir?

Bu hastalıklara yola açan mikroplardan birini taşıyan bir kişi ile vajinal, anal veya oral yolla korunmasız cinsel ilişkiye girmek, taşıyıcı kişilerin vücutlarındaki yaralar ile doğrudan temasta bulunmak, taşıyıcı kişilerden kan aktarımı veya kanı ve/ veya vücut sıvıları ile açık yara teması son olarakta hasta kişinin kanı veya vücut sıvıları ile kirlenmiş kesici-delici aletler (tırnak makası, tıraş bıçağı, dövme aletleri, akupunktur iğneleri, diş tedavisinde kullanılan aletler, cerrahi girişimlerde kullanılan aletler, kulak delme aletleri, ortak kullanılan enjektörler vb.) ile yaralanma bulaşma yollarıdır.

Cinsel yolla bulaşan hastalıkların tanısı nasıl konulur?

Cinsel yolla geçen hastalıkların kesin tanısı enfeksiyon alanından alınan örneklerinden kültür ortamında şüphelenilen mikrobun üretilmesi ile konulur. Ancak bu her zaman mümkün olmaz. Cinsel yolla bulaşan hastalık için yeterli şüphe varsa tedavi edilmelidir.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar nasıl tedavi edilir?

Cinsel yolla geçen hastalıkların çoğu antibiyotiklerle tedavi edilebilmektedir. Bu konuda bir üroloji uzmanına başvurmanız gerekmektedir.

Tedavi edilmediğinde cinsel yolla bulaşan hastalıklar kadınlarda başka sağlık sorunlarına yol açabilir mi?
Tabii ki yol açabilir. Kadınlarda şunlar gözlenebilir.

· Pelvik iltihabi hastalık

· Kadın üreme organlarını tutan ciddi bir hastalıktır

· Bir kez geçiren hastaların %12’ si, iki kez geçirenlerin %35’ i, üç kez

geçirenlerin % 75’i kısır kalabilir

· İlerlemiş hastalıklar yaşamı tehdit edebilir

· Kısırlık (sadece pelvik iltihabi hastalıkla değil, diğer cinsel yolla bulaşan

hastalıklarla da görülebilir)

· Dış gebelik

· Düşük

· Rahim ağzı kanseri

· Ağrı ( geçmeyen , yıllarca süren alt karın ağrısı)

· Doğacak bebeğin anne karnında veya vajinal doğum sırasında bu

hastalıklardan etkilenmesi (körlük, akciğer hastalıkları, menenjit vs.)

Tedavi edilmediğinde cinsel yolla bulaşan hastalıklar kadınlarda başka sağlık sorunlarına yol açabilir mi?
Tabii ki yol açabilir. Erkeklerde şunlar gözlenebilir.

· İdrar kanalı darlıkları

· Kısırlık

· Kronik prostat iltihabı (hastalık prostata yerleşerek yıllar boyunca süren

belirtilere(peniste ağrı, idrarda yanma, idrar zorluğu vs.) yol açar)

· Eşine bu hastalığı bulaştırma

· Ağrı ( geçmeyen , yıllarca süren alt karın ağrısı)

Cinsel yolla geçen hastalıklardan korunma yolları nelerdir?

Hastalığın kadında daha sık olmak üzere erkeklerde de belirti vermeksizin bulaşıcı olabileceği akıldan çıkarılmamalıdır. Cinsel partnerde hiçbir belirti olmasa bile uygun korunma olmadığında hastalık kapabilirsiniz. Korunmak için aşağıda belirtilen noktalara dikkat etmek gerekmektedir.

· Korunmak için mutlaka cinsel ilişki sırasında kondom (kaput, kılıf, prezervatif) kullanılmalıdır. Kondom cinsel ilişkinin her çeşidinde (vajinal, oral, anal) ve her seferinde kullanıldığında sizi %100 koruyabilir.

· Eşlerden birinde hastalık saptanıyorsa bulaşıcılığın önlenmesi için diğer eş de tedavi edilmelidir

· Kesici-delici aletlerin ortak kullanımından kaçınılmalıdır

· Cinsel parner sayısı mümkün olduğunca az olmalıdır, eş sayısı arttıkça

hastalık ihtimali yükselir

· Eğer hastalık saptandıysa doktor gözetiminde ilaç kullanılmalıdır, uygun

olmayan ilaçlar belirtileri azaltarak bulaşıcılığı arttırabilir

· Cinsel yolla bulaşan hastalık belirtileri olan kişilerle cinsel ilişkiye girilmemeli

veya kendinizde bu belirtiler varsa tedavi tamamlanıncaya kadar başkalarıyla ilişkiye girmekten kaçınmalısınız.

4.E. AİDS

AIDS (Adult immunodeficiency syndrome = Yetişkin bağışıklık zayıflığı sendromu) nedir?
HIV (insan bağışıklık yetmezliği virüsü) bulaşmış kişilerde ilerleyici bağışıklık sistemi işlevsizliği nedeniyle ciddi fırsatçı enfeksiyonlar, kanser veya diğer hayatı tehdit edici durumların oluşması durumu AIDS Adult immunodeficiency syndrome = Yetişkin bağışıklık zayıflığı sendromu) olarak tanımlanmaktadır.

HIV bulaştıktan sonra AIDS’ e kadar geçen süreç nasıldır?

Kişiye ilk defa HIV virüsü bulaştıktan sonra AIDS gelişene kadar geçen yaklaşık 10 yıllık latent (bekleme) dönemi vardır. Bu dönemde virüs çoğalmaya devam ederken kişinin savunma sistemi de virüsü karşı savaşır, ancak kişilerde bu dönemde belirti ortaya çıkmaz. Sonunda kişinin bağışıklık sistemi iflas ettiğinde AIDS hastalığı dönemi başlar.

HIV enfeksiyonunun tarihçesi ve yaygınlığı ile ilgili bilgi verebilir misiniz?

İlk defa 1981’ de ortaya çıkmıştır. Günümüzde tüm dünyada yaygın olarak görülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü Aralık 2007 verilerine göre dünyada ortalama 33.2 (30.6-36.1) milyon HIV infekte kişi yaşamakta olup, hastalığın tanımlandığı ilk

günden beri 27 milyon kişi hayatını bu hastalık nedeni ile kaybetmiştir. HIV, gelişmiş ülkelerde (Kuzey Amerika, Avrupa, Avusturalya gibi) ve sahra altı Afrikada daha yaygın olarak görülmektedir.

HIV enfeksiyonu nasıl bulaşır?

Aşağıda belirtilidiği gibi HIV bulaşması için 5 ayrı yol mevcuttur: · Cinsel ilişki sırasında bulaşma

o Korunmasız yapılan her türlü cinsel temasla (vajinal, oral, anal) HIV bulaşabilmektedir

o Kan, kadın ve erkeğin cinsel salgıları ile temasa neden olabilecek her türlü cinsel aktivitede bulaşma riski bulunmaktadır.

o Bulaşma için HIV pozitif kişi ile yapılan tek bir cinsel temas bile yeterlidir, cinsel temas sayısı arttıkça bulaşma olasılığı artmaktadır.

o Homoseksüel erkeklerin hastalığı gibi akla gelse de bu gün için HIV’ in %60-65’ i korunmasız yapılan heteroseksüel cinsel temas ile bulaştığı bilinmektedir.

o Tükrükte çok az HIV virüsü olduğundan, tükrük yoluyla (öpüşme ile) hastalığın bulaşma riski çok azdır.

· Kan ve kan ürünleriyle bulaşma
o HIV virüsü kanda yoğun olarak bulunduğundan kan nakli sırasında veya

hasta kişinin kanının başka birinin açık yarası ile teması ile bulaşabilir
o Ülkemizde 1987 yılından beri tüm kan nakilllerinde HIV testi

yapılmaktadır
o Ancak buradaki sorun “pencere” dönemi denen bir zaman aralığında

HIV hastaya ilk kez bulaştığında virüsün kanda bulunmasına rağmen sayısının yada miktarının testlerde tespit edilebilecek kadar yeterli olmamasıdır. Bu süre yaklaşık 2,5-3 aydır. Bu nedenle son üç ay içinde korunmasız şüpheli cinsel ilişki yaşayanlar veya kan nakli yapılanların kan bağışı yapması yasaktır.

o Günümüzde kan nakli ile HIV bulaşma riski yaklaşık 1/1.800.000’ dir. · Organ nakli ile bulaşma

o Kan nakli ile benzer durumlar söz konusu · Anneden bebeğe bulaşma

o HIV gebelik süresince, doğum sırasında ve emzirme ile bebeğe geçebilmektedir. Bu olasılık % 20-30’dur.

o Ancak HIV pozitif anne gebeliği süresince de tedavi almaya devam ederse bu oran %2-3’lere kadar düşürülebilmektedir

· İki insanın kanının temas etmesine neden olacak her durum
o Örneğin HIV’ li kişiden kan aldığı iğnenin bir hemşirenin parmağına

batması gibi

Hangi durumlarda cinsel ilişki ile bulaşma riskli yüksektir?

HIV enfeksiyonunun bulaşma riski şu durumlarda yüksektir:

· Kondom (prezervatif) ile korunmadan yapılan pasif anal cinsel ilişki

· Korunmadan yapılan her tür cinsel ilişki

· Genital (cinsel bölge, penis veya vajina kastedilir) bölgede cilt bütünlüğünü

bozan herhangi bir yara olması (ülser, sıyrık, jilet izi vs.)

· Cinsel yolla bulaşan hastalığa (bel soğukluğu, sfiliz vs.) sahip olma

· Sünnetsiz olma

Kimler HIV bulaşması için risk altındadır?

Şu kişiler HIV bulaşması için risk altındadır:

· Hayat kadınları ve bunlarla korunmasız cinsel ilişkiye girenler

· Her hangi bir kişiyle korunmasız her hangi bir yolla( oral, anal, vajinal) cinsel

ilşikiye girenler

· Uyuşturucu bağımlıları ( kullanılan iğne ile temas)

· Kan ve organ alıcıları

· Hemofili hastalığı olanlar

· Sağlık çalışanları

HIV hangi durumlarda bulaşmaz?

Aşağıda geçen durumlarda HIV bulaşması söz konusu değildir.

· Dokunmak, el sıkışmak, sarılmak,

· Aynı yerde oturmak, aynı saunayı, havuzu, banyoyu, tuvaleti paylaşmak,

· Aynı tabağı, bardağı, çatalı, kaşığı kullanmak,

· Aynı giysileri giymek, telefon kulaklığını kullanmak

· Gözyaşı, ter, tükürük teması

· Sivrisinek, böcek, arı sokması

HIV bulaşından nasıl korunabilirim?

HIV virüsü, insanın kanında ve vücut sıvılarında yer alır. Tükürükte az olmasına rağmen cinsel birleşme sırasında cinsel organlardan salgılanan (hem kadın hem erkekte, orgazmla veya cinsel hazırlık sırasında) salgılarda mevcuttur. Bu salgıların teması hastalık bulaşı anlamına gelebilir.

· Her türlü cinsel temas sırasında prezervatif (kondom, kılıf, kaput) kullanılması; prezervatifin her ilişkide değiştirilmesi gereklidir. Prezervatifin yırtık ve eskimiş olmaması çok önemlidir.

· Emin olmadığımız kişiler ile şüpheli her türlü cinsel temas

· Damar içi uyuşturucu madde bağımlısı iseniz steril ve tek kullanımlık enjektör

(ilaç verilmesine yarayan iğne) kullanılması ve enjektörün başkasıyla paylaşılmaması

HIV bulaştığı kesin olarak anlaşılabilir mi?

İlk 3 ay yapılan testler hastalığı saptamayabilir. Bu nedenle eğer test sonucunda HIV yok ise temastan 3 ay sonra testi tekrarlamakta fayda vardır.
HIV tanısı ELİSA adı verilen yöntem ile konulur. Testin doğruluğu %99,5-99,8’ dir. Hiçbir testin olmadığı gibi bu testin de doğruluğu %100 değildir. Bu nedenle tanı konulurken bir sistem doğrultusunda hareket edilir; İlk tarama testinde HIV pozitif saptanan hastalara tekrar test yapılır. Sonuç tekrar HIV pozitif gelirse bu sefer doğrulama testlerine başvurulur. Başka bir yöntemle (Western Blot veya Immunofloresan Assay) ile de HIV pozitif doğrulanırsa hastalık var olarak kabul edilir.

Akut Retroviral Sendrom nedir?

Kişiye ilk defa HIV bulaşmasının ardından 1-6 hafta içinde tıbbi adı “Akut Retroviral Sendrom” olan bir klinik tablo ortaya çıkar.

· Ateş

· Terleme

· Halsizlik

· Lenf bezlerinde şişlik

· Farenjit ( boğaz enfeksiyonu)

· Bulantı, ishal

· Işığa karşı toleransızlık

· Ciltte döküntüler

· Baş ağrısı
Bu belirtiler, virüsün vücutta çoğalmasıyla ortaya çıkar. Sonraki 1hafta-3 ay içinde bağışıklık sistemi virüse karşı harekete geçer ve belirtiler keskin bir şekilde sonlanır. Bu sırada virüs, bağışıklık sisteminin karagahları sayılabilecek lenf bezlerine yerleşir ve çoğalmaya devam eder. Bundan sonra hastaların %50-70’ inde devamlı lenf bezesi şişliği dönemi başlar.

AIDS belirtileri nelerdir?

AIDS hastalığının HIV virüsü bulaşmasından yıllar sonra ortaya çıktığı unutulmamalıdır. AIDS ortaya çıktığında ise konstitüsyonel belirtiler denen durum ortaya çıkar. Bu belirtiler;

· 1 aydan uzun süren ateş

· %10’ dan fazla kilo kaybı

· 1 aydan uzun süren ishal

· Halsizlik ve çabuk yorulma

Bundan sonra sağlıklı bir insanda hastalık yapmayan çeşitli bakteri, virüs ve mantarların vücutta yaptığı hastalıklara göre değişik bulgu ve belirtiler ortaya çıkar. Bu bulgu ve belirtiler mikroorganizma nereye bulaşırsa o organda (örn. Akciğer, barsaklar, beyin vs) ortaya çıkar ve vücutta her hangibir yerde görülebilir.

AIDS hastalığının tedavisi var mıdır?

Tedaviye erken başlanabilmesi önemlidir. Değişik türdeki HIV ilaçlarının kombine kullanılması ile hastaların çoğunda 1-2 yıllık takip süresinde HIV’ in baskılanarak saptanamaz düzeylere getirilmesi mümkündür. Ancak yine de bağışıklık sistemi hücreleri içinde HIV virüsü çoğalmaya devam etmektedir. Tedavi yıllarca sürmelidir.