Ürolojik muayene nedir ve neler yapılır?

Hekime başvuran hastaya yakınması ne olursa olsun tam bir fizik muayene yapılır ve muayene hastanın doktorun odasına girmesiyle başlar. Hastanın yüz ifadesinden ağrısının ciddiyetini, ciltte solukluk, sarılık, kilo kaybı olası bir kanseri, kuru, kaba bir cilt böbrek yetmezliğini düşündürür.

Ürolojik muayenede özellikle nelere bakılması gereklidir?

Ürolojik muayenede karın muayenesinin, kasık ve genital bölgenin, parmakla rektal muayenenin (makattan muayene) özellikle değerlendirilmesi gerekmektedir.

Karın muayenesi nasıl yapılır ve nelere bakılır?

Hasta yatar pozisyonda, dizlerini hafifçe karnına çekmiş vaziyette muayeneye başlanır. Öncelikle gözlemle hastanın karnında bir asimetri, bombelik, kitle vs bakılır. Bunlar olası bir karın içi kitle, karın içi sıvı veya fıtık belirtileri olabilir. Ardından steteskopla karın içi sesler dinlenir. Bununla karın içi damarlarda veya barsaklarda olası problemler tespit edilebilir. Sonra yapılacak el ile muayenede karında, böğürlerde hassasiyet varmı, ele gelen kitle, organ mevcutmu kontrol edilir. Böbrekler özelliklede erkek hastalarda karın kaslarının direncine bağlı olarak ele gelmez fakat tümör, abse, kist veya idrar yollarındaki tıkanıklıkları takiben büyümüş olan böbrekler muayenede ele gelebilir. Yine boş bir mesane muayenede ele gelmezken dolu bir mesane rahatlıkla ele gelir.

Erkeklerde kasıklar ve genital bölge muayenesi nasıl yapılır ve nelere bakılır?

Bu bölgelerin muayenesinde kasıklarda bir hassasiyet, ele gelen bir kitle, fıtık vs. olup olmadığına bakılır. Erkek hastalarda genital muayenede önce cilt mevcut olabilecek lezyonlar yönünden incelenir. Her iki testis yatar pozisyonda elle muayene edilip, kıvam ve boyut yönünden karşılaştırılır. Testis muayenesinde ele gelen sert kitleler aksi ispat edilene kadar kötü huylu tümör olarak kabul edilir. Muayene sırasında testisler torbada olmayabilir veya geçirilmiş inmemiş testis ameliyatı, kabakulak hastalığı, testisin kendi atrafında dönme öyküsü gibi hastalıklar nedeniyle küçülmüş olabilirler. Testislerin hemen arkasında yer alan epididimler hassasiyet, boyut ve kıvam yönünden değerlendirilir. Sperm kanalının mevcut olup olmadığı bakılır. Varikosel denilen testise giden toplardamarların genişlemesi hastalığında veya şüphesinde muayene ayakta yapılıp toplardamarlardaki genişlemelere bakılır. Penis muayenesinde hasta sünnetsiz ise sünnet derisinin darlığına, geriye çekilip idrar deliğinin yerinde olup olmadığına bakılır. Hastanın şikayetlerine göre akıntı varlığına ve tipine, peniste ele gelen kitlelere bakılır.

Kadınlarda kasıklar ve genital bölge muayenesi nasıl yapılır ve nelere bakılır?

Bu bölgelerin muayenesinde kasıklarda bir hassasiyet, ele gelen bir kitle, fıtık vs. olup olmadığına bakılır. Kadınlarda yine genital muayenede önce cilt lezyonları gözlenir. İdrar kaçırma şikayetleri olan hastalar idrara sıkışık olarak muayene edilip hangi hallerde idrar kaçırdığı tespit edilmeye çalışılır.

Parmakla rektal muayene (makattan muayene) muayenesi nasıl yapılır ve nelere bakılır?

Erkeklerde prostat muayenesi için özellikle ileri yaşlarda olabilecek prostat kanserinin tespiti için mutlaka yapılması gereklidir. Hasta yana yatar pozisyonda, öne eğilmiş halde veya özel bir masada litotomi pozisyonu dediğimiz bacakları her iki yana açık bir pozisyonda yapılabilir. Bazen bu muayene sırasında yapılan prostat masajıyla akıntı elde edilmeye çalışılabilinir.

2.C. İdrar Analizi

İdrar analizi nedir, idrar analizinde nelere bakılır?

Ürolojik hastaların değerlendirilmesinde kullanılan ilk labaratuar analizi idrar tetkikidir. Bu tetkik ile hem idrar yolları hastalıları hakkında hem de direk idrar yolları ile ilişkisi olmayan çeşitli sistemik hastalıklar hakkında hızlı ve ekonomik olarak fikir edinilebilir. İyi bir idrar tahlili için ideal örnek bekletilmeden incelenen idrardır. Verilen idrar bir saat içinde incelenmelidir. Hastadan alınan tahlil önce renk, koku, yoğunluk, kan yönünden gözle veya özel bir şeritle kontrol edilir. Ardından idrar santrifüj cihazından geçirilerek serum kısmı atılıp kalan tortu kısmı mikroskop altında incelenir. İdrarda olmaması gereken akyuvaralar (iltihap hücreleri), bakteriler, alyuvarlar (kan hücreleri), idrar kristalleri olası hastalıkların iyi birer göstergeleridir.

2.D. Görüntüleme Yöntemleri

Ürolojik hastalıklarda sıklıkla yapılan görüntüleme yöntemleri nelerdir?

Bunlar direk üriner sistem grafisi (DÜSG), intravenöz piyelografi (IVP; İlaçlı böbrek filmi), voiding sisto-üretrografi (VCUG), ultrasonografi (USG), bilgisayarlı tomografi (BT), magnetik rezonans görüntüleme (MRI)’ dır.

Direk üriner sistem grafisi (DÜSG) nedir?

Hastanın yatar pozisyonunda çekilen röntgen olan bu tetkik ile böbrek gölgelerinin pozisyonu, barsak gaz dağılımı, kemik yapılar haricinde idrar yollarındaki taş, karın içi çeşitli kireçlemeler, anormal kitleler hakkında bilgi sahibi olunabilir.

İntravenöz piyelografi (IVP; İlaçlı böbrek filmi) nedir?

Bu tetkik esnasında damardan verilen bir ilaçla idrar yolları görünür hale getirilir. Böbrek fonksiyonlarını ve olası hastalıkları (taş, kanser vs) gösterir.

Voiding sisto-üretrografi (VCUG) nedir?

Bu yöntemde hastanın idrar torbası ilaçla doldurulur ve hasta idrarını yaparken röntgen filmi çekilir. Bu yöntemle idrar yolları darlıkları, mesane değişiklikleri, böbreklere doğru idrar kaçağının olup olmadığı anlaşılır.

Ultrasonografi (USG) nedir?

Ses dalgalarının kullanıldığı ucuz,hızlı ve pratik bir görüntüleme yöntemidir. Normal yapılar içindeki bir tümör ya da kist, ses demetlerini farklı yansıttığı için farklı yapıda gözlenir ve tanı konulur.

Bilgisayarlı tomografi (BT) nedir?

X ışınları kullanılarak kesitler halinde görüntü alınan, iç organların detaylı görüntülenmesini sağlayan, damardan ilaç verilerek daha ayrıntılı görüntüler alınan incelemedir. Taş hastalığında, idrar yolları tümörlerinde, idrar yolları travmalarında çok önemli bilgiler sunar.

Magnetik rezonans görüntüleme (MRI) nedir?

Radyasyon kullanılmadan radyofrekans dalgası kullanılarak yapılan bir görüntülemedir. Özellikle alerji veya böbrek yetmezliği sebebiyle ilaçlı tomografi çekilemeyen veya tomografide netleştirilemeyen lezyonların tanımlanmasında kullanılır.