Bu yazımda anlattığım terimler için, bilinçli/bilinçsiz bir zihin söz konusudur. Hepsinin ortak noktası, duygusal açıdan tahrip edici bir manipülasyon şekli ve flört şiddeti olmalarıdır. Bu kavramları bilmek hem kendi ilişkilerinize hemde çevrenizdeki ilişkilere daha sağlıklı açılardan bakabilmenizi sağlayacaktır.

4 Ekim 2023

LOVEBOMBING

Lovebombing kelimesini türkçeye aşk bombardımanı şeklinde çevirebiliriz. Böyle bakıldığında güzel, hoş ve tatlı gibi gözükse de lovebombing, yaşayan kişiye ve ilişkiye büyük ölçüde zarar verir.

Lovebombing, bir partnerin diğer partnere bilinçli ya da bilinçsiz olarak kullandığı bir manipülasyon yöntemidir.

İlişki henüz çok yeniyken, sevgi ve ilginin, duygusal, fiziksel, maddi ve manevi olarak çok yoğun bir şekilde gösterilip, devam eden birkaç hafta sonunda tüm ilgide ani bir düşüş yaşanması ya da kesilmesi durumudur. Manipülatör kişi “sen benim her şeyimsin, ruh ikizimsin, senden başka kimseyle olamam, bu zamana kadar neredeydin” gibi iddialı ve mağdurun duymak istediği cümleler kullanabilir, hayatınıza çok kısa sürede çok yoğun bir şekilde dahil olabilir, evlilik planları kurabilir. Başta her şey rüya gibidir, mağdur kişinin ayakları yerden kesilir. Kalabalık gruplarda mağdura ilgi artabilir. Bu dönemde lovebombing’e uğrayan kişinin aklına “ben ne yapıyorum da bana bu kadar aşık” gibi düşünceler gelebilir fakat lovebombing, fark edilmesi zor bir davranış örüntüsüdür. Çünkü her ne kadar akıllarda soru işaretleri bırakan bir durum olsa da, baştaki ilgi manipülasyona maruz kalan partnerin ayağını yerden kesebilir, gerçeklik algısına negatif etki edebilir. Farkındalık ancak yoğun ilginin kesildiği noktada anlaşılır. “İlişkimizin başında o kadar farklıydı ki, her şey o kadar güzeldi ki, ikisi nasıl aynı kişi olabilir” gibi cümleler size de tanıdık geliyorsa, lovebombing yaşamış olabilirsiniz.

Lovebombing Romantizm midir?

Lovebombing’in romantizmden çok temel bir farkı vardır; romantizm ilişkinin 1.ayında da aynı şekilde devam eder, 10.ayında da. Fakat lovebombing’te bu ilgi sadece flört dönemini/ilişkinin en başını kapsar.

Lovebomber’ın amacı, kısa zamanda partnerin ilgisini kazanmak ve parterini kendisine bağımlı hale getirmektir.

Sosyal ilişkilerimizde birbirimizi aynalayabilen canlılarız ve bir ilişkinin sağlıklı bir şekilde devam etmesi için ilişkide karşılıklı bir çabanın ve zamana yayılmanın olması gerekir. Bir tarafın sürekli mesaj atması, araması, çok üst seviyede efor sarf etmesi, hem karşı tarafı manipülatör kişiye bağımlı hale getirir hem de manipülatör tarafın bir beklentiye girmesine sebep olur. Beklenilen çabayı göstermeyen, bu tarz hareketleri fazlaca bulan ve içten içe yapmak istemeyen partner, manipülatör partner tarafından suçlu bulunabilir. Manipülatör kişi, hayatıboyunca aradığı şeyi bulduğunu mağdura hissettirdiği için, bir ayrılık durumunda ondan kopmasıyla, kendisinin eksik kalacağına inandırmaya çalışabilir. Bu, duygusal açlığa oynamaktır. Bir lovebomber’dan ayrılmak zor olabilir çünkü mağdur, en baştaki o ilgiyi tekrar alabileceği ümidiyle ilişkiye devam edebilir.

Hayatınızın iyi ya da kötü giden zamanlarında, bir adım geride durup, “ne hissediyorum?, neye ihtiyacım var?,” diye düşünmek, etrafınızda olup bitenleri daha sağlıklı bir açıdan yorumlamanızı sağlayacaktır. Bu düşünme şeklini ilişkileriniz için de sürdürmeniz, olayları daha sağlıklı pencerelerden bakabilmenizi sağlar.

Lovebombing kusursuzluğu içerir fakat unutmamak gerek ki, kusursuzluk, bir görme kusurudur.

BREADCRUMBING

Breadcrumbing, gerçek bir bağlılık niyeti olmadan, karşıdaki kişinin sadece ilgisini kendinde tutmayı amaçlamak anlamına gelir. Bir kişi, bu manipülatif ve tutarsız davranışı, diğer kişiyi cezbetmeye yetecek kadar kullanır. Ekmek kırıntısı kadar minik ilgi ve sevgi ile karşıdakini kendisine çekmeye çalışır. Breadcrumbing bilinçli veya bilinçsizce yapılabilir, bilinçli yapılması durumunda karşıdaki kişiyi yedekte tutma bir amaç olabilir. Breadcrumbing yapan kişiler, hep aynı iletişim rotasını kullanırlar. Flört aşamasında bir süre geçmesine rağmen ilgi ve paylaşımlar sadece onun istediği zamanda ve şekilde size bir kırıntı olarak sunulur. Karşılıklı duygu paylaşımı yok denecek kadar azdır.

Breadcrumbing’e maruz kalan kişiler için, “Benden hoşlanıyor, benimle ilgileniyor ama benimle ilgilenmiyor ve benden de hoşlanmıyor sanırım” gibi bariz bir kafa karışıklığı gözlemlenebilir. Tutarsızlık ve muallakta kalmak, mağdur kişi için bu durumda hissedilen temel duygulardandır. Bu örnekteki ilgi “Bugün bana nasılsın dedi” kadar basit bir soru dahi olabilir çünkü bu manipülasyon tekniğini kullanan kişiler romantik bir ilişkide olabilecek çoğu şeyi karşı tarafa çok az/kısa süreli (ekmek kırıntısı kadar) verirler. Bu yüzden yaptıkları ve söyledikleri her şey, karşı taraf manipülasyona açıksa, çok çok değerli ve büyük olarak algılanır.

Derin sohbetlerden kaçınma,
Hem bir ilişki isteyip hem de ilişki istememe,
Sadece kendi istedikleri zamanlarda randevulaşmak/randevulaşmamak,
Kendinden ve hayatından hiç bahsetmemek/çok az bahsetmek
Sadece belirli konular için (örneğin cinsellik) aramak/mesaj atmak,
Partnerler arası ilgi uçurumu,
Hep aynı iletişim yollarını (sadece instagram/whatsapp vb.) kullanmak

Bu bahsedilenler tanıdık geliyorsa, siz de breadcrumbing yaşıyor/yaşamış olabilirsiniz.

Sıklıkla karşılaştığımız “Zamanla düzelir, bana daha ilgili davranmaya başlayabilir” düşüncesi ne yazık ki gerçekçi değildir. Çünkü bir yaklaşıp daha sonra uzaklaşmak kalıplaşmış davranış modelidir.

Farkındalığı ve değişim isteği olmayan manipülatif kişiler için, bu davranış modeli zamanla değişebilecek bir şey değildir.

GHOSTING

Ortada bir sorun varken/yokken, bir partnerin diğer partnere hiçbir açıklama yapmadan, aniden ortadan kaybolma ve iletişimi kesme durumu için kullanılan terimdir. Daha çok, bir ilişkiyi bitirme, ilişkiyi konuşma sorumluluğunu alamayan insanların gösterdiği bir davranış modelidir. İlişkiye yoğun duygularla başlamak, ardından bunu devam ettirememek, ghosting yapan kişilerde sıklıkla gözlemlenen bir durumdur.

Ghosting, ilişkinin başlarında, ortalarında ya da sonlarında görülebilir, ghosting’e maruz kalan kişi telefondan, sosyal medyadan engellenmiş olabilir.

“Her şey güzel ilerlerken bir anda ne oldu?”

“Bir şey mi yaptım?”

“Sorun neydi?”

Benzer ve daha pek çok soru, ghosting’e maruz kalan kişinin aklından geçer ve bu sorulara cevap bulunamaması, mağdur için duygusal tahribat yaratır.

Ghosting’in Sebebi Ne?

Bu sorunun cevabına ilk olarak bağlanma stilleri açısından bakabiliriz.

Ghosting yapan kişiler, genel olarak bağ kurmaktan hoşlanmayan insanlardır. İlişki kurmayı bilememe durumu hakimdir. Bu kişiler için kaçıngan bağlanma stilinden bahsedebiliriz.

Kaçıngan bağlanma, bir bireyin yakın ilişkilerden kaçınma eğiliminde olduğu bir bağlanma stili olarak tanımlanır. Bu bağlanma tarzına sahip olan bireyler genellikle diğerlerine güvenmekte zorlanır ve duygusal yakınlık kurmakta zorluk çekerler. Kaçıngan bağlanma stili genellikle erken yaşam deneyimlerine dayanır. Kişinin bağ kurmaktan kaçınmasıyla ilgili bir durumdur. Farkındalık kazanıp hayatlarında nelere sebep olduğunu anlamadıkları sürece bu pattern devam eder.

Ghosting’e maruz kalan kişilerde ilişki süresince akıllarına yatmayan bir his hissedilebilir. Güvenli bağlanma stiline sahip kişiler, bu durumu hemen fark edip sınırlarını çizerler. Kaygılı bağlananlar ise sınır çizmeyi kabul etmeyip, olmayacak bir ilişkiyi oldurmaya çalışabilirler. Bu isteğin sebebi, diğer kişiyi kazanmayı, kendi güvenini kazanması ile bağdaştırmasıdır. Bu kişilerde yoğun bir ayrılık korkusu da olabileceği için, manipülasyona oldukça açıktırlar.

Bir ilişkiye başlamak kadar bitirmek de emek ve ilgi isteyen bir süreçtir. Flörtünüz/partnerinizle anlaşamamış olabilirsiniz, o zaman bunu sağlıklı bir şekilde, açık iletişimle konuşabilirsiniz. Çünkü bir kişiyi soru işaretleriyle bırakmak sağlıksız, travmatik ve zedeleyici bir davranıştır.

GASLIGHTING

Bir kişiyi; düşüncelerini, gerçeklerini, hafızasını, hareketlerini, çevresinde gelişen olayları ve anılarını sorgulamaya zorlayarak manipüle etme yöntemidir.

İngiliz yazar Patrick Hamilton'un 1938 yılında yazdığı 'Gas Light' oyunu ile ilk kez ortaya çıkmıştır. Sonrasında 1940 yılında İngiltere'de ve 1944 yılında ise Amerika'da çekilen film versiyonları ile toplumda büyük etki yaratmıştır.

Gaslighting’e maruz kalan kişi kendini sürekli eksik hisseder. İçinde kendisine ait bir şeyleri sürekli olarak yanlış yaptığına dair bir inanç vardır ve kişi fazla alınganlıkla suçlanır. Romantik arkadaş ve aile ilişkilerinde sıklıkla görülen bir davranış modelidir.

Gaslighting’e Psikolojik Bir Bakış

Kişinin erken çocukluk döneminde deneyimlediği travmaları, kişilik özellikleri, yaşantısı boyunca bu davranışa maruz kalma oranı, başka türlü bir davranış modeli bilmemesine sebep olabilir.

Gaslighting küçük güncellemelerle başlayabilir (örnek evdeki bir eşyanın yeri) fakat asıl sorun küçük görünen güncellemelerin kişinin muhakemesini ve kendi gerçekliğini sorgulamasına neden olacak kadar büyümesidir.

Gaslighting Amaçları Neler?

Sanrıya zorlama ve partnerin beyindeki anılarını değiştirme hedefi,
Başkaları üzerinde güç sahibi olma arzusu,
Kendi benlik algısını olumlama isteği,
Partneri kendisine bağımlı hale getirme isteği

Gaslighting’in Davranışsal İşaretleri

Kurbanın sorduğu sorunun konusunu değiştirmek,
Dinlemeyi reddetmek ya da anlamadığı durumu karşıdakinin durumu anlatma becerisinin olmadığına bağlamak,
Kurbanın anlattığı durum için öyle olmadığını söyleyerek kurbanın kendi hafızasından şüphe ettirmek,
Kurbanın ihtiyaç ve hislerini önemsememek,
Yaşanan olayı unutmuş gibi yapmak,
Öncesinde katıldığı durum karşısında öyle bir şey yapmadığını söylemek

Gaslighting davranışlarına örnek olarak gösterilebilir.

Gaslighting Anlaşılabilir mi?

Sürekli kendinizi sorguluyorsanız ve bir şeylere karar vermekte tek başınıza zorluk çekiyorsanız,
Düşünceleriniz hisleriniz ve inançlarınız bulanık geliyorsa,
Kendinizi sık sık partnerinizin davranışı hakkında bahaneler uydururken buluyorsanız,
Belirli bir karakter özelliğiniz hakkında sürekli düşünüp duruyorsanız,
Bir şeylerin yolunda gitmediğini biliyor fakat ne olduğunu anlamlandıramıyorsanız,
Hayatınızda neden mutlu olmadığınızı anlayamıyorsanız,
Partnerinizle bunu konuştuğunuzda tartışmanın büyümesi ve sonunda yine kendisini haklı çıkarmasına maruz kalıyorsanız,

gaslighting yaşıyor olabilirsiniz.

Gaslighting Örnek Cümleleri

Böyle bir şeyi hiç yapmadım
Abartıyorsun
Olayı dramatikleştirme
Bu kadar hassas olma
Olayları yanlış hatırlıyorsun
Sadece şaka yapıyordum
Büyük bir mesele değil
Senin suçun
Olayları her zaman çarpıtıyorsun
Çok açık bir şekilde böyle bir şeyi kastetmedim

Gaslighting davranışlarını nasıl değiştirebileceğimize, davranışlarımızı nasıl yeniden çerçeveleyebileceğimize bir örnekle bakalım.

Bazen partnerimizle ilgili bir şeyleri yanlış anlayabiliriz. Örneğin gerçekten partnerimizin bir konuda hassas olduğunu düşünebiliriz. O zaman sen çok hassas bir insansın demek yerine “senin bu konuda biraz daha hassas olduğunu hissediyorum bununla ilgili biraz daha detaylı konuşabilir miyiz” demek, kişinin hassasiyetini genele yani partnerin karakterine değil, olay bazına indirecektir ve bu da bize çözüm yöntemi sağlayacaktır.

Yukarıda anlattığım flört şiddetlerine insanlar her geçen gün daha fazla maruz kalıyor. Bu konuyla ilgili farkındalığımızı ne kadar geliştirirsek kendimiz ve çevremiz adına o kadar sağlıklı ilişkiler ve sağlıklı bir çevre inşa ederiz.

Psikolog Beril ACAR