Stoma, ağız veya açıklık anlamına gelen, Yunanca bir kelimedir.
İç organların, karın duvarına ağızlaştırılması işlemi sonucunda oluşan açıklığa stoma adı verilir.
Stoma, ostomi olarak da bilinir.
Uygulama, gerçekleştiği bölgeye göre isimler alır.
İsimlendirme, işlemin gerçekleştiği organ adının sonuna” –ostomi” ekinin getirilmesi ile yapılır.
En yaygın olarak görülen türleri, kolonostomi ve ileostomidir.
Stoma Nedir?
Stoma ameliyatı, çeşitli hastalıklarda, semptomların giderilmesinde veya hastalığın tedavisinde başvurulan, cerrahi bir yöntemdir.
Stoma kelimesi açıklık, ağız, boşluk anlamlarına gelir.
Ameliyat esnasında iç organlar, karın duvarına açılan bir boşlukla ağızlaştırılırlar.
Daha çok bağırsak hastalıklarında başvurulan bir tedavi yöntemidir.
Stomalar, geçici ve kalıcı olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Geçici stomalar; stoma açılmasını gerektiren hastalık veya semptom ortadan kalktıktan sonra kapatılır.
Kalıcı stomalar ise hayat boyunca kalır.
Kan damarları yönünden zengin olan stomada, sinir uçları bulunmaz.
Bu nedenle hasta, bölgede ağrı veya acı hissetmez.
Sindirim sistemi ve üriner sistemle ilgili hastalıklarda uygulanan birden fazla stoma türü vardır.
Stoma Türleri Nelerdir?
Kolostomi: Karın duvarında açıklık oluşturularak, kalın bağırsağın ağızlaştırılmasıdır.
İleostomi: İnce bağırsağın karın duvarında ağızlaştırılmasıdır. Kalın bağırsağın veya rektumun işlevsizleşmesi ya da alınması durumunda uygulanır.
Ürostomi: idrar yollarının karın duvarında açılan boşlukla ağızlaştırılmasıdır.
Trakeostomi: Soluk borusunda açıklık oluşturma işlemidir. Geçici veya kalıcı olarak yapılabilir. Acil durumlarda gerçekleştirilen, geçici açıklık oluşturarak hava yolu açma işlemine trakeotomi denilmektedir.
Gastrostomi: Ağız yoluyla beslenemeyen hastalarda midenin karın duvarına ağızlaştırılması işlemidir.
Stoma Hangi Durumlarda Uygulanır?
Kolon kanseri,
Crohn hastalığı,
Kalın bağırsakta tıkanma,
Gaz gaita tutamama,
Hirschsprung’s hastalığı
Bağırsak travmaları,
Kalın bağırsağın veya rektumun alınması veya işlevini yitirmesi,
Ülseratif kolit,
doğumsal anomaliler,
Ailesel adenomatöz polipozis hastalığı(AAP/FAP)
İdrar kesesi ve prostat tümörleri, jinekolojik hastalıklar ve kanserler
Vajinal veya üretrovajinal fistüller
İdrar tutamama gibi hastalıkların tedavisinde uygulanan bir yöntemdir.
Stoma Bakımı Nedir?
Stoma bakımı, ameliyat sonrasında gelişebilecek komplikasyonların önüne geçmek ve hastanın yaşayabileceği problemleri engellemek adına gerçekleştirilen işlemlerdir.
Belirli basamaklar izlenerek gerçekleştirilen stoma bakımında, eğer kullanılıyorsa stoma torbası da temizlenir.
Stoma Bakımı Yapılırken İzlenecek Adımlar;
Bakıma başlamadan önce eller yıkanarak mikrop ve bakterilerden arındırılır.
Kullanılacak olan tüm malzemeler, bakımın yapılacağı alanın yakınına yerleştirilir.
Temas öncesinde eldiven giyilir.
Hastaya, bakım işlemlerinin kolayca yapılabileceği, uygun pozisyon verilir. Kendi kendine bakım yapan hastalar, uzanarak veya ayakta işlemi gerçekleştirebilirler.
Adaptör değiştirilmeden önce stoma torbası aşağı doğru çekilerek çıkartılır. Torba boşaltılıp temizlenebilir veya atılabilir.
Adaptör, bir elle cilt desteklenirken, yukarıdan aşağıya doğru çekilerek deriden ayrılır. Adaptörün çevresinin ılık su ile nemlendirilmesi, çıkartma işlemini kolaylaştırabilir.
Sabun ve ılık su ile ıslatılmış bir gazlı bez yardımıyla stoma çevresi temizlenir, durulanır. Stoma çevresinin kuru tutulması gerekir. Bu nedenle, bölge, yine bir gazlı bez yardımı ile kurulanır.
Ölçüm cetveli kullanılarak stomanın çapı ölçülür. Adaptörün, ölçülen çapa uygun olarak kesilmesi gerekir. Bu noktada, adaptör için en uygun ölçü, stoma çapından 2 mm daha büyük olmasıdır. Stoma ile aynı çapta kesilen adaptör, stomada zarara neden olabilir. Ancak, çok geniş kesilen adaptörler de sızıntıya sebep olur. Bu nedenle, stomanın doğru ölçülmesi ve adaptörün ölçüsünün doğru ayarlanması çok önemlidir.
Kesilen adaptörün yapışkan kısmı açılır ve iç tarafa pasta sürülür. Pasta, adaptör ve stoma arasında bir bariyer görevi görecektir. Bu bariyer sayesinde sızıntı olması engellenir. Yapışkanlı kısım cilde, parmaklarla hafifçe bastırarak yapıştırılır.
Stoma torbası aşağıdan yukarıya doğru, dairesel hareketlerle yerleştirilir. Eğer boşaltmalı bir torba kullanılacaksa, torbanın klipsinin kapalı olmasına dikkat edilir.
Adaptörün çok sık değiştirilmesi ciltte tahrişe neden olabilir. Bu nedenle, aynı adaptörün cilt üzerinde 3-5 gün kalması tavsiye edilir. Boşaltmalı torbalar ise torbanın 3’te 1’i doldukça boşaltılmalı ve uç bölümleri yıkanarak temizlenmelidir. Kullanılan torbanın günlük olarak değiştirilmesi önerilir.
