Menapoz dönemine girmemiş 15 ile 45 yaşları arasında ki kadınları etkileyen endokrin kökenli bir metabolizma hastalığıdır. Toplumuzda her 15 kadından 1’inde vardır. Bu sendromu yaşayan kadınların yarısı ise aynı zamanda obezite sorununa da sahiptir.
Hastalığın tanı ve teşhisinde klinik bulguların kaydedilemesi, laboratuvar bulguları ve ultrason ile yumurtalık bölgesi incelemesi gerekir. Yumurtalıklarda kist oluşumu, LH/FSH hormonları oranı, insülin direnci tayini ve progesteron seviyesine bakılması ile tanı koyulur. Polikistik Over’lı hastalarda sık görülen belirtiler ise ; adet düzensizliği, yumurtalık büyümesi, hızlı biçimde kilo artışı, yoğun ve ani gelen tatlı isteği, insülin direnci, obezite sorunu, prolaktin hormonunun normalin üzerinde olması, insülin salgılanmasında dengesizlik, yumurtlama sorunları, tip 2 diyabet, kan yağlarının yüksekliği, yüksek androjen hormonu seviyesi, ciltte yağlanma ve sivilce problemi, tüylenme de artış ve kısırılıktır. Kalp ve damar hastalıkları, hipertansiyon, gestasyonel diyabet ve rahim kanseri riski de yükselir bu kadınlarda oldukça yükselir. Polikistik Over Sendromunun asıl sebebi, hipofiz bezinden salgılanan LH ve FSH hormonun yüksek olmasıdır. Bunun sonucunda uyarılan yumurtalıklardan testosteron ve androstenodion hormonu üretimi artar. Bu durum yağ dokusunda östorojen dönüşümüne neden olur ve sonuçta LH hormon üretimi artmış olur. Bu şekilde kısır bir döngü olarak durum devam eder.
Polikistik over sendromu tedavisinde zayıflamak yapılacak en önemli ve mantıklı hamledir. Zayıflama sürecinde kişiye en uygun diyet programı, fiziksel egzersiz ve sigarayı bırakma aynı anda olmalıdır. Bunun yanında serum yağ seviyesi de diyet süresi boyunca, belirli aralıklar ile kontrol edilmelidir. Sadece estetik kaygılar ile değil sendromun vücuda yaptığı olumsuz etkileri düzeltmek ve sağlığa kavuşmak açısından da zayıflamak oldukça gereklidir. Yapılan araştırmalara göre vücut ağrılığının yüzde 5 kaybı bile, adetin düzenli şekilde olunmasına yardımcı olur ve bu sorunu halleder. Zayıflamanın bu hastalığa sahip kadınlarda diğer olumlu etkileri ise ;
Adet düzensizliğini gidermesi
Aşırı tüylenmeyi azaltması
Yumurtlamayı arttırması
Gebe kalma ihtimalini yükseltmesi
Ciltteki anormal yağlanmayı normal seviyeye indirmesi
Akne problemini çözmesi
İnsülin direncini kırmasıdır.
Tedavide ilk amacımız yumurtlamanın tekrardan sağlanması ve düzenli şekilde her ay devam etmesidir. Gebe kalamayan kadınların hastaların yüzde 15’i polikistik over sendromuna sahiptir. Zayıflamak bu konuda oldukça etkilidir. Kilo verme süresinde insülin direnci oluşumu da test edilmelidir. Vücut yağlanmasının özellikle bel ve karın bölgesinde yoğun olması bozulmuş karbonhidrat ve insülin metabolizmasının göstergesidir. İnsülin direnci glikoz intoleransına, glikoz intoleransı ise diyabet hastalığına sebep olur. Tabi eğer önlem alınmaz ise.
İnsülin metabolizmasını düzeltmek için 3 ANA, 3 ARA öğün şeklinde beslenmek gerekir. Diyetteki karbonhidrat oranının düşük, posa oranın ise yüksek olması gerekir. Her gün 4 porsiyon meyve ve sebze tüketmek gerekir. Beslenme programında bulunan gıdaların glisemik indeksleri düşük olmalıdır. Diyete ek olarak yeşil çay, papatya çayı, ıhlamur çayı ve tarçın tüketilmelidir. Diyete eşlik eden fiziksel egzersiz planında, egzersizleri yaparken nabız oranı en az 120 olduğu kontrol edilmelidir. Egzersiz sonrası sıcak-soğuk duş alınmalıdır.
Havuç, karpuz, patates, mısır, muz, pasta, börek, kek, kurabiye, kuruyemiş, gazlı ve şekerli meşrubatlar, hazır paketli ürünler, zararlı yağ içeren besinler, patates, bal, üzüm tüketilmemelidir. Bu gıdaların yerine et, balık, tavuk, süt, elma, portakal, çilek, kurubaklagil, yumurta, yoğurt, bulgur, armut tüketilmelidir. Bu besin ayrımı glisemik indeks oranına bakılarak yapılmıştır.
Ara öğünlerde meyveler kuru meyve ya da taze meyve dahi olsa yanında mutlaka süt, yoğurt veya ayran ile yenilmelidir. Yoğurt ve süt içerisine toz tarçın ilavesi, kan şekerinin düzenlenmesinde oldukça önemlidir. Ekmek tercihi kesinlikle beyaz değil, tam buğday olmalıdır.
Polikistik Over Sendromu tedavisinde zayıflamak oldukça etkili olmakla beraber bunun yanında doktor tavsiyesi ile insülin duyarlılığını arttıran ilaç kullanımı da işe yaramaktadır. Özellikle gebe kalmak isteyen kadınlarda yumurtlamayı arrtıran ilaç kullanımı diyet ile birlikte oldukça etkili olduğu gözlenmiştir.
Diyetisyen Elif Fedakar
