En sık görülen diz yaralanmalarından biri ön çapraz bağın burkulma ya da yırtılmasıdır. Futbol ve basketbol gibi yüksek performanslı sporlara katılan sporcuların ön çapraz bağlarına zarar verme olasılıkları daha yüksektir. Ön çapraz bağınızı yaraladıysanız, dizinizin tam fonksiyonunu kazanmak için ameliyat olmanız gerekebilir. Bu, yaralanmanızın şiddeti ve etkinlik seviyeniz gibi çeşitli faktörlere bağlı olacaktır.
Ön çapraz bağ (ACL), uyluk kemiği ile kaval kemiği arasında bulunan bağa ön çapraz bağ denilmektedir. Ön çapraz bağ, insan dizinde bir çift çapraz bağ (diğeri arka çapraz bağ) halindedir. Çapraz şeklinde düzenlenmiş oldukları için, aynı zamanda, haç biçimli bağlar olarak da adlandırılırlar. Ön çapraz bağ, dizin dört ana bağından biridir ve ön çapraz bağ, 30 derece ve 90 derece diz bükülmesinde tutma kuvvetinin %85’ini sağlar. Ön çapraz bacağın kontrolünü sağlar. Bacağın kontrolsüz bir şekilde kendini öne atmasına engel olur ve yürüyüşün doğruluğunu sağlar.
Ön çapraz bağ yaralanmalarının sebepleri nelerdir?
Ön çapraz bağdaki tüm yaralanmaların yaklaşık yarısı, eklem kıkırdak, menisküs veya dizdeki diğer bağlara zarar verir. Çapraz bağ yaralanmalarının ana nedeni burkulmalardır. Ön çapraz bağ yaralanmaları ayak sabitken dizin ya da bacağın burkulması sonucunda ortaya çıkar. Dize alınan direk darbeler, yüksekten ani düşmeler ve trafik kazaları sonrasında da oluşabilir.
Burkulmalar şiddetine göre sınıflara ayrılır:
1. derece burkulmalar: Bağ hafif hasar görür; ancak yine de diz ekleminin sabit kalmasına yardımcı olabilir.
2. derece burkulmalar: Bu çoğunlukla bağın kısmen yırtılması anlamına gelir.
3. derece burkulmalar: Bağın tamamen yırtılması durumudur. Bağ iki parçaya ayrılmıştır.
Ön çapraz bağ yaralanmalarının belirtileri nelerdir?
Ön çapraz bağı yaralanmalarında farklı komplikasyonlar ortaya çıkar. Bunlar:
Hareket ederken dizde kopma hissi oluşur ve dizden kopma sesi gelir.
Bölgesel olarak dizde ve tüm bacakta şiddetli ağrı hissedilir.
Ön çapraz bağ kopmalarında iç kanama nedeniyle dizde ödem, morluk ya da kızarıklık oluşabilir.
Ödem nedeniyle dizin hareket kabiliyeti düşer ve hareket ettirme zorluğu yaşanır.
Ön çapraz bağ yaralanmalarında yürüme güçlüğü yaşanır, geçici olarak hastada aksama görülebilir.
Yürüme esnasında bacakta aniden oluşan hissizlik bacağın hareketini engeller.
Bazı durumlarda ise dizin yerinden hareket ettiği hissi oluşabilir.
Ön çapraz bağ yaralanmalarında ilk müdahale nasıl olmalıdır?
Ön çapraz bağ yaralanmaları, ağırlıklı olarak sporcularda görülen bir rahatsızlıktır. Ayak yere basılıyken bacağın kendisini boşa alması sonucu oluşan çapraz bağ yaralanması, hastada şiddetli bir ağrıya neden olur. Hastanın bacağında ön çapraz bağ yaralanması oluştuğunu fark etmesi ilk yardımı kolaylaştırır.
Ön çapraz bağ yaralanması bacağın içinde bir şeylerin koptuğu hissine neden olur. Ayrıca bacakta şiddetli ağrı ve hissizlik oluşur. Hatta hasta bacağını kopmuş gibi hisseder. Eğer bu tarz şikayetler varsa ön çapraz bağ yaralanma ihtimali oldukça yüksektir.
Bu durumda ilk olarak yapılması gereken şey hareket etmeyi kesmektir. Hasta ayağıyla yere basmadan sedye ya da kucakta taşınarak hastaneye götürülmelidir.
Ön çapraz bağ yaralanmalarında ağrıyı azaltmak için hastaya soğuk kompresi veya elastik bandaj uygulanabilir.
Ön çapraz bağ yaralanmalarında genellikle herhangi bir tedaviye gerek kalmaksızın; bacakta oluşan şişlik, ağrı ya da kızarıklık yaklaşık 1 hafta içinde kesilebilir. Ardından normal bir şekilde yere basılarak yürünebilir.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Nasıl Teşhis Edilir?
Ön çapraz bağ yaralanmalarını teşhis etmek için önce hastanın hastalık öyküsü dinlenir. Bu noktada hastanın sorununu doğru bir şekilde ifade edebilmesi çok önemlidir. Hastanın olay anında ilk olarak ne hissettiği, bacakta bir kopma hissi oluşup oluşmadığı, ayağının boşa çıkıp çıkmadığı hastalığın teşhisini kolaylaştıran etmenlerdir.
Ardından kesin teşhis için röntgen çekilmesi yeterlidir. Röntgen çekilerek uyluk ve kaval kemiği arasındaki bağda kopma varsa kesin olarak teşhis edilebilir.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmalarında Fizik Tedavi Nasıl Yapılır?
Ön çapraz bağ yaralanmaları fizik tedavi uygulamaları ile giderilir. Hastalığın ilk aşamasında dizde ciddi oranda ödem ve ağrı oluştuğu için fizik tedavi tam olarak etki etmez. Tam olarak sonuç alabilmek için fizik tedavi uygulamalarının 10 ile 15 gün boyunca devam ettirilmesi gerekebilir.
Yaralanmanın üzerinden 15 gün geçtikten sonra daha etkili ve yoğun bir fizik tedavi planı uygulanır. Böylece hasta fizik tedavi uygulamalarına çok daha etkin bir şekilde katılabilir, iyileşme çok daha hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilir.
