En sık görülen görme bozuklukları ve hangi branşa gidilmesi gerektiği aşağıda belirtilmiştir.
Göz hastalıkları uzmanı tarafından tedavi edilen ve gözün kendi yapısından kaynaklanan görme bozuklukları: Gözün anatomik yapısının bozuk olmasıdan (Işığı kırma kusuru olan miyopi, hipermetropi ve astigmatizm), korneadan (travmatik veya kornea ülseri), retinadan (retina yırtılması, retina damarlarının tıkanıklığı veya kanaması, sarı nokta), göz enfeksiyonlarından (Üveit, irit), sistemik enfeksiyonların göü de tutması nedenyle (Lyme, sifiliz, tüberküloz vb.), göz basıncının yüksek olmasından (Glokom/Göz tansiyonu), gözün travmalarından (Yabancı cisim batması, darbe vb.) göz merceğinden (Katarakt), küçük çocukluk çağında başlayan göz tembelliğinden (Ampliyopi) ve romatizma hastalıklarının gözü tutmasından (Sjögren, SLE, sakoidoz vb) kaynaklanabilir.
Nöroloji uzmanı tarafından tedavi edilen, beyin ve görme sinirinden (Optik sinir) kaynaklanan görme bozuklukları:
Görme sinirinden (Optik sinir) kaynaklana görme bozuklukları:
Bağışıklık sisteminin göz sinirine saldırması sonucu ortaya çıkan optik nörit. Demiyelinizan hastalıklar denilen bir grup hastalıkta tek başına olabileceği gibi multipl skleroz (MS) gibi bir hastalığın parçası da olabilir.
İskemik optik nöropati: Göz sinirinin damarlarının tıkanmasına bağlı görme sinirinde enfaktüs olur.
Genetik optik atrofi (Leber): Kalıtımsal bir hastalıktır ve genetik bozukluk sonucu görme siniri zaman içinde fonksiyonunu kaybeder.
Toksik nedenler (Metil alkol zehirlenmesi, civa zehirlenmesi, karbonmonoksit zehirlenmesi vb.)
Hipofizin büyümesi ve görme sinirine bası yapması
Beyin tümörlerinin görme sinirine bası yapması
Kafa içinde basıncın artmasına bağlı göz dibi ödemi (Papil ödem) ve görme sinirinin ödeme bağlı sıkışması
Beyinden kaynaklanan görme bozuklukları:
Beynin arka kısmında yer alan görme merkezinin travmatik hasarı (Düşme, darp, silah yaralanması vb.)
Görme merkezinde veya görme yollarında damar tıkanıklığı veya kanama olması
Göz ve görme sinirini besleyen damarların iltihabına neden olan vaskülitler (Temporal Arterit)
Tansiyonun aşırı düşmesi
Migren
Epilepsi (Oksipital nöbet)
Çift görmeye neden olan göz kası hastalıkları
Görme algısının bozulması (Görme vardır ancak görülen şeyi tanıma, anlamlandırma, adlandırma bozulur. Kişi gördüğü şeyin ne olduğunu bilemez). Buna kortikal körlük denir ve görme refleksleri korunmuştur.
GÖRME ALANI KAYBI: Beyindeki görme merkezinden veya görme yollarından kaynaklanan bozukluklarda tam görme kaybı olmaz, görme alanı kaybı olur. Hasta görme alanın bir kısmını göremez. Örneğin görme alanın sağ veya sol yarısını, üst veya alt yarısını görmez. Bu problem her iki gözde de olur, örneğin sağ görme alanı kaybında hem sağ göz hem de sol göz sağ yarıyı göremez. Beynin farklı bölgelerinin etkilenmesi farklı görme alanlarında kayba neden olur.
ÇİFT GÖRME: Göz kaslarını tutan hastalıklarda, göz kaslarını çalıştıran sinirlerde, bu sinirlerin beyin sapında yer alan çekirdeklerinde veya sinir ile kas arasındaki geçişi sağlayan sinir-kas kavşağında ortaya çıkan sorunlarda göz kasları eşgüdümlü çalışamaz. Bu durumda görüntü her iki göz tarafından beyine farklı açılarda iletilir ve çift görme ortaya çıkar. Nörolojik kaynaklı çift görmelerde her iki gözün de görüyor olması gerekir. Sadece tek göz görüyorsa çift görme ortaya çıkamaz. Etkilenen göz kasının hangisi olduğuna göre çift görme bazı bakış yönlerinde artarken bazı bakış yönlerinde tamamen düzelebilir. Nörolojik kaynaklı çift görmelerde süre uzundur, saniyelik çift görmeler genellikle yorgunluktan, uykusuzluktan veya stresten kaynaklanır ve hastalık anlamı taşımaz. Bu tip çift görmeler gözü açıp kapamakla hemen düzelir. Nörolojik hastalık ile ilişkili çift görmeler daha uzun sürer (Dakikalardan, günlere kadar) ve göz açıp kapamakla düzelmez. Çift görmenin sıklıkla ortaya çıktığı sık görülen nörolojik hastalıklar arasında beyin sapını etkileyen damar tıkanmaları veya kanamaları, beyin sapına veya göz kaslarını çalıştıran sinirlere bası yapan tümörler, beyin sapını tutan MS hastalığı (Multipl skleroz), kas-sinir kavşağı hastalığı olan miyastenia gravis, göz kaslarını tutan migren atağı sayılabilir. Bu sık görülen hastalıklar haricinde çift görmenin çok sayıda başka nörolojik nedeni de olabilir. Sık görülen nedenler tarandıktan sonra bir sorun saptanmazsa daha ileri incelemelerin yapılması gerekir.
GÖZ KAPAĞI BOZUKLUKLARI: Göz kapağı bozukluklarının nörolojik nedenleri olabileceği gibi tamamen fizyolojik nedenleri de olabilir. Bu konuda ayırımın iyi yapılması çok önemlidir.
Göz kapaklarının düşmesi (Pitoz), fizyolojik nedenlerle ortaya çıkabilir ve hayat kalitesini bozan estetik bir sorundur. Göz kapağı cerrahisi veya botoks uygulamaları ile kolayca düzeltilebilir. Nörolojik hastalıklardan kaynaklanan göz kapağı düşmeleri ciddi sorunların göstergesi olabilir. Tanının doğru konulması ve tedavinin doğru yapılması hayati önem taşıyabilir. Özellikle beyin sapı sorunlarına (Beyin fıtıklaşması, beyin tümörlerinin bası yapması, beyin sapında kanama veya damar tıkanıklığı vb.) bağlı göz kapağı düşmeleri hayati öneme sahiptir ve hızla tanı konulup tedavi edilmelidir. Yine bir başka ciddi hastalık Miyastenia Gravistir. Sadece göz kapağında düşmeyle sınırlı kalabileceği gibi tedavi edilmezse ciddi yutma ve solunum bozukluğu yaparak kişinin hayatını tehdit edebilir. Yukarıda yazılanlar dışında göz kapağının düşmesine neden olan nörolojik hastalıklar arasında yüz siniri felçleri (Fasiyal sinir felci), göz sinirlerinin felçleri (Okülomotor sinir/3. sinir felci), otonom sinir sistemini etkileyen hastalıklar (Horner sendromu, akciğer tümörleri), beyin anevrizmaları (Özellikle okülomotor sinire (3. Sinir) bası yapan anevrizmalar), yanlış botoks uygulamaları sayılabilir. Daha nadir çok sayıda başka nedenler de göz kapağında düşmeye neden olabilir.
Göz kapaklarının istemsiz olarak kapanması (Blefarospazm), hastanın göz kapaklarının zorlu bir şekilde kapanmasına ve gözünü açmakta zorlanmasına neden olur. Bu durum özellikle güneşli veya parlak ışıklı ortamlarda, stresli durumlarda daha da artar ve hasta gözünü açamaz hale gelebilir. Çoğunlukla tetkikler ile saptanabilen bir nedeni olmaz. Nadiren beyinden kaynaklanan bir neden saptanır. Botoks ile tedavisi kolayca yapılabilir ancak uygulamanın belirli aralarla tekrar edilmesi gerekebilir (Ayrıca bakınız: “Tedavi amaçlı botoks uygulamaları”).
Göz kapağını kapatamama (Göz kapağı felci), yüz felcinin bir parçası olarak ortaya çıktığında ağız köşesinin kayması da eşlik eder. Hasta gözlerini kapatmak istediğinde felçli tarafta göz kapağını kapatamaz ve göz açık kalır. Bu durumda açık kalan gözün beyazı görünür. Göz kapatılamadığı için temizlenemez ve kornea nemlendirilemez. Bu durum tedavi edilmezse ve göz korumaya alınmazsa göz enfeksiyonları ve kornea kurumasına bağlı hasar ortaya çıkabilir. Gözlerde aşırı sulanma, kızarıklık ve kirpiklerde yapışma görülür. Kornea kuruması kalıcı görme kaybına neden olabilir. Yüz felcinin tedavisi ve gözün korumaya alınması ile genellikle düzelir.
GÖZ AĞRISI: Göz ağrısının da hem nöroloji hem de göz hastalıkları uzmanı tarafından tedavi edilmesi gereken çok farklı nedenleri olabilir. Göz hastalıkları uzmanları tarafından tedavi edilmesi gereken en önemli göz ağrısı nedenleri arasında göz enfeksiyonları, göz alerjileri, göz basıncının yüksekliği (Glokom) sayılabilir. Nöroloji uzmanı tarafından tedavi edilmesi gereken göz ağrıları daha sıkıntılı ve zor tedavi edilebilen durumlardır. Bu gurupta en sık görülen hastalıklar
Optik Nörit (Bağışıklık sisteminin görme sinirine saldırması ve hasarlaması): Hastanın göz hareketleri ağrılıdır. Gözünü sağa-sola-yukarı-aşağı oynattığında ağrı olur. Tek başına olabileceği gibi MS hastalığının bir parçası da olabilir. Tedavisi kortizonla yapılır. Zamanında ve uygun şekilde tedavi ile genellikle tam düzelir.
Migren: Göz etrafında veya gözün arkasında hissedilen şiddetli ağrılara neden olabilir. Migrenin uygun şekilde tedavisi ile düzelir (Ayrıca bakınız: “Migren”).
Küme Baş Ağrısı: Gözü tutan en şiddetli baş ağrısı sendromudur. Ağrıya eşlik eden gözde yaşarma, kızarıklık ve göz kapağı düşmesi olur. Küme baş ağrısının tedavisi ile düzelir (Ayrıca bakınız: “Küme Baş Ağrısı”)
Zona (Oftalmik): Göz etrafında zonaya bağlı ağrılar görülebilir, ağrılar döküntüler çıkmadan birkaç gün öncesinde başlayabilir ve çok şiddetli olabilir. Zonanın tedavisi ile genellikle düzelir.
Kavernöz sinür trombozu: Kavernöz sinüs gözün arkasında yer alan toplar damar yapısıdır. Bu bölgede kanın pıhtılaşması ve göze arkadan basınç yapması ciddi göz ağrısı, gözde kızarma, göz kası felci, görme kaybı ve gözün öne doğru çıkmasına neden olabilir.
TANI ve TEDAVİ
Nörolojik görme bozukluklarında tedavi nedene göre yapılır. Nöroloji uzmanın görevi öncelikle nedeni bulmaktır. Bunun için öncelikle iyi bir hastalık öyküsü almak ve nörolojik muayenenin yapılması birinci basamaktır. Daha sonra gerekli tetkikler istenecektir.
Radyolojik tetkikler: Klinik duruma göre beyin MR görüntülemesi, orbita MR görüntülemesi (Göz MR’ı), beyin MR Anjiografisi (Beyin atardamar görüntülemesi) ve MR venografi (beyin toplardamar görüntülemesi) istenebilir. Bu incelemelerin gerekli görülürse kontrast madde verilerek (Renkli MR) yapılması istenebilir. Radyolojik incelemeler beyin, göz, görme siniri ve görme yolları hakkında yapısal anormallikler hakkında bilgi verir ancak işlevsel anormallikleri değerlendiremez. Örnek verecek olursak görme siniri MR’da yapısal olarak normal görünebilir ama görme işlevini yerine getiremiyor olabilir.
Elektrofizyolojik tetkikler: Görme sinirinin durumunu ve görme yollarının değerlendirilmesi için VEP (Görsel uyarılmış potansiyeller) adı verilen tetkik istenir. VEP, görme sinirinin elektrik iletimini ve sinir liflerinin yoğunluğunu değerlendirir. Bu tetkik elektrofizyoloji alanında eğitimi olan nöroloji doktorları tarafından yapılır (Ayrıca bakınız: “VEP”).
Bilgisayarlı görme alanı değerlendirilmesi: Gözün retinasından kalkan görme siniri liflerinin beynin görme merkezine kadar olan geçiş yollarındaki hasarlarını değerlendirmek için kullanılan bir tetkiktir. Bu tetkik genellikle göz hastalıkları uzmanı tarafından yapılır. Hastanın gözleri cihaza dışarıdan ışık alamayacak şekilde yerleştirilir ve hastadan ortada gördüğü renkli noktaya bakması istenir. Bu arada etrafta yanıp sönen bir ışık gördüklerinde butona basmaları istenir. Bu tetkik yapılırken hastanın uyumu çok önemlidir. Bilgisayar farklı zamanlarda aynı noktada yanan ışıklara hastanın verdiği cevaba göre hastanın tetkik güvenilirliğini hesaplar. Rastgele basmalar çok fazlaysa tetkik değerlendirilmez ve test tekrar edilir.
Kan tetkikleri: Görme sinir sisteminin bir işlevi olduğundan, sinir sistemini olumsuz yönde etkileyebilecek durumların değerlendirilmesi için bazı kan tetkikleri istenecektir. En önemlileri kan şekeri, kan sayımı, sodyum ve potasyum gibi elektrolitler, böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri, tiroid fonksiyon testleri, B12, folik asit ve D vitamini düzeyleri, sedimentasyon ve CRP gibi enfeksiyon veya romatizma hastalığı belirteçleri vb. gibi kan tetkikleri istenmelidir.
Genetik testler: Eğer görme bozukluğu ailede birden çok bireyde varsa, belirli yaşlarda başlıyor ve yavaş yavaş ilerliyorsa genetik testler istenmelidir.
