İÇE ŞAŞI BEBEKTE EGZERSİZ YÖNETMEK
Egzersiz deyince “Bebek egzersiz yapamaz” düşüncesi ortaya atılıyor. Bebekte yapılan göz egzersizleri gözlüğe dayalı egzersizlerdir. 5-6 özel egzersiz gözlüğünü takması en kolay tedavi yöntemidir.
Derdiniz estetikten önce füzyon: Siz olayı sadece estetik bozukluk olarak düşünüyorsunuz. Bizim için en önemli konu füzyondur. Füzyon 3 yaşından sonra düzelmez. Füzyon sağ ve sol gözden gelen görüntülerin beyinde birleşmesidir. Mükemmel görme görüntülerin beyinde üst üste gelmesi ile sağlanır. Füzyon oluşmazsa hasta yaşam boyu gözleri tek tek kullanır. 180 derecelik geniş bir alanı görmek yerine tek gözün gördüğü 70 derecelik alanı görür.
Fonksiyon bozukluğu kas bozukluğu: Bu iki kavramı çok iyi bilmelisiniz. Fonksiyon bozukluğu şaşılığa neden olur. Giderek kas bozukluğuna neden olur. Şaşılık fonksiyon bozukluğu döneminde kolay düzelir. Kas bozukluğu hemen gelişmez. Şaşılık kas bozukluğu dönemine girerse tedavi uzar. Bu nedenle fonksiyonları çalışır hale getirerek şaşılık sonlandırılmalıdır.
İçe şaşılıkta neler bozuluyor, bunları nasıl düzeltmeliyiz?
Görmeyen göz kayar? Görme yeniden normal düzeye getirilmelidir. Hastanın numaralı gözlüğü varsa zaten göz doktoru önce onu verecektir. Bu görmede düzelme nedenidir, ama yetmez. İki göz arasında numara farkı olması, aşırı astigmat gözde kayma nedenidir. Var ise kendi numaralı gözlüğü, pinholl gözlük, kırmızı yeşil veya mavi gözlük, siyah beyaz görüntülerle kontrast’ ı artırma görmeyi düzene sokar.
Pinholl, kırmızı yeşil veya mavi gözlük, odaklama ve uyum flipperi görmeyi düzeltecektir.
Uyumu düzene sokmak: Uyum bozukluğu en ciddi şaşılık nedenidir. Uyum kameradaki zumun karşılığıdır, her mesafedeki görüntünün göz içinde sarı noktada odaklamasını sağlar.
Uyum bozukluğu az görme demektir.
Görme gayreti içe şaşı bebeği yapar.
Güçlü uyum içe, gevşek uyum dışa şaşılık nedenidir.
Odaklama ve uyum iş birliği içinde çalışır, bu düzen bozulur.
Uyum yaparken konverjans yaparız, yani gözler içe doğru döner. Şaşılıkta iş birliği içinde çalışan uyum ve konverjans dengesi bozulur. Yani iki göz bakılan noktada birleşmez. Bu az görme demektir.
Uyum gevşekliği veya gecikmesi de şaşılık nedenidir.
Siliyer kasın tonus gevşekliği az görme sonucu şaşılık nedenidir. Göz içindeki mesafeyi düzenleyen kasın çevresini saran siliyer kas uyum ve odaklamayı gerçekleştirir. Tonus gerginlik demektir. Gevşekliği az görme nedenidir.
Tüm uyum bozuklukları “Uyum flipperi gözlüğü” ile düzene sokulur.
Odaklama: Mükemmel görmenin gereğidir. Mükemmel odaklama mükemmel görme demektir. Görüntü sarı noktada odaklama sayesinde netleşir. Bunu varsa hastanın kendi gözlüğü sağlar. Flipper gözlüğü odaklamayı düzene sokar ve güçlendirir. “Odaklama flipperi”
Görüntüyü gören noktada toplama: Bunun için pinholl ve prizmatik gözlüklerden yararlanılır.
Prizmatik gözlük: Prizma görüntüyü kaydırır. Bazı şaşılıklar için görüntüyü sarı noktaya yansıtmak görmeyi artıracak, şaşılığı gözlük takıldığı sürece düzeltecektir. Prizma aynı zamanda göz kası egzersizini de sağlar. Her hasta için gerekmeyebilir.
Astigmatın giderilmesi: En önemli konudur, çünkü astigmat en ciddi şaşılık nedenidir. Bebek görme gayreti ile üstesinden gelemez. Gözlük de görmede yeterli düzeltmeyi sağlamaz.
Astigmat gözde yamukluk ve buna bağlı ön mercekte kırışmadır. Doğuştan gelebilir, sonradan da çıkabilir. Göz dokularının çok yumuşak olması nedeniyle çok kolay tedavi edilir. Astigmatı tedavi etmek şaşılık tedavisinde çok önemli yol almak demektir.
Başka önemli konu tedavide gecikilmesi yüksek astigmata neden olur. Bu gözlük de taksa ciddi görme bozukluğu, şaşılık düzelmesine engel, gözde tekrar göz tembelliği ve yeniden kayma nedenidir.
Çift görmenin düzeltilmesi: Bir gözün karşıya diğer gözün başka bir alana bakması çift görme nedenidir. Başlangıçça çift görme avantajdır, hâlâ beyin şaşılığı önleme gayretinde demektir. Bebek yürüyorsa tökezler. Aile yeni yürüdüğü için çift görmeyi atlar. Dengeyi kuramıyor zanneder. Pinholl gözlük ve kırmızı yeşil veya mavi gözlük çift görmeyi düzeltir.
Supressiyon’ un giderilmesi: Beyin çift görme bebeğe zarar vermesin diye kayan gözü gölgeler. Tedavi edilmezse derin göz tembelliği ortaya çıkar, şaşılık tedavisi uzar. Kırmızı yeşil veya mavi gözlük ile cep telefonuna indirilen kırmızı yeşil veya mavi görüntülere 20 cm den bakmak supressiyon’ u giderir.
Ekzantrik fiksasyonu giderilmesi: Kayan gözde görüntü sarı nokta dışına düşer, orada yer eder. Burada keskin görmeyi sağlayan hücre yoğun olmadığı için az görme olur. Mutlaka görüntü sarı noktada yeniden toplanmalıdır. Bunu şaşılıkta düzelme, pinholl gözlük, prizmatik gözlük, kırmızı yeşil veya mavi gözlük, uyum ve odaklama flipperi uygulamaları sağlar.
Bebekte prizmatik gözlük uygulaması: Prizmatik gözlük şaşılıkta önemli tedavi aracıdır. Prizma görüntüyü kaydırır. Bazı şaşılıklar için görüntüyü sarı noktaya yansıtmak görmeyi artıracak, şaşılığı gözlük takıldığı sürece düzeltecektir.
Prizma aynı zamanda göz kası egzersizini de sağlar.
Her hasta için gerekmez. Çünkü diğer uygulamalardan iyi sonuçlar zaten alınacaktır. Şaşılık fazla ise ve tedavide inatçı olan vakalarda kullanılabilir. Hastanın uyumu biraz zordur.
Bebeği uzağa baktırmak: İçe şaşılık için önemli bir uygulamadır. Uzaktan kastımız 5 veya 6 metre ilerisidir.
Odaklamayı sağlar, içe şaşılık nedeni olan uyumu gevşetir.
Dışa gerdirme: İçe şaşılıklar için önemli bir uygulamadır. Bir gözü kapatarak diğer gözü mümkün olduğu kadar dışa baktırmalısınız. Cep telefonundan yararlanabilirsiniz. Karanlıkta televizyonu sağ veya sol tarafta tutarak yandan televizyon bakması sağlanabilir. Başın sabit kalması diğer gözün kapalı olması gerekmektedir.
Farkında mısınız? Şaşılıkta kullanılan gözlükler aynı anda birkaç göz fonksiyonunu düzeltmektedir.
Göz kaslarını dengelemek: Göz dış kasları arasındaki dengesizlik şaşılık ve astigmat nedenidir. Bunu düzeltmek için “Temel göz kası egzersizi” uygulanmalıdır. Önemli egzersizdir.
Bebekte göz kası egzersizi dikkatini kolay toplaması için genelde karanlıkta yapılmalıdır. Baba bebeğin başını sabitler. Bu önemlidir. Böylece göz hareketi tam gerçekleştirilir. Gözden uzaklaşılan son noktada fazla durması ve orada durmaya zorlanması başarı için önemlidir.
Tedavide cep telefonundan yararlanma: Supressiyon’ u gidermek, görmeyi geliştirmek, göz kasları arasındaki dengeyi kurmak, astigmatı önlemek için cep telefonundan yararlanmanız uygundur.
Işık oyunları: Karanlıkta cep telefonunda görüntü veya el feneri en kolay kas egzersizini sağlar. “Lazer point” ışığı da olabilir ama gözden uzakta tutulması çok önemlidir.
Tedavide kullanılan gözlükler:
Pinholl gözlük, odaklama flipperi, uyum flipperi, kırmızı yeşil veya mavi gözlük, prizmatik gözlük:
Şaşılıkta bozulan füzyon ciddi sorundur. Füzyon yoksa çocuk yaşam boyu gözlerin tek tek kullanır, mükemmel görmeyi sağlayamaz.
DR. SELİM HÜSREVOĞLU
Göz hastalıkları uzmanı
