DİZARTRİ
Dizartri, kelimelerin hatalı söylenmesi ya da seslendirilmesine neden olan hastalığın tıptaki adıdır.
Dizartri; Sinirlerden ileri gelen dil ve konuşma bozuklukları kategorisinde incelenmektedir.
Dizartri hastalığında konuşma sırasında hecelerin eklemlenmesinde ve ses tonunun iniş çıkışlarında problemler görülebilir. Dizartri, konuşma ile ilgili vücutta hangi yapının bozulduğuna bağlı olarak çeşitlere ayrılır.
Dizartrinin nedenleri : Beyin felci (Cerebral Palsy)
Serebrovasküler olaylar
Multipl skleroz (MS)
Parkinson hastalığı Myasthenia gravis Menenjit Beyin tümörleri Kurşun ve CO zehirlenmeleri
Burada bozukluk hecelerin birbiriyle mafsallanması (artikülasyon) konuşmanın rezonansı ve normal ses tonundaki iniş-çıkış gibi unsurlardadır. Konuşmayla ilgili kasların ve bunların hareket ve koordinasyonunu sağlayan nöral mekanizmaların hastalıklarında görülür. Fonksiyonu bozulan anatomik yapıya göre farklı dizartri tipleri vardır.
a. Piramidal dizartri : Başlıca psödobülber paralizi gibi bilateral piramidal lezyonlarda görülür. Hasta kelimeleri ağzının içinde yuvarlar, net bir şekilde telaffuz edemez. Özellikle b.p gibi dudak d ve t gibi dille ilgili harfleri söylemekte güçlük çeker. Piramida dizartriye hemiparezilerde de rastlanır.
b. Ekstrapiramidal Hastalıklarda Dizartri: Parkinson Hastalığı : Ses tonu düşük, konuşma monotondur; heceler birbirinden ayrılmaz. Bazı hastalar cümlenin sonundaki kelime veya heceleri hızlı bir şekilde tekrar ederler. Buna palilali adı verilir. Kore ve distonilerde de ağız, dil ve solunum kaslarındaki istemsiz hareketler nedeniyle konuşma dizartrik hal alabilir.
c. Serebellar dizartri :Kesik, kesik vurgulamaların yanlış yerlerde yapıldığı, zaman zaman patlayıcı nitelikte bir konuşma şeklidir. Konuşmayla ilgili kaslardaki asinerjiye bağlıdır. Sarhoş konuşmasına benzetilir. Serebellar sistem hastalıklarında, özellikle mültipl sklerozda, alkol intoksikasyonunda görülür.
d. İkinci motor nöron hastalıkları : Tutulan kas veya kaslara göre konuşmada farklı özellikler görülür. Periferik yüz felçlerinde dudaktaki zaaf nedeniyle hasta b, p gibi harfleri söylemekte güçlük çeker. Dil felçlerinde d, n, s, t gibi harflerin telaffuzu bozulmuştur. Yumuşak damak felçlerinde konuşma genizdendir. Buna rinolali veya nazone konuşma adı verilir. Motor nöron hastalığında genellikle I. ve II. motor nöron bulguları birlikte bulunur. Hastalığın bülber yerleşimli tiplerinde yutma güçlüğünün yanısıra konuşma da erkenden bozulur. Ses, velum felci nedeniyle nazone bir tonalite alır. Dil hareketlerindeki yetersizlik de konuşma güçlüğünü arttırır. İkinci nöron tipindeki bu kas zaafına piramidal yolların iki taraflı tutulmasının neden olduğu psödobülber tablo da eklenir. Böylece, bir süre sonra hastanın söylediğini anlamak imkansız hale gelir.
e. Myasthenia gravis : Konuşma kaslarındaki yorgunluk nedeniyle dizartri görülür. Konuşma başlangıçta normale yakın olsa bile zamanla bozulduğu dikkati çeker. Tensilon (edrophoium) gibi kısa sürede etkili antikolinesterazların zerki konuşmayı geçici olarak hızla düzeltir.
f. Kas hastalıkları :Yüz kaslarını tutan miyopatilerde de dizartri görülebilir.
Çocuklarda görülmesinin nedenleri:
Tıpta dil ve konuşma bozuklukları anlamında kullanılan dizartride, merkezi veya periferik sinir sisteminde bazı bölgelerde oluşan hasarlar sonucu, konuşmayı sağlayan kasların kontrolünde güçlük yaşanır. Özellikle hamilelik döneminde, anne karnında yaşanan enfeksiyon, oksijen eksikliği vb. sorunlar nedeniyle çocuklarda dizartri görülebilir. Çocuklarda görülen dizartrinin nedenleri şöyle sıralanabilir:
Prematüre doğumlar
Kanda veya beyinde oksijenin eksilmesi
Gebelikte annede veya anne karnındaki çocukta enfeksiyon oluşması
Sinir sistemi travmaları veya kazalar
Beyin tümörleri
Metabolik bozukluklar
Çeşitli dejeneratif hastalıklar
