Hepimizin çoğu durum karşısında stresle başa çıkamadığımız zamanlar oldu. Başa çıkamadığımız durumlarda yine en çok etkilenen stresör durumlarda nasıl davranacağını bilemeyen çocuklar ve ergenler oldu. Çocuklar anne babalarının yaşadığı duygulardan çok etkilenirler. Çocuklar adeta duygu süngeri gibidir siz stresle nasıl başa çıkabilirseniz onlar da o şekilde başa çıkar. Bu yazımda çocuklar ve ergenlerde stresle başa çıkma yöntemlerinden bahsedeceğim.
Stres kelimesini günlük hayatta sıklıkla kullanırız. Gerek fiziksel gerekse ruhsal ve sosyal açıdan olabilen zorlanma durumlarını içerir. Büyüme ve gelişimi sırasında çocuklar ailelerinin ve ailelerinin içinde bulunduğu sosyal çevrenin yaşadığı, tüm streslerden etkilenirler. Büyüme ve gelişimleri sırasında çocuklar pek çok stres etkeni ile karşılaşır. Yeni bir kardeşin doğumu, okula başlama, ana baba tutumu arasındaki farklılıklar, hastalıklar, anne babanın ekonomik durumlarında bozulmalar gibi sayılabilecek pek çok etken vardır. Ayrıca kendi fiziksel rahatsızlıkları ve aile bireyleri arasındaki ilişkilerin bir sonucu olarak da stres doğabilir. Şunu bilmek gerekir ki çocuklarda strese yol açan durumlar erişkinlerden farklıdır.
Stres durumu çocuklarda şu şekilde yansır:
Çocuk kendisini zorlayan bir durum karşısında sıklıkla bir önceki gelişim düzeyine iner. Örn: Aslında annesinden ayrı yatan bir çocuk geceleri annesi ile yatmak isteyebilir yada geceleri altını ıslatmaya başlayabilir. Bu tür davranış şekilleri genellikle “şımarıklık” olarak değerlendirilebiliyor. Şımarıklığın aksine çocuk başa çıkamadığı durumlarda regresyon(gerileme) yaşayabiliyor.
Ayrıca stres durumlarında çocuklarda yersiz ağlamalar, gece korkuları, okul korkuları okulda başarısızlık, kaka tutma, kronik kabızlık, güvensizlik, yalnızlık hissi, çabuk sinirlenmeler, karşıt davranışlar gelişebilir. Bu tür değişiklikleri farketmek çocuğunu tanıyan ebeveyn için güç değildir.
Bu tür durumlarda çocuklara uygun yaklaşım şekli sergilemek ve stresin kaynağına inmek gerekiyor.
Çocuklara ilişkin sorun çözümünde bazen basit bir tutum değişikliği, önemli bir davranış bozukluğunun çözümünü sağlayabiliyor. Çocuklar onların sorunları üzerinde çalıştığınızı fark ettikleri an bile değişime katkı verebilirler. Bunun için problemin adının konması ilk adım. Çözüm için bir ortak plan yapılmalı ve uygulamaya konmalıdır. Ebeveynlerin çocuklarının duygularını her seferinde anlaması çocuğa yaşadığı olumsuz duygular sürecinde iyi gelecektir.
Ebeveynlerin iyi bir gözlemci olmaları ve çocuklarının davranışlarındaki farklılıkları ve değişimleri iyi gözlemlemeleri gerekmektedir. Gerekirse uzman desteği almak bu süreci iyi yönetme adına katkı sağlayacaktır.
Çocukluk ve ergenlik döneminde psikolojik sağlamlılık geliştirmiş bir birey yetişkinlik dönemlerinde stresli yaşam olayları ile daha akılcı ve etkili başa çıkma yöntemleri geliştirme becerisine sahip olabilir. Psikolojik sağlamlılık geliştirme öğrenilebilen bir tekniktir ve yaşam boyu değişen koşullara uyarlanabilir.
Uzman Klinik Psikolog/Aile Danışmanı
Buse Baltalılar Yerkesen
