Endometriozis rahim iç zar tabakasını yani endometriumu oluşturan hücrelerin rahim dışında yerleşmesinden ve yayılmasından kaynaklanan bir durumdur. Çikolata kisti (diğer adıyla endometrioma) bu durumun yumurtalıklarda kist oluşturmuş halidir. Kist içeriği koyu kıvamlı erimiş çikolataya benzediği için çikolata kisti denmektedir.
Çikolata kisti özellikle kronik ağrısı olan ve kısırlık sorunu yaşayan kadınlarda daha sık (%30-50 arasında) tespit edilmektedir. Normalde iyi huylu bir hastalık olmasına rağmen davranış açısından oldukça tahrip edici bir hastalıktır.
Çikolata kisti belirtisi nelerdir?
Çikolata kisti olanlarda en sık görülen belirti giderek artan adet sancısı ve kasık ağrısıdır. Yine bu hastalarda adetten bağımsız kasık ağrıları olabilir. Çikolata kisti ağrısı gittikçe artan ve tedavilere yanıtı daha az olan ağrı tipindedir.
Bu hastaların bir kısmında ise infertilite dediğimiz kısırlık problemi yaşanır. Bunların haricinde endometriozisin yerleştiği organlara göre belirtiler verebilir. Barsaklara yerleşirse rektal kanama, idrar torbasına yerleşirse idrarda kanama gibi bulgular oluşabilir. Çikolata kisti patlarsa ciddi kasık ve karın ağrısı, bulantı, kusma tarzındaki akut karın dediğimiz tablo oluşur. Bu durumda laparoskopi ile girerek veya açık ameliyat yapılarak müdahale edilmesi gereklidir.
Çikolata kisti nasıl anlaşılır?
Çikolata kisti ultrasonda görüntüsünden tanınır. Ancak bazı kistler çikolata kistine benzeyebilir. Bu tür hastalarda ayırıcı tanı için ek tetkikler yapılması gerekebilir. Bazen kesin tanı laparoskopi ile sağlanır.
Çikolata kisti tedavisi nasıl yapılır?
Medyada çikolata kisti bitkisel tedavileri ile alakalı pek çok haber mevcuttur. Özellikle soğan kürü bu tedaviler içerisinde önemli bir yer tuttuğuna dair yazılar vardır. Ancak soğan kürünün ve buna benzer bitkisel diye adlandırılan tedavilerin çikolata kisti tedavisinde bilimsel olarak kanıtlanmış bir etkinliği yoktur.
Çikolata kisti tedavisi hastanın şikayetine, yaşına, çocuk isteği olup olmamasına bağlı olarak değişir. Çocuk isteği olan hastalarda öncelikle gebelik elde etme için tedaviler, sıklıkla tüp bebek tedavileri denenir. Küçük kistlerde cerrahi başlangıçta tercih edilmez. Çünkü cerrahi ile yumurtalıkta çok dikkatli yapılsa bile hasar oluşur, buna bağlı yumurta yaşanabilir, yumurtalık rezervi düşebilir. Bu da hastanın ileriki dönemde gebelik şansını azaltabilir. Bu nedenle öncelikle diğer tedaviler denedikten sonra hala gebelik elde edilmezse o zaman çikolata kisti ameliyatı düşünülebilir.
Ağrısı ön planda olanlarda ağrı kesiciler, sadece ağrı kesici ile rahatlamayan hastalarda doğum kontrol hapları, progesteronlar, GnRh anologları gibi ilaçlar kullanılabilir. Yine bu hastalarda hormon içeren spiraller de bir diğer seçenektir.
Ciddi ağrısı olanlarda, büyük veya anormal görüntüsü olan çikolata kistlerinde ameliyat düşünülür. Ameliyat gereken hastalarda ilk seçenek laparoskopi dediğimiz kapalı ameliyat yöntemidir.
Laparoskopik çikolata kisti ameliyatı ne kadar sürer?
Çikolata kisti ameliyatının süresi kistin büyüklüğüne, yapışıklık derecesine, tek yada iki yumurtalıkta olmasına veya cerrahın tecrübesine göre değişir. Normal şartlarda sadece tek yumurtalıkta kist varsa, ameliyat 30-60 dakika arasında sürer.
Laparoskopik çikolata kisti ameliyatı nasıl yapılır?
Çikolata kisti ameliyatında öncelikli tercihimiz her zaman laparoskopidir. Hastanın karnından açılan 0.5-1 cm.lik 2-3 adet delikten girilerek kamera yardımıyla karın içi gözlenir. Daha sonra kullanılan aletlerle kist kapsülü soyularak çıkarılır. Çıkarılan parçalar patolojik inceleme için gönderilir. Çikolata kisti ameliyatı sonrası kanama kontrolü yapıldıktan sonra açılan delikler kapatılarak operasyon sonlandırılır.
Çikolata kisti ameliyatı sonrası hasta ilk 4-6 saat dikkatli bir şekilde takip edilmelidir. Özellikle çok büyük ve yapışık vakalarda kanama olabilir. Takipte problem yaşanmayan hastalarda bu saatin sonunda sıvı alımı ve yürüme başlatılır. Genelde hasta ertesi gün taburcu edilir.
Çikolata kisti ameliyatı olan hastalara ameliyat sonrası hastalığın tamamen temizlenemeyeceği, yaşamın ileri dönemlerinde tekrar başka bir odaktan çikolata kisti gelişebileceği konusunda bilgi verilmelidir. Çikolata kisti ameliyatı sonrası hastaların çocuk isteği yoksa hastalığın tekrarlama olasılığını azaltmak için doğum kontrol hapları, progesteronlar yada GnRh analogları başlanabilir.
Çocuk isteği olan uygun hastalarda, ameliyat sonrası 6 ay gebelik için beklenebilir. Herhangi bir tedaviya gerek kalmadan çikolata kisti ameliyatı sonrası hamile kalanlar olabilir. Bu ameliyat sırasında bozuk olan anotominin yeniden düzeltilmesine bağlıdır. Hasta genç ve başka infertiliteye neden olacak bir faktör yoksa bu hastalarda ameliyat sonrası bir müddet kendiliğinden gebeliğin oluşması için beklenebilir.
Ama tam bir anatomik düzelme olmazsa yada yaşı ileri, reervi düşük hastalarda doğrudan bebek tedavisi yoluna gidilmelidir.
