Benlik saygısı

Benlik: Benlik kavramını “bireylerin kendini kavraması, diğer insanlarla olan ilişkilerine dair izlenimleri ve tüm bu algılarla ilişkili değerler” olarak tanımlamıştır.

Benlik Saygısı: Bireyin kendini önemli görüp görmediğini ve ne ölçüde olduğunu yansıtan bir terimdir.

Benlik kavramı, kişiliğin diğer yönleri gibi, yaşam boyunca biyolojik, gelişimsel ve sosyal süreçlerden etkilenen bir role sahiptir. Benlik kavramı; sosyal yapı, geçmiş yaşamlar, gelecekteki hedefler gibi boyutları kapsayan ve kişinin tüm deneyimini oluşturan kendi bakış açısıdır. Benliğimiz, farkındalığımız hakkında sahip olduğumuz düşünce ve tutumlardan oluşur. Sonuç olarak, kendimizi insan olarak nasıl gördüğümüz, hem zihinsel bir materyal hem de bir bilinçlilik halidir. Kohut’a (19980) göre benlik, egoyu içeren bir terimdir. Bir kişinin odak noktasıdır, deneyimleri ve geçmişi yaşayan kısmıdır. Her bireyi birbirinden ayıran özelliktir.

James benliği bilinen ve bilinmeyen benlik olarak ikiye ayırmaktadır. Bilinen benlik üç açıdan incelenir: İçerik, duygular ve davranışlar. İçerik; maddi benlik, sosyal benlik ve manevi benlik bileşenlerini içerir Maddi benlik, tüm bireyler için önce bedendir. Daha sonra giysiler ve sahip olunan şeylerdir. Sosyal benlik, bir bireyin çevresi ve akranları tarafından tanınan kısmıdır. Manevi benlik ise, bilinçten geçen değil, bilincinde olunan tüm durumların toplamını ifade etmektedir. “Gerçekten çalışkanım”, “Ben iyi bir adamım”, “Kariyerimden zevk alıyorum” ve “gürültüyü sevmiyorum” gibi şeyler söylediğimizde kendimizi içinde bulunduğumuz grubun içine yerleştiririz. Benlik kavramını kullanarak kendimizi diğerlerinden ayırarak kendimiz için özel bir ortam oluştururuz. Ayrıca, inşa ettiğimiz sosyal etkileşim alanını korumak, geliştirmek ve konumlandırmak için önemli çabalar gösteriyoruz. Bu çabayı “ben olma mücadelesi” olarak tanımlamaktadır. Benlik kavramı, bir kişinin kendi kişiliği, önemi, becerileri, sınırları, değer kararları, özlemleri vb. gibi kendisine karşı sahip olabileceği tüm inançları, duyguları ve davranışları ifade eder.

Benlik Saygısı

Allport’a göre benlik tasarımı; bireyin kendini oluşturma gücü, bireyin kendine olan “bu benim, bunu ben yapabilirim” dediği yönüdür. Aynı zamanda, bireyin kendi kimliği hakkındaki görüşleri ve bireyin kendi kişiliğine bakış tarzı olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca, bir bireyin kim olduğu ve başkaları tarafından nasıl görüldüğü hakkında bilgisi olarak da tanımlanabilmektedir.

Kişiliğin merkezi bir alanı, bireyin temel memnuniyetinin temeli olan benlik kavramıdır. “Ben kimim”, “ne yapmalıyım”, “nasıl yargılarım”, “hayattaki değerim nedir” gibi soruların cevapları ve ilgili olanlar benliğin kavramı haline gelir.

Bu bağlamda, benlik saygısı, kişinin kendini değerlendirmesi sonucunda ulaştığı, benlik kavramını tanınmasından kaynaklanan kendini beğenme durumu ve kendini aşağı veya üstün olarak görmeden kendinden hoşnut olma durumu olarak tanımlanır. Kişinin kendini olduğu gibi kabul etmesi ve kendini değerli, iyimser, beğenilmeye ve sevilmeye değer gördüğü, özüne güvenmesini teşvik eden olumlu bir ruh halidir.

Benlik Saygı Düzeyleri

Kişinin kendi gözlemleri, duyguları ve düşünceleri tarafından oluşturulan benlik, zaman zaman çevre tarafından dayatılan benlikle çatışır. İç çatışmalar, yanılgılı benlik tanımları ve zayıf benlik saygısı, sosyal etkileşim sorunlarının ortak kökenleridir. Düşük ve Yüksek Benlik Saygısı Psikolojik işlevlerimizin merkezinde olan benlik saygısı, kişiliğin bütünleşmesinde, davranışın motive edilmesinde ve ruh sağlığının oluşumunda önemli bir faktördür. Benlik saygısı ile çevreye uyum arasında doğru orantılı bir ilişki vardır. Benlik saygısı bireyin yaşadığı kişisel doyum ya da engellenme derecesine göre değişir. Benlik saygısı düzeyini ölçmek içinsitemizdeki Psikolojik Testler kısmındaki Rosenberg Benlik Saygısı Testine bir göz atabilirsiniz.

Benlik saygısının düşük olması benliğin değerini düşürücü yaşantılara sahip olmanın sonucudur. Düşük benlik saygısı olan bir bireyde yüksek düzeyde kaygı, psikosomatik ve depresyon belirtileri bulunur. Ayrıca, benlik saygısının düşük olması, kişinin kendi durumunu gerçekçi algılamasını ve değiştirilmesi gereken şeyleri değiştirmek için harekete geçme yeteneğini olumsuz etkiler. Düşük benlik saygısına sahip bir kişinin kendine güveni zayıftır. Bu kişiler diğerlerine bağımlıdır, utangaçtır, araştırmacı değildirler ve daha az yaratıcı ve daha otoriter kişilerdir.

Benlik saygısı yüksek olanlar, düşük olanlara göre kendilerinden daha hoşnutturlar ve güçlü yanlarına, yeteneklerine ve olumlu özelliklerine odaklaşırlar. Benlik saygısı yüksek olan bireylerde kendine güven, iyimserlik, başarma isteği, zorluklardan yılmama gibi olumlu nitelikler vardır. Olumlu benlik saygısı kişinin tümüyle birey olarak kendini kabul etmesi, değer vermesi ve güvenmesi olarak tanımlanır. Yüksek benlik saygısına sahip olan bir kişi, kendini olumlu olarak değerlendirir ve güçlü yönleri hakkında kendini iyi hisseder. Kendine güvenen kişi zayıf olduğu yönlerde kendini geliştirmeye çalışır. Yüksek benlik saygısının, ailedeki aitlik algısıyla ilişkisi vardır. Ayrıca yüksek benlik saygısı, okullarda akademik başarı ile içsel kontrol, yüksek ailevi kabul ve olumlu kendini çekici bulma duygusu ile ilişkili bulunmuştur.

Benlik Saygısı Gelişimi Etkileyen Faktörler

Benlik geliştirmenin, okullaşma, ideoloji, ekonomik, politik ve ekonomik yapılar biçimindeki duygu, fikir, bilgi ve inançların sürekli değişimi de dahil olmak üzere olumlu veya olumsuz deneyimlerin bir sonucu olarak ortaya çıktığı iddia edilmektedir. Bu olumlu ya da olumsuz deneyimlerin bireyin davranışları, biyolojik, psikolojik ve sosyal gelişimi üzerinde önemli bir etkisi vardır.

Yavuzer (2000), çeşitli meslekler, eğitim düzeyleri, ekonomik durum ve benlik saygısı üzerinde olumlu veya olumsuz bir etkisi olabileceğine inandığı diğer faktörler hakkında çok sayıda araştırmalar yapılmıştır. Çalışmanın sonuçları sosyoekonomik ve kültürel statü, cinsiyet, babanın mesleği veya ebeveynlerin eğitim düzeyi, ebeveynlerin ilgisi, akademik başarı, okul hayatına ve boş zaman etkinliklerine katılım, spor yapma, kardeş sayısı ve doğum sırası ve benlik saygısının etkili olduğunu göstermektedir. Bir çocuğun benlik saygısının gelişiminde aile iletişiminin ve karşılıklı sevginin önemi çoktur. Ailedeki çocukların büyümesi, ebeveynlerin birbirlerine ve çocuklarına nasıl davrandıklarına yakından bağlıdır. Ailenin çocuğa yaklaşımı, çocuğun benlik saygısı üzerinde bir etkiye sahiptir, çünkü çocuğun kendi benlik duygusunun gelişimine katkıda bulunur.

Bir gencin bir alt kültürün ailesinin bir parçası olması bazen benlik saygısının gelişimi üzerinde zararlı bir etkiye sahip olabilir. Bu gençlerden çoğunluk kültürüne katılmaları istendiğinde, zorluk çekerler. Alt kültürden gelen genç, şüphesiz kendisi ve akranları arasındaki ana toplumdaki farklılıkları fark edecektir. Bu eşitsizlik endişe ve şüphe nedeni haline gelir. Bir ailenin bir gence çeşitli uyarıcılar sağlama yeteneği sosyoekonomik durumla bağlantılıdır. Farklı oyuncaklar alarak, daha iyi sosyoekonomik evlerden gelen çocuklar farklı uyarıcılarla karşılaştırılır. Bu, gençlerin kişiliklerini geliştirmelerine yardımcı olabilmektedir.

Benlik Saygısı Nasıl Gelişebilir.

• Fiziksel, ruhsal ve duygusal olarak pozitif yönlerinizi değerlendirin.
• Kendinizi başkalarının  standartlarıyla kıyaslamayın.
• Kendi başarılarınıza odaklanın, küçük ya da düşük yaptıklarınız için kendinizi ödüllendirin.
• Gerçekçi hedefler oluşturun, kazanacağınız konusunda kendinize güvenin.
• Her şeyde mükemmel olamayacağınıza ve her şeye sahip olmayacağınıza kendinizi inandırın.
• Geçmiş hayal kırıklıklarına ya da başarısızlıklarınıza gülebilmeyi öğrenin.
• Başarıyı hayal edin ve kendinize gerçekçi hedefler koyun.
• Sağlığınıza ve kendinize iyi bakın.
• Konuşmaya ihtiyacınız olduğunda sizi dinleyecek güvendiğiniz kişilerden oluşan destek sistemleri oluşturun.
• Kendinizin eşsiz olduğunu ve dünyada önemli bir yeriniz olduğunu hatırlayın.

Fiziksel sağlık ile benlik saygısı arasında da bir ilişki vardır. Hastalığın tipine ve şiddetine bakılmaksızın sağlık problemleri düşük benlik saygısı ile ilişkili bulunmuştur. Diğer taraftan, yüksek benlik saygısı düşük anksiyete, etkili grup ilişkileri, başkaları tarafından kabul görme ile ilişkili bulunmuştur.

Benlik saygısını yükseltmek için bedenin hoşlanılan yönlerine odaklanma, bireyin kendisini başkaları ile karşılaştırmaktan kaçınması, egzersiz programlarına başlaması, spor yapması, mümkün olduğu kadar yürümesi, sağlıklı gıdalar yemesi, sigara ve alkol kullanmaması ve giyimine dikkat etmesi önerilmektedir.

KAYNAKÇA

Keskinbıçak, M. (20211). Fitness sporuyla ilgilenen bireylerin; vücut imaj algı düzeyleri, benlik saygısı ve romantik ilişkilerde yakınlık ilişkisinin incelenmesi.  Yüksek Lisans Tez.