BEBEKTE ŞAŞILIĞI YÖNETME SANATI
Şaşılığı yönetmek önemlidir. Aile bebeğini göz doktorların götürse de telaştadır, çocuğunda şaşılığı olan ailelerden fikir almak zorunda kalmaktadır.
Doğru doktoru seçmek: Yurt dışında birçok konuyla ilgili kitaplarda ilk yazılan metin ”Doğru doktoru seçmek.” dir. Doktor konuyu bilmiyorsa veya bu konuya ilgi duymuyorsa, ilgi duyup bilgi birikimi oluşturamadı ise hastasına da yararlı olamayacaktır.
Doktorunuz kafası hâlâ 1745 de kalmışsa… Sağlam gözü kapatma 1745 de başladı. Bazılarının kafası hala değişmedi. Siz aktif göz tembelliği bilen doktoru seçmelisiniz. Hatalı göz doktoru tercihleriniz sizi ve çocuğunuzu üzecektir. Üzülmemek için doğru doktoru aramalısınız. Doğru doktor meşhur doktor değil konuyu iyi bilen doktordur. Şaşılık gözün bir branşı değil ama şaşılıkla daha çok ilgilenen doktoru seçmelisiniz.
Ve para: Şaşılık tedavisi bu ülkede doktor için para kazanmanın kolay yolu olmuştur. Hedef önce muayenelerle para kazanmak, sonra da birkaç ameliyat ile daha büyük paralar kazanmaktır.
Önce yapmamanız gerekenler:
*İlk hatanız: Tedaviyi doktorunuzun yapacağını zannetmek. Doktorlarımız çok meşgul, bebeğinize ayıracakları zaman sınırlıdır. Tedaviyi siz yönetmek zorundasınız. Bu nedenle konunun ana hatlarını bilmelisiniz.
Egzersizle tedavi: Bu ülkenin doktorları egzersizle şaşılığın tedavisini yeni kavramaya başladı. Yeni doktorlar bırakın egzersizle şaşılık tedavisini bilmek, şaşılığın egzersizle düzeleceğini dahi bilmemekteydiler. Burada 15 yıllık mücadelemle artık kıpırdamalar başlamıştır. Ama, ama, ama…Yetersiz bilgi, göstermelik tedaviler, ticari uygulamalar…
*Doktor doktor dolaşmayın ama doğru doktoru seçtiğinizden de emin olunuz. Doktor var hayat kurtarır, doktor var ölüme neden olur… Ameliyat meraklısı değil, egzersizle şaşılık tedavisini bilen göz doktorunu araştırmalısınız.
*Gözleri asla ve asla kapatmayın. Göz fonksiyonlarının çoğu 3 yaşına kadar gelişir, olgunlaşması 12 yaşını bulur. Görmeyi artırmak veya şaşılığı iki göze dağıtmak için yapılan kapatmalar göze zararlıdır. Kapatma gözde gelişmekte olan görme hücrelerinin sayı ve hacimlerinin azalmasına, göz fonksiyonlarını gelişememesine, dolayısı ile şaşılığın artmasına neden olur. Bilgisayarın karşısında gözü kapattırarak çizgi film seyrettirmek bebeğe yapılacak en büyük zararlardandır, uyumu güçlendirir, iki gözle tek görmeyi bozar, şaşılığı artırırsınız.
*Şaşılığı iki göz dağıtmada hata: Bir gün sağ gözü bir gün sol gözü kapatarak yapılan şaşılığı iki göze dağıtma tedavisi yanlış ve gülünç bir uygulamadır. Bunu yaptıran göz hekiminin şaşılık bilgisinin az olduğundan emin olunuz.
Gözlük vermeler oldukça hatalı: Gözlük vermek sanattır. Gözlük vermedeki hatalar şaşılığı artırır. Birçok hasta gereksiz yere gözlük kullanmaktadır, bir uygulama yapılmış olsun diye verilmektedir. Ölçüm zorluğu bebekte komik bir o kadar da dramatik üzücü gözlük vermelere neden olmaktadır. Astigmat en önemli şaşılık ve göz tembelliği nedenidir, maalesef yeterince belirlenememektedir. Bir anne 7 yıllık reçeteleri sıralayıp gönderdir. 3 yaş öncesi reçeteler maalesef rezalet ve şaşılığın neden ilerlediğinin belgesidir.
Hipermetrop’ u yönetememek: Doktorun becerisi buradadır. Şaşılığı baskı altına almak için ilaçlı muayenenin tamamını vermek göz fonksiyonlarını gözlüğe gördürür, gözlüğe bağımlı kılar, ömür boyu gözlük takmaya neden olur. Burada doktorun becerisi hem düşük numara ile gördürmek hem de şaşılığı kontrol altına alma yönünde olmalıdır.
Astigmatı yönetememek: Doktorunuz astigmatı belirlemede ve gidermekte yetenekli olmalıdır. Astigmat en önemli göz tembelliği ve şaşılık nedenidir. Tedaviye direnç ve tedavinin uzaması demektir. Bebekte astigmat kolaylıkla giderilebilir. Şaşılık anında göz kasaları arasındaki dengesizlik de astigmata neden olur. Göz hekimi astigmat oluşmasını da önlemelidir.
Gözlük verip şaşı yapmak: Gözlük şaşılık düzelmesinde oldukça etkilidir, ama burada da hekimin becerisi söz konusudur. Göz doktoru verdiği gözlük ile bebeğinizi şaşı yapabilir. Şaşılık tedavinizi uzatabilir. Sizi birkaç şaşılık ameliyatına mecbur bırakabilir.
Ve göz tembelliği: “…Vezir de eder, rezil de eder.” Sözü sizin için geçerlidir. İyi bir göz doktoru seçmemenizin en büyük sıkıntısını burada göreceksiniz. Göz tembelliği tedavisi yaparken tüm göz sistemini alt üst edebilirsiniz.
Füzyonu kırma, iki gözle tek görmeyi bozma: Şaşılık iki gözle tek görme ve füzyon bozukluğudur. Hatalı uygulamalarla bunu daha da artırmayınız. Göz tembelliği tedavisinde sağlam gözü kapatmak füzyonu bozmak, şaşılığı artırmak demektir.
Yapmanız gerekenler
Ameliyat son çare: Egzersizle şaşılık tedavisini bilmeyen göz doktorlarına bebeğinizi kurban etmeyin, ömür boyu vicdan azabı duymayınız. Çok az vakada ameliyat gerekmektedir.
Top sizde olmalıdır. Şaşılığı doktorunuzun tedavi edeceğini düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Egzersizle şaşılık tedavisi çok kolay, egzersizler çok basit, uygulamayı da herkes yapabilir. Olayı anlayarak yapmak daha yararlıdır.
Gözler açık: İki gözü açık göz tembelliği tedavisi uygulanmalıdır. Bunun için özel gözlükler kullanılmaktadır. Böylece füzyon ve iki gözle tek görmeyi daha fazla bozmamış olursunuz. Kapatmanın göze verdiği zararları önlersiniz.
Doğru gözlük: Bebekte verilen göz numaralarının büyük çoğunluğu hatalıdır. Özellikle şaşılık ve göz tembelliğinin en önemli nedeni olan astigmat ölçümü yeterli değildir. Uzaktan ölçüm cihazları da güvensizdir. Gözlük ölçümünün skiyaskopi muayenesi ile desteklenmesi gerekir, genç hekimler bu konuda biraz zayıftır. Hatalı ölçüm demek şaşılığın düzelmesinde gecikme, gözde tembelleşme demektir.
Doğru ölçüm yapılamıyorsa: İlave uygulamalar ile görme özellikle merkezi görme artırılmalı, şaşılık kontrol altında tutulmalıdır. Numara olmadığı halde numara varmış gibi görmeyi ve astigmatı düzelten özel gözlükler gerekmektedir.
Gözlüğe bağımlı yapmamak: İşin en önemli kısmıdır ve ileride gözlük takmaması için özel uygulamalar gerekmektedir. Doktorun tedavideki becerisi buradadır. Hipermetropta şaşılığı baskı altına almak için ilaçlı muayenenin tamamını vermek, göz fonksiyonlarını gözlüğe yüklemek ve gözlüğe bağımlı kılmaktır. Gözlük gösterir, ama siz gözün görmesini sağlamalısınız.
Aktif göz tembelliği tedavisi: Burada göz fonksiyonlarının çalışır hale getirilerek göz tembelliği düzeltilmektedir. Özel gözlüklerle görüntü gören noktaya düşürülmektedir. Yine özel gözlüklerle gözlerin birinden ayrı çalışması sağlanmaktadır. Uyum fazlalığı giderilmektedir.
Şaşılığı iki göze dağıtmak: Mutlaka yapılması gerekir. Bu şaşı gözde kayma nedenleri ortadan kaldırılarak, supressiyon ve ekzantrik fiksasyon düzeltilerek, merkezi görme geliştirilerek, oluşan fonksiyon bozuklukları giderilerek ve özel gözlüklerle sağlanmalıdır. Asla ve asla bir sağ bir sol göz kapatılarak yapılmamalıdır.
Günlük yaşam: Şaşılığın cinsine göre günlük yaşamda özel önlemler alınmalı ve uygulamalar yapılmalıdır. Şaşılığı neler artırır, neler azaltır bilmelisiniz. Bebeği neler rahatsız eder, neler rahatlatır bilmelisiniz. Hangi uygulamalarınız şaşılığı bitirir, hangileri tedaviyi uzatır bilmelisiniz. Bu konuda doktorunuz geniş ve basit anlatımlı broşür vermelidir.
Hipermetrop’ u yönetmek: Hipermetrop şaşılığı düzeltir, hipermetrop gözlük şaşılığı artırır. Burada püf noktaları vardır. Hipermetrop gözlük verirken bulanıklaşma, dinlenme, uzak, yakın noktası dikkate alınmalıdır. Dinlenme noktası hipermetropta oldukça uzaktadır, egzersizle normal dinlenme noktasına getirilmelidir. İlaçlı muayenenin tamamını vermek şaşı gözü dışa iterken, sağlam gözü de dışa iter. İlaveten bulanık görmeye neden olur.
Göz doktoru değil mi bunları biliyordur derseniz bebeğinize yazık edersiniz. Bunlar teknik ve gözlüğe bağımlılığı ortadan kaldıran, net gösteren önemli ayrıntılardır. Çoğu göz doktoru bunun bilincinde değildir.
Astigmatı gidermek: Astigmat önemli şaşılık ve göz tembelliği nedenidir. Egzersizle düzeltilmesi bebekte çok kolaydır. Düzelmeyi hızlandıracaktır. Mutlaka gecikmeden uygulanmalıdır.
Ev egzersizleri: Kolay egzersizlerdir. Şaşılık ve göz tembelliği derinleşmemiştir, hızlı düzelme sağlanır. Bebekler için özel gözlük uygulamaları ağırlık kazanmaktadır. Oyun tarzı uygulamalardır. Şaşılığa neden olan ve çeken göz dış kası belirlenmeli, onu gevşetecek şekilde anne kucağında veya yatakta pozisyon verilmelidir.
Işığı kullanmayı bilmelisiniz: En kötü ışık flüoresandır. Yetersiz ışık hipermetropta şaşılığı artırır, özellikle akşamları önemli sorundur. Farklı ışık şiddeti alanları oluşturmak aynı zamanda bir şaşılık ve hipermetrop egzersizidir. Yetersiz ışık görme gayreti nedeniyle içe şaşılığı artırır.
Fonksiyonlar: Göz fonksiyonlarını, bunların şaşılığa etkisini ve hipermetroptaki durumunu bilmelisiniz. Bunu bilmeniz konuyu anlamanız ve tedaviyi bilerek yapmanız için önemlidir.
Uyumu düzenlemek: Uyum fazlalığı içe azlığı veya yetersizliği dışa şaşı yapar. Uyumumu düzene koymak en kolay şaşılık tedavisidir. Doktorunuz uyumu düzenleyici, gevşetici egzersizler vermeli, uyumu güçlendiren durumlar için hastayı uyarmalıdır. Bunun için “ Günlük yaşam” broşüründe kapsamlı bölüm mevcuttur.
Odaklama önemli: Odaklama net ve daha düşük numara ile görmeyi sağlar, göz tembelliğini giderir. Odaklama egzersizleri basit egzersizlerdir, aile kolayca yapabilir. En kolay ve basit şaşılık tedavisidir.
Merkezi görmeyi geliştirmek: Şaşılığı düzelten en kolay ve hızlı yöntemdir, bunu gözleri kapatarak değil özel gözlüklerle sağlayabilirsiniz.
Bebek yatakta: Şaşılığı artırıcı, azaltıcı konuları bilmelisiniz. Oyuncak ve ışık seçimi önemlidir. Uzakta bir ışık uyumu gevşetirken yakında bir ışık uyumu güçlendirir, içe şaşılığı artırır. Dışa şaşılıkta tersini yapmak gerekir.
Bebeğin gözünün düzeldiğini izlemelisiniz: Basit uygulamaları gözlemleyerek bebeğinizin şaşılık ve göz tembelliğinin düzeldiğini anlamalısınız.
Ben mi tedavi edeceğim? Maalesef siz tedavi edeceksiniz. Bu bir ev tedavisi olmak zorundadır. Şaşılığın egzersizle tedavisi anneye, anneanneye, babaanneye, bakıcıya düşmektedir. Babalar olaya Fransız kalmaktadır.
Ameliyat mı? Bebeğinizi seviyorsanız asla ameliyatı düşünmeyin. Şaşılık egzersizle düzelen bir göz hastalığıdır. Az bir kısmına ameliyat gerekmektedir. Göz çok hassas bir organdır, onu zedelemeyin. Yarım saatte hallederiz diyen, fırsatçı paragözlere fırsat vermeyin…
Yazılacak çok şey var ama siz vakit kaybetmeden hemen uygulamalara geçmelisiniz. Tedavide hızlı davranmalısınız.
Dr. Selim Hüsrevoğlu
