Emzirmede annenin sütü, tükettiği besinlerin ürünüdür. Süt salgısı için gerekli besinler annenin kendi gereksinmesine ek sayılmalıdır.
Emzikli kadınlar için enerji ve besin öğeleri önerilirken kadınlar arası kişisel ayrıcalıklar göz önüne alınır.
Protein
Protein gereksinmesi enerji alımıyla ilişkilidir. Gebelik döneminde olduğu gibi emziklilik döneminde de diyetin protein kalitesi, yani hayvansal ve bitkisel kaynaklı olması göz önüne alınmalıdır. Genellikle gelişmekte olan ülkelerde kadın, protein gereksinmesini daha çok bitkisel kaynaklardan karşılamakta ve bu nedenle sonraki gebeliklerinde maternal ve fetal malnütrisyon oluşabilmektedir. Emzikli kadının günlük diyetine ek olarak 1 adet yumurta veya 1-2 su bardağı süt eklendiğinde günlük gereksinme karşılanmış olur.
Yağlar
Emzikli annenin diyetinde doymamış yağların oranı yükseltildiğinde, salgıladıkları sütün doymamış yağ asit oranı artmaktadır. Depo yağlar süt enerjisi olarak emziklilik döneminde kullanılır.
Demir
FAO/WHO uzmanlar komitesi gebelikte ve emziklilikte 15 mg demir alınmasının kabul edilebilir olduğunu bildirmiştir. Bununla beraber ülkemizde olduğu gibi halkın çoğunluğunun diyetinde hayvansal kaynaklı yiyeceklerin az bulunması bu alım düzeyini arttırmaktadır. Ülkemizde anemi olguları çocuklarda, gebe, emzikli ve sık doğum yapan kadınlarda daha çok görülmekte ve önemli bir beslenme sorunu oluşturmaktadır. Emzikli kadın sütüyle günlük 1-2 mg demir salgılamaktadır. Emzikliler bunu karşılamak için günlük 5 mg ek Fe almalı ve anemiden korunmak için uygun beslenme önerileri yapılmalıdır.
İyot
İyot tiroid bezinden salgılanan triodotironin (T3) ve tiroksin (T4) hormonlarının bileşiminde bulunur. İyot gereksinmesinin emziklilikte normalden % 50 kadar fazla olduğu ileri sürülmektedir. Emzikli kadınların da gebe kadınlarda olduğu gibi iyotlu tuz kullanmaları çocuk sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. Ancak bir kimsede basit guatr oluştuktan sonra iyotlu tuzun kullanılmasının herhangi bir yararı yoktur.
Kalsiyum
Kalsiyum gereksinimi emziklilik döneminde artar. Emzikli kadının 1 gün boyunca salgıladığı süt yaklaşık 250 mg civarında kalsiyum içerir. Bu nedenle sık gebelik ve emziklilik geçiren kadınların artan kalsiyum gereksinmesi karşılanamadığı durumlarda kemiklerde yumuşama şeklinde beliren osteomalasi sık görülür. Annenin 1000-1200 mg/gün kalsiyum alması gerekir. İleride bir sağlık sorunu yaratmamak için annenin günlük diyetine 1 su bardağı süt, kalsiyumla zenginleştirilmiş süt veya yoğurt, 1 kibrit kutusu kadar peynir (30 g) koyu yeşil yapraklı sebzelerin eklenmesi önerilmektedir.
Vitaminler
Emzikli annelerde çeşitli vitamin yetersizliği bulguları sık görülmektedir. B grubu vitaminleri (tiamin, riboflavin, niasin) emzikli kadının enerji gereksinmesine göre ayarlanmalıdır. Yine enerji artışına bağlı olarak 1 |Jg/gün Bı2 vitamini ve 200 ug/gün folik asit verilmesi yeterli olmaktadır.
Emzikli kadının kalsiyum gereksinmesinin arttığını göz önüne alarak kalsiyum emilimi ve kullanılmasını kolaylaştırmak için iklim koşulları uygun olmayan yerlerde D vitamini verilebileceği bildirilmektedir. Annenin diyetinde 3000 IU/gün A vitamini, 30 mg/gün C vitamini ve 3 mg/gün E vitamini eklenmelidir. Ayrıca vitamin fazlalığına neden olabileceği için yüksek konsantrasyonlarda vitamin ilaçlarının gelişigüzel değil, tıbbi gözlem altında kullanılması önerilmektedir.
Anneler eski vücut ağırlıklarına dönmek için hemen acele etmemelilerdir. Bu süre 6 ay ya da daha fazla sürebilir. Bebeklerini emziriyorlarsa süt verimi için harcadıkları enerji nedeniyle eski formlarına daha kolay dönebilirler.
Gebelik sırasında önerilenden fazla kilo alınmışsa her ay iki kilo kaybetmek normaldir. Ayda 2 kilodan fazla ağırlık kaybı doğru değildir. Bu kilo kaybı ağır diyetlerle değil emzirerek ve dengeli beslenerek sağlanmalıdır.
Dyt. Füsun BİLGİN ÇAKMAK
