Çocukluk yaş grubunda pnömoni önemli bir sağlık sorunudur. Dünya sağlık örgütü verilerine göre 5 yaşındaki küçük çocukların %16’sı pnömoniden kaybedilmektedir. Ülkemizde 5 yaştan küçük çocukların %29 ‘u pnömoni geçirmekte ve vakaların küçümsenmeyecek kısmı maalesef pnömoniden kaybedilmektedir.Son yıllarda viral pnömonilerin çocuklarda sık görüldüğü vurgulanmaktadır.
Uzun yıllardan beri pnömonide esas nedenin bakteri olduğu kabul edilmiştir. Günümüzde bu bakış açısı değişmiştir.Virüsler eskiden pnömonilerin ancak %10 da neden olduğu kabul edilirken bugün bu oranın %50 civarında olduğu vurgulanmaktadır.
Viral pnömoniler çocuklarda neden artmaktadır.
Yeni tanı yöntemlerinin uygulamaya girmesi ile birlikte önceden tanı konulmayan vakalar tanımlanabilir hale mi gelmiştir.
Yoksa gerçekte viral pnömonilerde artış mı söz konusudur? Bu sorunun yanıtını vermek zordur.
Yeni tanı yönetmelerinin uygulamaya getirdiği kolaylık inkar edilemez.
Diğer taraftan günümüzde bakteriyel enfeksiyonların önemini kaybettiği viral enfeksiyonların daha sık görüldüğü aşikardır.
Çocukluk döneminde aşı uygulamaları ile birlikte bir çok bakteriyel enfeksiyona karşı korunma mümkün olmaktadır. Pnömokok ,boğmaca ,hemofiluz influenza aşılarının rutin aşılama programına girmesi ile birlikte bakteriyel pnömoni vakaları azalmıştır. Buna karşın viral pnömonilerin çocuklarda ciddi tablolara yol açtığı görülmektedir.
Çocukluk dönemi bakteriyel pnömonilerindeki bu tablonun aksine erişkin pnömonisinde bakteriler halen önemini korumaktadır.
Vakalarının 1/3 ünde ise viral ve bakteriyel pnömoniler birlikte seyreder.
Viral pnömoniye sık olarak yol açan etkenler:
İnfluenza (grip) A ve B
Respiratuvar sinsityal virüs
Parainfluenza virüsleridir.
2
Diğer bazı virüslerde pnömoniye yol açmaktadır.
Adenovirüs
Metapnömovirüs
SARS korovirüs
MERS koronovirüs ciddi tablolara neden olmaktadır.
Bir çok viral enfeksiyonun seyri esnasında da pnömoni görülebilir. Kızamık ,su çiçeği, çiçek hastalıklarının seyrinde pnömoni gelişebilir.
Virüsler vücuda damlacık yoluyla girerler. Solunum yolları ve akciğerdeki hücrelerde harabiyete yol açarak oksijenin akciğerden kan dolaşımına karışmasına engel olurlar. İlave olarak virüsler bağışıklık sistemini bozarak bakteriyel enfeksiyona karşı hastaları duyarlı hale getirirler
Viral pnömonilerde esas belirtiler:
Ateş
Burun akıntısı
Öksürük
Baş ağrısı
Kas ağrısıdır.
Çocuklarda solunum zorluğu , apne nöbetleri, hırıltılı solunum görülebilir.
Belirtiler pnömoniye neden olan etkene göre değişmektedir.
Viral pnömonileri bakteriyel pnömoniden ayırt etmek zordur. Salgınlarla seyreden vakalarda viral pnömoni düşünülmelidir. Viral pnömoniler bakteriyel pnömonilere kısayla daha hafif bir seyir gösterirler. Bu vakalarda hırıltılı nefes alma ve üst solunum yolları belirtileri tabloya hakim olup ,ateşte hafif yükseklik saptanır. Beş yaşından küçük çocuklarda belirtiler şiddetli seyreder. Yaş küçüldükçe klinik tablo ciddi bir hal alır.
Viral pnömoni tanısında :
Hızlı antijen testi
Kültür
Kan testleri
Radyolojik inceleme yardımcıdır.
Özellikle son yıllarda uygulamaya giren hızlı antijen testleri erken tedavisinin planlanması açısından önemlidir.
3
Pnömonide radyolojik inceleme konusunda birçok araştırma yapılmıştır. Bakteriyel ve viral pnömoni ayırımında radyolojinin yeri tartışmalıdır. Alveolar pnömoni ve lober tutulum bakteriyel pnömonide görülürken intertisiyel infiltrasyon hem bakteriyel hemde viral pnömonide saptanır. Radyoloji her zaman pnömoni tanısında yardımcı olmayabilir. Pnömonilerde başlangıçla akciğer grafisi normal görülürken hastalık düzeldikten sonra akciğer bulgularında değişiklik saptanabilir ki bu durum aktif enfeksiyondan ziyade geçirilmiş enfeksiyonu gösterir.
Virüsler toplumda şahıstan şahısa bulaşır. Öksürmek , hapşırmak yoluyla virüs hızla yayılır. Enfeksiyondan korunmada damlacık yoluyla bulaşım olduğu göz önüne alınırsa kapalı alan ve kalabalık yaşam koşullarından kaçınmak önemlidir. Sık el yıkama ihmal edilmemelidir.
Kişisel korunma kadar kitlesel korunmada önemlidir.
Grip
Su çiçeği
Kızamık
Kızamıkçık aşılarını rutin olarak uygulanmalıdır.
Antiviral tedavi en kısa zaman da başlanmalıdır.
İnfluenza da Oseltamivir veya Zanamivir
Respiratuvar sinsityal virüs Ribavirin
Varicella zoster virüs Asiklovir tedavisi önerilmektedir.
Diğer virüs enfeksiyonlarında ise destekleyici tedavi uygulanır.
Viral pnömonilerde antibiotik uygulanmasının yeri yoktur.
Her yıl 200 milyon insanın viral pnömoni geçirdiği ve vakaların yarısının çocuklar olduğu unutulmamalıdır.
Prof.Dr.Nuran Gürses
Çocuk ve Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı