Psikolojik Dayanıklılıkta Mizahın Gücü
Mizah ve Psikolojik Savunma
Mizah, psikodinamik kuramda olgun savunma mekanizmalarından biri olarak kabul edilir. Birey yaşadığı içsel çatışmaları inkâr etmeden, onları abartmadan ya da bastırmadan; daha işlevsel ve kabul edilebilir bir biçimde dışa vurabilir. Özellikle şu durumlarda etkili bir işleve sahiptir:
- Zorlayıcı olaylara karşı esnek yanıt geliştirmek
- Kayıp ve yas süreçlerinde duygusal denge sağlamak
- Travmatik deneyimlere karşı kontrol duygusunu yeniden kazanmak
Neden Etkilidir?
Mizahın psikolojik etkisi birkaç düzeyde işler:
1. **Fizyolojik rahatlama:** Gülme sırasında endorfin, dopamin gibi nörokimyasallar salgılanır. Bu da stres hormonlarını dengeler.
2. **Bilişsel yeniden çerçeveleme:** Zor bir durumu mizahla ifade etmek, olaya farklı açılardan bakmayı kolaylaştırır.
3. **Toplumsal bağlanma:** Ortak gülme deneyimi, kişiler arası empatiyi artırır ve sosyal destek hissini güçlendirir.
Travmada Mizahın Rolü
Bazı bireyler travmatik olaylardan sonra mizahı bir başa çıkma aracı olarak kullanır. Bu “karanlık mizah” biçimi, ilk bakışta duyarsızlık gibi görünse de aslında kişinin ruhsal dengesini koruma çabasıdır. Mizah yoluyla kişi, travmatik anının üzerindeki kontrolü bir nebze olsun tekrar kazanır.
Ancak burada önemli olan mizahın bastırıcı değil, dönüştürücü bir işlev görmesidir. Travmayı mizah yoluyla anlamlandırmak ile travmayı inkâr etmek arasındaki fark ayırt edilmelidir.
Terapötik Süreçte Mizah
Terapide mizah dikkatli ve hassas bir şekilde kullanıldığında, terapötik ittifakı güçlendirici bir etki yaratabilir. Özellikle:
- Danışanın iç görüsünü artırmak
- Kendini fazla ciddiye alarak kendine zarar veren düşünceleri yumuşatmak
- Katı düşünce kalıplarını esnetmek
için etkili bir araç olabilir. Terapistin mizahı bilinçli, saygılı ve zamanlaması doğru biçimde kullanması, danışanda güven hissini pekiştirir.
Sonuç
Mizah, psikolojik dayanıklılığın göz ardı edilen ama etkili bir aracıdır. Zorluklarla baş ederken mizahı bir kaçış değil, bir dönüştürme biçimi olarak kullanmak; bireyin ruhsal gücünü artırabilir. En karanlık zamanlarda bile bir tebessüm, insan zihninin ışığını hatırlatabilir.
Hazırlayan: Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
