Son yıllarda oldukça yaygın kullanılan bir tedavi yöntemi olan PRP ile ilgili bilimsel tarama yapıldığında iyi dergilerde 15000 in üzerinde bilimsel makale yapıldığı görülür. Bilimsel puanı düşük olan dergilerinde buna eklenirse bu sayı 20000 nin çok üzerinde olacaktır. Peki, tüm dünyada bu kadar yaygın olarak kullanılan PRP nedir, kullanım alanları nelerdir?
Vücudumuzda herhangi bir hasar oluştuğunda ve iyileşme ile ilgili bir sıkıntı var ise doğal kaynaklardan iyileşmeyi hızlandırmak için biz doktorların faydalandığı yöntemler vardır. Biyolojik ajanları kullanmakta bu yöntemlerden bir tanesidir.
Biyolojik ajanlar kabaca 3 e ayrılır.
1-Mezenşimal (öncü) kök hücre: Kemik iliği ve yağ doku, kök hücrenin ana kaynaklarıdır. Kemik iliğindeki kök hücreler ya aspire edilerek hazırlanıp hasarlı dokuya verilir veya kıkırdak problemlerinin bazılarını çözmek için ameliyat sırasında kullanılan mikrokırık tekniği ile kemik iliği hücreleri direk olarak hasarlı bölgeye getirilmeye çalışılır.
Kemik iliği haricinde diğer kaynak yukarıda bahsettiğim gibi yağ dokudur. Yağ dokuiçin karından veya diz çevresinden alınan yağ doku hücreleri kullanılabilir ve oluşan ürün hasarlı bölgeye verilir.
2- PRP:
3-Büyüme faktörleri/sitokinler
Görüldüğü üzere bilinenin aksine PRP bir kök hücre değildir ama bir çok alanda kullanılan faydalı bir üründür.
PRP nin ana kaynağı trombositlerdir. Trombositler kemik iliğindeki megakaryosit denilen öncü hücrelerince oluşturulan şekilli kan elemanlarıdır. Hasarlı damardan dışarıya çıktıklarında aktive olurlar, hasarlı yere çökerler ve pıhtı oluştururlar. Trombositler aktive olunca dallar oluşturup hasarlı doku etrafına yayılırlar. Bu nedenle bazı PRP uygulamalarında aktivasyon sürecini hızlandırmak için aktivatörler kullanılmaktadır.
Bu aşamada yani aktive olunca trombositleriçerisindeki pıhtılaşma ve doku iyileşmesine katkı sağlayan biyoaktif proteinleri yani büyüme faktörlerini ortama salgılanır ve böylece yara iyileşmesinde anahtar rol oynarlar. Ayrıca beyaz kan hücrelerini de aktive ederek ölü hücreleri dokudan uzaklaştırırlar.
Trombositler içinden ortama salınan ve sayıları 30 dan fazla olan bu büyüme faktörlerinin en önemlileri ve kabaca fonksiyonları şunlardır.
Plateletderivedgrowthfactor (PDGF) – Hücre ayrışmasını ve yeniden damarlanmayı hızlandırır. Kemikte protein sentezini, kollajen ve matrix üretimini stimüle eder.
Vaskülerendotelyalgrowth faktör (VEGF)– yeniden damarlanmayı hızlandırır
Transforminggrowth faktör β grubu (TGF- β)– Yaklaşık 303 faktör bu gruptadır. Fibrozis ve kas ve kemik hücresi dengesininde anahtar rol oynar. Fibroblastgrowth faktör (FGF)–Kas hücresi çoğalması için uyarıcıdır
Epidermalgrowth faktör (EGF)– Epitelyal ve mezenşimal hücre arttırıcıdır
Hepatositgrowth faktör (HGF)– Yeniden damarlanmayı hızlandırır
İnsülin benzeri growth faktör (IGF) – Kas ve tamir hücresini uyarır.
Madem ki vücutta zaten var, PRP nin kullanılmasındaki amaç nedir.
Normalde kanda ml de 150-400000 arasında olan trombositler, PRP ile yapılan tedavide kanda olduğundan çok daha yoğun olarak hasarlı bölgeye verilir. Yani amaç fonksiyonel yara iyileştiricilerini daha yoğun olarak hedef alana koymak ve doğal yara iyileşme yeteneğini arttırmaya çalışmaktır
Hazırlanan sıvıdaki trombosit sayısının tam olarak ne kadar olması gerektiğine dair bir kanıt yoktur. Hedef 1 ml de 1 milyontrombosit yakalamaktır.
Piyasada çok fazla PRP ile ilgili ürün ve kullanım şekli vardır. Bunlar arasında
-Alınan kan miktarı
-Kanın alındığı tüpün özelliği
-Santrifuj süresi
-Santrifuj sayısı
-Kullanılan pıhtılaşmayı engelleyici ajan
-Preperatta lökosit varlığı
-Aktivatör kullanımı ile ilgili olarak birçok fark vardır. Aslında hepsindeki ortak amaç daha önce de belirtildiği gibi yoğun tromsosit elde edilmesidir.
Bu farklar nedeniyle sınıflama ihtiyacı doğmuş ve PRP içeren sıvılar lökosit denilen diğer bir kan hücresinin de varlığına göre kabaca 4’e ayrılmıştır.
1-Pür plateletrich plazma (P-PRP): Yani lökosit içermeden sadece trombosit içerenler. Örnek: Vivostat PRF, AnituaPRGF, Nahita, Arthrex PRGF.
2-Lökosit ve plateletrich plazma (L-PRP) hem lökosit hem de trombosit içerenler. Örnek: Curasan, Regen, Plateltex, SmartPRP, PCCS, Magellan, GPS III.
3) Pureplateletrich fibrin (P-PRF) veya lökositten fakir plateletrich fibrin
Ürün şekli farklı olan ama içinde lökosit olmayan PRP. Örnek: fibrinet
4) Lökosit ve plateletrich fibrin (L-PRF) Ürün şekli farklı olan ve içinde lökosit de olan PRP. Örnek: Choukroun PRF
Ürünün içerisinde lökosit içeriği kullanıcılar arasında görüş ayrılığı olan bir konudur. Bazı yazarlar lökositin olmasını önerirken bazı yazarlar önermemektedir. Kimi tendon problemlerinde lökositin olmasının iyileşmeyi hızlandırdığını içeren yayınlar vardır.
PRP diş hekimliği, maksillofasyal cerrahi, plastik cerrahi, ortopedi, spor hekimliği, dermatoloji ve kardiyotorasik cerrahi de sıklıkla kullanılmaktadır. Kozmetik amaçla dahi kullanım alanı vardır.
Ortopedi de başlıca kullanım alanlar ise tendon, kas ve kıkırdak problemleri, kırık iyileşmesi, bağ yaralanmaları, omuz problemleri ve yüzeyel yara problemleridir.
PRP nin avantajları:
-Kolay üretilir
-Allerjik reaksiyona neden olmaz
-Etkilidir
-Güvenilirdir.
Dezavantajları
-Enjeksiyon sırasında ağrı olabilir (özellikle lökosit içerenlerde)
-İnflamatuar reaksiyon görülebilir.
-Lokal irritasyon görülebilir
Kesin kontrendikasyon olarak belirtilmese deve her ne kadar ciddi bir yan etki yayını olmasa da kanser hastalarında ve hamilelikte önerilmemektedir.
Trombosit ve pıhtılaşma bozukluğu olan hastalarda ise zararlı olmasa da tamamen trombosit kaynaklı bir ürün olduğu için faydalı olmama ihtimali daha yüksektir. Aspirin kullananlarda en az 5 gün önce aspirin kullanımı kesilmelidir.
PRP de dahil olmak üzere hiçbir ilaç ve ürün yüzde yüz garantili iyileşme sağlamaz. Ama genel olarak memnuniyet yüzdesi yüksek olan bir üründür.
