Öz-Sabotajın Psikodinamik Kökenleri ve Başa Çıkma Yolları

Öz-sabotaj davranışları; erteleme, aşırı eleştiri, mükemmeliyetçilik, sağlıksız ilişkilere yönelme, fırsatları kaçırma, yoğun suçluluk duygusu gibi biçimlerde ortaya çıkabilir. Bu davranışlar dışarıdan bakıldığında irrasyonel görünse de, çoğu zaman derin psikolojik kökleri olan bir iç çatışmanın sonucu olarak gelişir.

Psikodinamik Perspektiften Öz-Sabotaj

Psikodinamik kuram, bireyin bilinçdışı süreçlerinin davranışlar üzerindeki etkisine odaklanır. Öz-sabotaj, bu kuram açısından, çocuklukta yaşanan travmaların, bastırılmış duyguların ya da çözülmemiş içsel çatışmaların dışavurumu olarak yorumlanır.

Örneğin, çocuklukta eleştirilen ya da değersiz hissedilen bireyler, yetişkinlikte başarıyı "hak etmediklerine" dair bilinçdışı bir inanç geliştirebilir. Bu inanç, başarıya yaklaşıldığında kendini sabote eden davranışlarla ortaya çıkar. Çünkü başarı, çocukluk inançlarıyla çelişir ve kaygı yaratır.

Bazı bireyler için öz-sabotaj, ebeveynlerle olan bağlılık örüntülerini tekrar etmenin bir yolu olabilir. Sevgi görmenin tek yolu olarak acı çekmek ya da cezalandırılmak öğrenilmişse, birey kendini tekrarlayan şekilde başarısızlığa sürükleyebilir. Bu da "tanıdık olanın güvenli" olduğu yanılsamasından kaynaklanır.

 Öz-Sabotajla Başa Çıkma Yolları

1. **Farkındalık Geliştirme:** Kişinin hangi durumlarda kendini sabote ettiğini tanıması ilk adımdır. Hangi tetikleyicilerle bu davranışların ortaya çıktığı, nasıl hissettirdiği ve ne sonuç doğurduğu gözlemlenmelidir.

2. **İç Sesin Farkına Varma:** Öz-sabotajın arkasında sıklıkla eleştirel bir iç ses yatar. Bu ses, kişinin yeterli olmadığı, başaramayacağı ya da değerli olmadığı gibi inançları tekrarlar. Bu iç sesi fark edip, şefkatli bir dille yeniden yapılandırmak önemlidir.

3. **Geçmişin İzini Sürmek:** Psikoterapi sürecinde çocukluk deneyimlerinin bugünkü davranışlarla nasıl bağ kurduğu çalışılır. Öz-sabotaj davranışları, çoğu zaman çözülmemiş çocukluk ihtiyaçlarının yansımasıdır.

4. **Küçük Başarılar İnşa Etmek:** Kendini sabote eden birey için başarı korkutucu olabilir. Küçük adımlarla ilerleyerek, başarıya alışmak ve bunun güvenli olduğunu hissetmek öz-saygıyı destekler.

5. **Şefkat Odaklı Yaklaşım:** Kişi, kendi içinde gelişen olumsuz duygulara karşı eleştirel değil, anlayışlı bir yaklaşım geliştirmelidir. Bu, suçluluk duygusunu azaltır ve kendini daha güvenli ifade etmeyi sağlar.

Sonuç

Öz-sabotaj, sadece bireyin hedeflerine ulaşmasını engelleyen bir davranış örüntüsü değil; aynı zamanda geçmişin yaralarıyla baş etme biçimidir. Psikodinamik terapi, bu davranışların kökenine inerek bireyin iç dünyasını anlamasına ve daha işlevsel seçimler yapmasına olanak tanır. Kendine şefkatle yaklaşan, duygularının farkında olan birey, öz-sabotaj döngüsünü kırarak daha sağlıklı bir yaşam inşa edebilir.



Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz