| Vücudumuzda damarlar içerisinde dolaşım halindeki temel sıvı kandır. Kan, atardamarlar aracılığı ile doku ve organlara ulaşır ve toplardamarlar aracılığı ile kalbe döner. Vücudumuzda kan dışında, dokulararasında bulunan ve lenf damarları aracılığı ile kan dolaşımına karışan sıvı, lenf sıvısı (akkan) olarak adlandırılır. Lenfödem, lenfatik (akkan) sistemdeki bozukluktan dolayı dokulardaki lenf sıvısının taşınamaması sonucu dokularda toplanması nedeniyle, bacaklar ve kollar başta olmak üzere, ilgili vücut kısımlarının şişmesidir. Hastalık doğuştan olabileceği gibi,sonradan lenf damarlarındaki zedelenme (karın içi , meme tümörü ameliyatları sonrası) ve az çalışma veya enfeksiyonlara bağlı olarak da gelişebilir. Halk arasında fil hastalığı olarak da bilinen elefantiazis ciddi lenfödemi adlandırmak için kullanılan bir terim olup ,filariazis şiddetli lenfödeme yol açan ve bir parazitin yol açtığı rahatsızlıktır. Tüm bunların yanında, tıbben saptanmış bir bozukluk olmasa dahi, bazı insanlarda, bacaklarda başta olmak üzere, lenfödem görülebilmektedir. |
Lenfödeme sahip kişiler en sık şişlik nedeni ile doktora başvurmaktadırlar. Karşılaşılan diğer belirtiler, tutulan bölgede gerginlik ve ağrıdır. Hastalık genelde tek taraflı uzvu etkilemektedir. Uzuvlarda oluşan bu gerginlik kimi zaman eklemlerde hareket kısıtlılığına da yol açtığından bazen yanlışlıkla artrit (eklem iltihabı) tanısı konulur. Cilt üzerine bastırmakla çukur oluşubilir. Hastalık ilerledikçe ciltte renk değişiklikleri ve kaşıntı şikayetlere eklenbilir. Bacakta enfeksiyon nedeni ile sık sık kızarılık ve yanma da görülebilir. Cilt giderek kalınlaşır ve kabalaşır.
LENFÖDEM TEDAVİSİNDE NELER YAPILMAKTADIR?
Günümüzde, lenfödem için uygulanan tedaviler hastalığın ilerlemesini durdurmak veya geciktirmek dolayısıyla hastaların şikayetlerini en aza indirmek amacıyla verilmektedir. Çok ileri evredeki hastalarda, ameliyat tedavisi gündeme gelebilse dahi, hafif ve orta dercedeki hastalarda lenfödemi tedavi etmek, iyi bir doktor-hasta iletişimine bağlıdır. Hastanın konuyla ilgili bilinçlendirilmesi ve önlemleri kavraması tedavinin temelini oluşturur.
Hastalıklı ekstremitenin kalp seviyesinden yukarıda tutulması ilk basamaktır. (elevasyon). Buna ek olarak, hastataya öğretilecek el masajları ile lenf sıvısının bölgeden uzaklaştırılması sağlanabilir (manuel lenf drenajı). Yüksek basınçlı giysiler ile hastalanan uzvun şişmesinin önüne geçilebilir.(kompresyon veya bası giysileri). Ayrıca şişliği giderilmiş uzuvlar için basınçlı sargılar veya varis çorapları gündeme gelebilmektedir. Hastaların, ödemli bölgeleri temiz ve bakımlı tutmaları da, tedavinin önemli bir basamağıdır.
| LENF SİSTEMİ HASTALIKLARI |
|
LENFÖDEMİ OLAN HASTALAR İÇİN ÖNERİLER Günlük Yaşamda * Etkilenmiş kolunuzla ağır valiz ve paket taşımayın * Bıçak kullanırken dikkat * Dikiş dikerken dikkat * Elinizde eldiven olmadan fırın kapağı açmayın * Ütü yaparken dikkat Kıyafetler * Sütyenler göğüs kafesinin çevresinde ve omuzlar üzerinde sıkı olmamalıdır. Birinin iyi desteklemesi, diğer memenizi biçimlendirerek ödemin önlenmesine yardımcı olur. Geniş omuz askısı önerilir. * Meme proteziniz hafif olmalı * Etek, iç çamaşırı, pantolon, kemer gibi giysilerin cildinize baskı yapmaması gerekir Genel Bakım * Tırnak keserken dikkat * Manikür yaptırmayın * Kuaförde omzunuza sıcak uygulaması yapılmamalı (perma yaptırırken) * İstenmeyen tüylerin alınmasında elektrikli traş makinesi kullanın. Traş bıçağının temizliğine özen gösterin * Sauna yasak * Güneş yanığına dikkat * Alerji yapacak kozmetik malzemelere dikkat * Sıkı mücevher, damarları sıkıştıracağından giyilmemelidir. * Kedi-Köpek Tırmalamasına Dikkat Spor * Bisiklet, aerobik, ağırlık kaldırma gibi bazı sporlar ekstremitelere yük bindirir, yüzme ve dalma ise faydalıdır. * Spor yaparken aşırı gerecek hareketlerden kaçının. Beslenme * Kilonuza dikkat edin. Normal dengeli diyet en iyisidir. Lenfödem yüksek proteinli bir ödemdir ancak az proteinli diyet yardımcı olmaz. Aksine yumuşak dokuyu zayıflattığından ödem daha kötüye gidebilir. Diyet kısıtlamaları ödemi azaltmaz, ancak aşırı kilo varsa önerilebilir. * Düşük tuzlu diyet veya diüretik verilmesi (başka bir hastalık nedeniyle gerekmedikçe) son derece yanlıştır. Lenfödem geçici olarak azalabilir, ancak sürekli iyilik sağlamaz. * Yeterli vitamin alınmalıdır. Tatilde * Böcek sokmaları ve ısırıklarına dikkat edin. * Güneşlenirken dikkatli olun. * Tatillerde sıcak ve tropikal bölgeleri tercih etmeyin. * Uçakla seyahat edecekseniz iyi bir önlem olarak kompresyon giysisi kullanılabilir. * Eğer ödem varsa giysi üzerine ek basınç bandajı gerekebilir. Eğer gerekirse bandajlar el, ayak veya parmaklar için de kullanılabilir. Doktorda * Etkilenmiş kolunuzdan kan aldırmayın. * Etkilenmiş kolunuzdan tansiyon ölçtürmeyin. Kol enfeksiyonuna dikkat!!! Paradontit ve tonsillitte doktorunuza başvurun!! |
| LENF SİSTEMİ HASTALIKLARI |
|
GENEL ÖNERİLER Enfeksiyon belirtisi gördüğünüz zaman doktorunuza başvurun. Etkilenmiş kolunuzla ilgili sorularınız için bilgi sahibi bir uzman ile görüşün. Sigara kesinlikle içmeyin. Yaşam şeklinizi modifiye etmeye ihtiyacınız olabilir, ancak bu hastalığın mağduriyeti altına girmenizi gerektirmez. Sadece durumunuzun gerçekleri bakımından dikkatli ve daha duyarlı olmaya ihtiyacınız vardır. Şunu bilmelisiniz ki yetersiz lenf sisteminiz nedeniyle şişen ekstremiteniz tedavi yardımıyla normal veya normale yakın hale geldikten sonra detayları unutan, bakımına dikkat etmeyenleri, değişik sorunlar beklemektedir. Kompresyon giysileri gece dahil tüm gün giyilmelidir. Eğer ekstremite geceleri kendiliğinden küçülüyorsa, geceleri kompresyon giysileri giyilmeyebilir. (fakat tedavi küründen sonraki ilk 6 ayda mutlaka giyilmelidir.) Eğer özel günler için dışarı çıkıyorsanız sadece bu günlere özel giymeyebilirsiniz. Anacak birkaç gün önceden evde deneyin. Aynı süre içinde öncesinde ve sonrasında ekstremitenizin durumunu değerlendirin. Eğer ölçümlerde artış varsa veya ekstremitede ağrı olursa risk almayın!! Bununla birlikte, bunu tedavinin üzerinden birkaç ay geçmeden yapmayın, çünkü dokularınız yeterince güçlenmediğinden tekrar açılabilir. Ekstremitelerinizi en az ayda bir kez ölçün veya ölçtürün. Eğer anlamlı bir değişiklik varsa (artma veya azalma yönünde ) terapistinize haber verin. Yardıma veya yeni bir giysiye ihtiyacınız olabilir. Kompresyon giysinizi üreticinin önerileri doğrultusunda değiştirin. Gevşeme hissederseniz veya kolayca giyerseniz ya ekstremiteniz küçülmüştür ya da giysiniz esnemiştir. Kompresyon giysisi el bileği, dirsek veya altında bantla bitmelidir. Herhangi bir noktada kızarma, acıma olmamalıdır. Eğer böyle bir durum oluşursa terapistinizden yardım isteyin. Üreticinin talimatlarına göre düzenli yıkayın. SELF LENF DRENAJI 1) Ellerinizi karnınıza yerleştirin. Burundan nefes alıp ağızdan verin. 5-10 kez tekrar edin. 2) Parmaklarınızın iç düzeyi ile kulak altından başlayarak boynunuza doğru geriye ve aşağıya yarım ay çizerek 5-10 kez tekrar edin. 3) Parmaklarınızın iç ve orta kısmıyla omuzlarınızdan boynunuza doğru yarım ay çizerek ilerleyin. 4) Köprücük kemiği hizasında boynun iç kısmına doğru yarım ay çizerek hareketi 5-10 kez tekrarlayın. 5) Önce sağlam taraf, sonra hasta taraf koltuk altından arkaya ve yukarı basınç uygulayın. Hareketi 5-10 kez tekrarlayın. 6) Göğsünüzün ortasında sağlam taraf koltuk altına doğru yukarı ve yana doğru basınç uygulayın. 5-10 kez tekrarlayın. - Aynı hareketi hasta taraf koltuk altına doğru sıvazlayarak yapın. 5-10 kez tekrarlayın. 7) Hasta taraf koltuk altından aynı taraf kasığınıza doğru basınç uygulayarak ilerleyin. 5-10 kez tekrarlayın. |
|
LENF DRENAJI İÇİN KORUYUCU EGZERSİZ PROGRAMI SIRT ÜSTÜ YATIŞ POZİSYONU 1- Her ikiayak bileğinizi kendinize çekin. 5 sn. bekleyip ayak bileğinizi aşağı indirin. (5-10 kez.) 2- Bacakları eller ile dizlerden kavrayarak tek tek gövdye doğru esnetin. (5-10 kez.) 3- Her iki bacağı dizlerden eller ile kavrayarak karına doğru çekin. (5-10 kez.) 4- Çengel yatış pozisyonundakalçayı yukarı kaldırın. 5 sn bekleyip indirin. (5-10 kez.) 5- Çengel yatış pozisyonunda dizler bitişik, dizleri sağa-sola devirin. (5-10 kez.) 6- Çengel yatış pozisyonunda eli belin altına yerleştirin. Bel ile yer arasında elinizi sıkıştırın 10'a kadar sayıp bekleyin, sonra gevşeyin. (5-10 kez.) 7- Derin karın solunumu yapın. (5-10 kez.) 8- Derin göğüs solunumu yapın. (5-10 kez.) 9- Hasta kol elevasyonunda sırt üstü yatarken parmaklara 5 kez pompa hareketi yapın. Eller yumruk halindeyken, burundan nefes alarak ağızdan nefes vererek geriye dönün. (5-10 kez.) 10- Parmaklara 5 kez pompa hareketi yapın. Sıkıca el bileğini bükerek yumruğu omza değdirin. (3-5-10 kez.) 11- Kollarınızı yana açıp sonra kendinizi kucaklayın. (5-7-10 kez.) 12- Kollar baş üzerinde el bileklerini kaldır, indir. (3-5 kez.) NOT: 10-11-12-13 nolu egzersizler gün içinde tekrarlanabilir. Lenf sistemini uyarmak için sabahları yataktan kalkmadan önce yapılması önerilir. Tüm egzersizler yavaş yapılmalıdır. OTURMA POZİSYONU 1- Başı öne-arkaya- yanlara germe hareketi. (5-10 kez.) 2- Burundan derin nefes alarak omuzlar yukarı kaldırılır. 5 sn beklenir, omuzlar arkaya verilerek kürek kemikleri yaklaştırılır, 5 sn beklenir. Ağızdan nefes verirken omuzlar indirilir. (5-10 kez.) 3- Dirseğe 3 pozisyonunda bükme açma hareketi avuç içi omuza-baş parmak omuza-el sırtı omuza (5-10 kez.) 4- Buda pozisyonunda avuçları birbirine itin Gevşeyin (5 kez.) AYAKTA DURUŞ POZİSYONU 1- Havluyu dar açı ile dizler üzerinde burnundan nefes alarak baş üzerine kaldırın, ağızdan nefes vererekkolları indirin. (5-7-10 kez.) 2- Havluyu baş üzerine kaldırın. Gövdeyi sağa-sola eğerek germe hareketi yapın. (5-7-10 kez.) 3- Havluyu gövdenin arkasında tutun, kaldırabildiğiniz kadar geriye kaldırın. (5-10 kez.) 4- Köşede esneme hareketi yapın. (3-5 kez.) 5- Kol yana açık avuç içi tam duvara değecek şekilde durun. Dirsek düz olarak duvarı iterken başınızı aksi yöne eğin. (5 kez.) Bu hareket, kol yan ve tam rotasyonda iken de verilebilir. 6- Ayakta buda pozisyonunda elleri ayaklarınıza değdirin. Kolları yukarı kaldırırken nefes alın, indirirken nefes verin. (5 kez.) MASTEKTOMİ (MEME KANSERİ) REHABİLİTASYONU Meme kanserinin tıbbi tanı tedavisine rehabilitatif bir yaklaşımla ele alınması gereken bir dizi fiziksel, duygusal ve davranışsal problem eşlik eder. Fiziksel problemlerin en önemlileri omuz hareketlerinde kısıtlılık ve kolda lenfödem olup, bunlar hastanın fonksiyonelliğini önemli ölçüde etkileyip, günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmesinde güçlüklere neden olur. Bunu önlemek için rehabilitasyon büyük önem taşır. A-MASTEKTOMİLİ HASTANIN EĞİTİMİ 1- Kol yaralanmalarından kaçınmalı; a) Enjeksiyon, kan aldırma, aşıyı ameliyatlı kola yaptırmayınız. b) Manikür yaptırmayınız. c) Bulaşık yıkarken eldiven kullanınız. d) Ağır iş ve bahçe işlerinde kalın eldiven kulanınız. e) Soğukta eldiven kullanınız. f) Deterjen kullanmayınız. h) Düzenli el kremi kullanınız. i) Böcek sokmasından sakınınız. 2- Kolun sıkılmasından kaçınılmalı; a) Ameliyatlı taraftan tansiyon ölçtürmeyiniz. b) Kolları sıkacak giysi giymeyiniz. c) Saat, bilezik gibi takılarınızın sıkmasından kaçınınız. d) Omuz çantası ve ağır çanta taşımayınız. e) Çok sıkı sütyen giymeyiniz. 3- Yanıklardan kaçınınız. 4- Kolda ani şişme, kızarıklık, hassasiyet, iltihaplı kesik, yanık, böcek ısırığı olduğunda doktorunuza başvurunuz. 5- Ayda bir diğer göğsünüzü kontrol ettiriniz. B- LENF DRENAJI Kolunuzu yüksekte kalacak şekilde, yastıkla destekleyiniz. Elinizi 15-20 kez açıp kapatarak hareketinizi yapınız. Daha sonra diğer elinizle tekrar ediniz. Parmaklarınızdan başlayarak omzunuza doğru hafif sıvazlayarak masaj yapınız. Bunu en az 7-8 kez tekrarlayınız. C- BANDAJLAMA -Önerilen varis çorabını kullanınız. |
