Kıyas Kültürü: Dijital Dünyada Yetersizlik Algısının Psikolojisi
Sosyal medya çağında yaşamak, bireyleri sürekli olarak başkalarının hayatlarına tanıklık etmeye ve bu hayatlarla kendi gerçekliklerini karşılaştırmaya zorlamaktadır. Instagram'da filtreden geçirilmiş bir tatil karesi, LinkedIn’de paylaşılan başarı öyküleri, YouTube’da mükemmel yaşam tarzı videoları; modern bireyin kendi hayatını yetersiz, eksik ya da sıradan hissetmesine neden olabilir. İşte bu karşılaştırma sarmalına 'kıyas kültürü' denir.
Kıyas kültürü, yalnızca bireyin özgüvenini ve benlik saygısını zedelemekle kalmaz; aynı zamanda psikolojik sağlık üzerinde de ciddi etkiler yaratır. Sürekli olarak 'diğerlerinden daha azına sahip olma', 'geride kalma' ya da 'yeterince başarılı olamama' duygusu, zamanla anksiyete, depresyon ve değersizlik gibi ruhsal sorunlara zemin hazırlar.
Psikodinamik açıdan kıyas kültürü, bireyin içsel değersizlik duygularının dış dünyaya yansıtılmasıyla ilişkilidir. Çocukluk döneminde aile tarafından yeterince görülmemiş, başarıları takdir edilmemiş bireyler, yetişkinlikte bu onayı dış dünyadan almaya çalışır. Sosyal medya ise bu onay ihtiyacını tetikleyen ve körükleyen güçlü bir mecra haline gelir. Kişi, kendini başkalarıyla kıyasladıkça kendi eksikliklerini abartılı şekilde algılar; bu da narsistik yaralanmaların artmasına neden olur.
Ayrıca dijital ortamda herkesin yalnızca en iyi halini paylaşması, bireylerin gerçek hayatın doğal iniş çıkışlarını unutmalarına neden olur. Bu da 'mükemmel yaşam' illüzyonunu besler. Gerçekliği filtrelenmiş bir dünyada, sıradan olan değersizleşir. Oysa psikolojik iyilik hali, tam da bu sıradanlığın içinde anlam bulur.
Bu makalede, kıyas kültürünün kökenleri, psikodinamik etkileri ve bireyin benlik algısı üzerindeki sonuçları detaylı olarak incelenecektir. Ayrıca kıyaslama davranışını fark etmek, dönüştürmek ve sağlıklı bir öz-değerlendirme geliştirmek için kullanılabilecek psikoeğitimsel ve terapötik stratejilere yer verilecektir.
Sonuç olarak, bireylerin kendilerini başkalarıyla değil, kendi içsel yolculuklarıyla kıyaslamaları, psikolojik iyilik halleri için en önemli adımlardan biridir. Bu da farkındalık, kabul ve öz-şefkat ile mümkün olur.
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
