PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK NEDEN ÖNEMLİDİR?
Psikolojik sağlamlık gücü yüksek olan bireyler, yaşamın zor ve acı duygularını kabul ederek, bu duygularla birlikte iyileşme yönünde kendilerine yol açarak tecrübelerinden güçlenerek, çözümler üreterek çıkmayı başarırlar. Stres adeta onları sağlamlaştırır, güçlendirir. Sağlamlık gücü yüksek bireyler, değiştiremeyecekleri gerçekleri problemleri olgunlukla kabul ederek, çözümlere yönetebilecekleri etkinliklere dikkatlerini yöneltmede, diğerlerine göre daha başarılıdırlar.
PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞI YÜKSEK BİREYİN ÖZELLİKLERİ
Sakin bir mizaç ya da karaktere sahip olma, duyguları düzenleyebilme,Duygularının farkında olup onları bastırmamak,iyimser ve umutlu kişiler olmaları,bağımsız hareket etme yeteneğine sahip olma,bir amaca ve gelecek duygusuna sahip olma ,Problem çözmedi ve karar vermede sağlam adımlar atabilmek,kendini anlayabilmek ve kendinle alakalı espri anlayışına sahip olabilmek.
1.3 PSİKOLOJİK DAYANIKLILIKTA DEĞİŞKENLER
Cinsiyet, doğum sırası, kardeş sayısı, algılanan sosyal ekonomik durum, kültürel özellikler, kişilik özellikleri, yaş, anne baba tutumu, okuduğu bölüm
2.BEŞ FAKTÖRLÜ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ
2.1 DIŞADÖNÜKLÜK/İÇEDÖNÜKLÜK
Bireylerin oldukça sosyal yapıda oldukları, eyleme dönük, tercihlerinin belirgin oluşu, konuşmaya hakim, girişken olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca bireylere karşı da sıcak tutumlarını ifade etmektedir.
2.2 DUYGUSAL TUTARSIZLIK/ TUTARLILIK
Duygusal anlamda dengede olmamak bir bireyin sahip olduğu anksiyete, öfke, streslerin varlığı, düşünmeden eylemde bulunma, güvenmeme ve ilerisi için de depresyon için risk grubudur.
2.3 DENEYİME AÇIKLIK/DENEYİME KAPALILIK
Açık olmak; kendimize dönük ifade gücü ne düşündüğümüzün sözel ifadesi, verileri net ve doğru bir durum varlığında hayata geçebilmektedir.
2.4 ÖZ DENETİM/SORUMLULUK-YÖNSÜZLÜK/DAĞINIKLILIK
Mete(2006)'a göre, bireyin bu alt başlığa yönelik davranışlarındaki netlik, sebat, motivasyonel süreçler, düzenleme ve başarma güdüsü gibi etmenlerle ilişkisel olduğu bulunmaktadır. Bu niteliklerin varlığı bireyleri kendi tercihleri konusunda daha aktif yapmaktadır.
2.5 YUMUŞAK BAŞLILIK/UZLAŞILABİLİRLİK- HIRÇINLIK/ANTAGONİZM
Bu alt boyutu içeren kişinin öz alanını gözeterek isteklerde bulunur. Uyumlu özelliğe sahip bireyler arkadaşça eylemlerde bulunur, beraber çalışmaya meyillidir, kibardır, yeterince fazla merhamet ve anlayışa da sahip olabilmektedir.
3.PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞI GELİŞTİRMEDE RİSK VE KORUYUCU FAKTÖRLER
3.1. BİREYSEL RİSK FAKTÖRLERİ
Kaygılı Bir Mizacın Oluşu: Kişinin yüksek veya düşük seviyede kaygılı oluşu onun psikolojik dayanıklılığı üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Yüksek kaygılı bir kişilikte olan birey heyecanlı bir yapıya sahip olacağı için psikolojik anlamda dayanıklı kalmasını güçleştirecektir. Aynı zamanda düşük kaygılı bir birey de her ne kadar sakin bir kişilikte olsa da harekete geçmede güçlükler yaşayabileceği için düşük kaygıdan dolayı yine dayanıklı kalmada güçlükler görülebilir.
Düşük Zekâ Düzeyi: Olaylar üzerinde analiz ve sentez yaparak karşımıza çıkan zorlukların üstesinden geldiğimiz noktada eğer zekâ düzeyimiz yeterli bir seviyede değilse üstesinden gelemeyeceğimiz için psikolojik dayanıklılık üzerinde bir risk faktörü oluşturur düşük zekâ düzeyi.
Bireyin Kendine Güveninin Az Olması: Bireyin kendine güvenmiyor oluşu karşısına çıkan zorluklarda adım atma konusunda cesaretli olmasını engelleyeceği için dayanıklılığı üzerinde bir risk faktörü oluşturacaktır.
Etkili Başa Çıkma Mekanizmalarının Var Olmayışı: Analiz yapmak, sentezleme, kendine güven, sakin kalma gibi mekanizmaların var olmayışı dayanıklılığımız üzerinde risk faktörü oluşturur.
Erken Doğum: Erken doğan bir bebek hassas bir yapıda olduğu için ilerideki hayatında onun psikolojisini etkileyip dayanıklılık üzerinde bir risk faktörü oluşturabilir.
Kronik Rahatsızlıklar: Kanser çeşitleri, şeker hastalıkları, engellilik gibi ağır rahatsızlıklar kişinin hayata karşı daha dirençli olmasında risk faktörü oluşturmaktadır.
3.2. AİLE RİSK FAKTÖRLERİ
Ebeveynlerin boşanması
Aile ilişkilerinin sağlam olmaması
Ebeveynlerden birinde ruhsal veya kronik hastalık bulunması
Aile içi şiddet
Ailede suç işleyen bireyin bulunması
Aileyle ilgili olan bu risk faktörleri tek tek incelendiğinde hepsinin sonucunda aileyle ilgili iletişimimiz kötü olacağından söz edebiliriz. Ailemizle aramızdaki iletişimimiz kötü oluşu başa çıkmakta zorlandığımız bir olayda onlarla iletişim halinde olmakta güçlük çekmemize ve yardım etmelerini güçlenmesine yol açmaktadır.
3.3. ÇEVRESEL RİSK FAKTÖRLERİ
Akranlar Tarafından Dışlanma: kendi yaşıtımız bir arkadaş grubumuzun olmaması başa çıkmakta zorlandığımız bir olayda maddi ve manevi destek isteyebilecek bir çevremizin olmamasına neden olup dayanıklılık üzerinde bir risk faktörü oluşturmaktadır.
Düşük Sosyoekonomik Düzeyde olma: Maddi güçlükler karşısında ekonomik yapımızın kötü oluşu dayanıklılığımızı düşürmektedir.
Savaş, Şiddet, Göç Gibi Olaylar Yaşama: fiziksel ve ruh sağlığımızı derinden etkileyen olaylar yaşamak dayanıklılığımızı zedelemektedir.
Madde Kullanımı: Uyuşturucu ve sigara benzeri maddeler kullanmak hem sağlığımızı hem de ruh sağlığımızı bozacağı için psikolojik dayanıklılığımız üzerinde bir risk faktörü oluşturur.
3.4. BİREYSEL KORUYUCU FAKTÖRLER
Öz yeterlilik
Sakinlik
Sosyal becerilere sahip olma
Özgüven
Bu faktörler sayesinde başa çıkmakta zorlandığımız olaylar karşısında sakin bir şekilde hareket etmemize, sosyal becerilerimizin kuvvetliliği sayesinde çevremizden maddi ve manevi destekler görmemizi kolaylaştırmada ve özgüvenimiz sayesinde olaylar karşısında daha cesaretli hareket etmemizi sağlayarak psikolojik anlamda güçlü kalmamızda koruyucu faktör oluştururlar.
3.5. AİLE İLE İLGİLİ KORUYUCU FAKTÖRLER
Anne Baba ile Yakın İlişki: Anne ve babayla yakın ilişkide olmamız karşımıza çıkan güçlüklerde anne babamızdan yardım istememizi kolaylaştırmaktadır.
İyi Ebeveyn Nitelikleri: Karşımıza çıkan güçlüklerde bize yardım edecek olan ebeveynler eğer iyi nitelikte ebeveynler ise o zorluk karşısında baş etmemizde bize daha yardımcı olup üstesinden gelmemizde etkili bir faktör olacaklardır.
Sosyoekonomik Açıdan Avantajlı Olma: Maddi zorluklar karşısında baş etmemizde etkili bir koruyucu faktör olur.
3.6. AİLE DIŞINDA KORUYUCU FAKTÖRLER
İyi Akran İlişkileri: Akranlarımızla iyi anlaşmamız, yanımızda gerçekten dost dediğimiz insanların olması karşımıza çıkabilecek olan maddi ve manevi zorluklarda yanımızda olduklarını göstermeleri bizim psikolojik anlamda dayanıklı kalmamızda çok güçlü bir koruyucu faktör olur.
Sosyal Bir Çevrede Yer alma: Sosyal bir çevrede olmamız çevremizde insanların olmasına ve bir de iyi sosyal becerilere sahip isek iyi ilişkiler geliştirebileceğimiz anlamına gelmektedir.
Olumlu Okul Tecrübeleri: Okuduğumuz okuldan olabildiğince kendimizi geliştirip ayrılmamız iş hayatında daha rahat bir yaşamın biz beklediğinin habercisi olduğu için ilerleyen yaşlarımızda psikolojik anlamda daha güçlü olacağımızın bir göstergesi olabilir.
4.DAYANIKLI OLMAK İÇİN NELER YAPABİLİRİZ?
4.1. Bilinçli Farkındalık
Meditasyon ve bilinçli farkındalık egzersizleri, zihinsel sağlığı güçlendirerek psikolojik dayanıklılığı artırabilir.
4.2. Sosyal Destek Kurma
Güçlü sosyal bağlantılar kurmak ve destek almak, zor durumlarla başa çıkmak için önemli bir faktördür. Arkadaşlar, aile üyeleri veya profesyonel destek, psikolojik dayanıklılığı artırabilir.
4.3. Hedefler Belirlemek
Hayatta karşılaşılan zorlukları kabul etmek ve bu zorluklarla yüzleşmek, kişinin dayanıklılığını artırabilir
4.4. Zorluklara Karşı Kabul
Hayatta karşılaşılan zorlukları kabul etmek ve bu zorluklarla yüzleşmek, kişinin dayanıklılığını artırabilir.
4.5. Fiziksel Aktivite
Düzenli bir şekilde fiziksel aktivite yapmak stres düşürücü ve depresyondan uzaklaştırıcı bir etki yaratacağı için psikolojik dayanıklılığımızı güçlendirici bir unsur olarak karşımıza çıkacaktır.
4.6. Uyku Düzeni
Uyku bedenimizin ve zihnimizin güç topladığı, yenilendiği bir biyolojik dinlenme süreci olduğu için ne kadar uyku düzenimize dikkat edersek psikolojik dayanıklılığımıza da o kadar olumlu bir etkisi olur.
4.7. Günlük Rutinler Oluşturmak
Yapılacaklar listesi gibi rutinler, öngörülebilirlik ve kontrol hissi sağlar. Bu da stresle başa çıkma yeteneğini geliştirir ve duygusal dengeyi korur. Ayrıca, düzenli bir yaşam tarzı, motivasyonu ve odaklanmayı artırarak zihinsel sağlığı iyileştirebilir.
4.8. Olumlu Düşünce Geliştirme
Zor durumlar karşısında olumlu bir bakış açısı geliştirmek önemlidir. Sorunlara çözüm odaklı yaklaşmak ve olumlu düşünce alışkanlıkları oluşturmak, dayanıklılığı artırabilir.
4.9. Dengeli ve Sağlıklı Beslenme
Dengeli ve sağlıklı beslenmenin vücut sağlığımıza olduğu kadar zihin sağlığımıza da bir etkisi olduğu zorlu zamanlarda mantıklı kararlar almada önemli bir faktör olup kendimizi psikolojik olarak daha dayanıklı hissedebiliriz
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİN BAŞA ÇIKMAKTA ZORLANDIĞI DURUMLAR VE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ ANKETİ
Hedef kitle: üniversite öğrencileri(18-25 yaş)
Ulaşılmayı hedeflenen kişi sayısı:100
Ulaşılan kişi sayısı:104
Anketin amacı: Bu araştırmanın amacı üniversite grubu öğrencilerin en çok karşılaştıkları sorunları belirlemek ve bu doğrultuda baş etme stratejilerini öğrenmektir. Aynı zamanda psikolojik dayanıklılıktaki değişkenler ile ilgili (hobi, spor vb.) hakimiyet oranını öğrenmektir.
Üniversite öğrencilerinin başa en çok zorlandığı durumlara baktığımızda gelecek kaygısı ve ekonomik durum göze çarpmaktadır. Anket kısmına eklenen diğer şıkkına gelen cevaplar ise:
Yalnız kalma korkusu
İçsel sorunlar
Teorik dersler
Aynı sınıftan sevgili yapmak
Romantik ilişkiler
Zorluklara mücadele ederken yaptıkları incelendiğinde ise en çok karşımıza çıkan seçenek yakın çevreden destek almak oldu. Diğer şıkkına gelen cevaplar ise:
İbadet etmek
Kendi kendime düşünmek
Hobilerimi gerçekleştirmek
Oyun oynamak
Uyumak
Ağlamak
Halay çekmek
KAYNAKÇA
Ak, A. H. (2019). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılığının kişilik özellikleri ve farklı bağlanma türleri ile ilişkisinin incelenmesi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi. 1-90
American Psychological Associtiation (APA), resilience Guide gör Parents&Teachers, Erişim: https://www.apa.org/helpcenter/Resilience, erişim tarihi:20.03.2020
Duman, N., Göksu, P., Köroğlu, C., Talay, A. (2020). Üniversite Öğrencilerinde Mental İyi Oluş ile Psikolojik Dayanıklılık İlişkisi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 4(7), 9-17. https://doi.org/10.31461/ybpd.668737
Durmuş, M., & Okanlı, A. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri ile Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 2(4), 177-189. https://doi.org/10.31461/ybpd.452094
Kaba,İ.Keklik,İ. "Öğrencilerin üniversiteye uyumlarında psikolojik dayanıklılık ve psikolojik belirtiler". DergiPark Akademik,cilt 2 sayi2,0-0. 28.12.2016
Öz PDF, Yılmaz UHEB. Ruh Sağlığının Korunmasında Önemli Bir Kavram: Psikolojik Sağlamlık. JOHUFON. 2009;16(3):82-9.
SAATÇI, Emrah, Üniversite Öğrencilerinde Mükemmeliyetçilik, Belirsizliğe Tahammülsüzlük ve Psikolojik Dayanıklılığın Kendini Engelleme Üzerindeki Etkisi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı,Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2020.
TC Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Yüksek Lisans Programı/ madde kullanan ve kullanmayan üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi, yüksek lisans tezi Gülden Gökçen ,Haziran.2015
TOPÇU, Feyza, Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinde beş faktör kişilik özelliklerinin yordayıcı etkisinin incelenmesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017
Türk Psikoloji Dergisi, Haziran 2015, 30 (75), 81-92
Yücesan,S.(2017),Resilience nedir? Nasıl geliştirilir? Erişim: http:/www.mistikalem.com/Yeniçag/resilience-nedir-nasil-gelistirilir-haberi-3045, Erişim Tarihi:23.03.2020
Psk.dan.Hamide Narin FİDAN
Uzman psk. Mustafa CEMOĞUZ
