Katarakt ve Göz İçi Mercekler/Lensler
Op.Dr.Tuncer GÜNEY-Medipol Çamlıca Hastanesi
Katarakt Nedir?
Öncelikle göz merceğimizi/lensimizi(aynı anlamda kullanıyoruz) tanıyalım;
Göz merceğimiz: Gözümüzün dışardan görünen renkli kısmı olan,diyafram görevi gören ve ortasında göz bebeği olan ‘İris’ diye adlandırdığımız dokunun hemen arkasına yerleşmiştir.Bu mercek doğuştan saydam,şeffaf ve berrak bir yapıdadır.Görevi göze gelen ışınları kırarak sinir dokuya yani retinaya ulaştırmaktır.Göz merceği ayrıca Ultraviyole dediğimiz zararlı ışınları da filtre ederek retinaya ulaşmasını engeller.İşte bu doğuştan saydam olan göz merceğinin saydamlığını yitirip opaklaşmasına,matlaşmasına,buzlu cam gibi olmasına ya da ilerlemiş vaklarda olduğu gibi beyazlaşıp kar topu gibi veya sertleşip adeta kahverengi/siyah bir taş gibi olmasına ‘katarakt’ diyoruz.Şelale anlamına gelen Katarakta eskiden Aksu,göze perde inmesi gibi tabirler kullanılmıştır.
Katarakt bütün dünyada hala önlenebilir körlük nedenleri arasına 1.sıradadır.
Katarakt nedenleri
✓ Çoğunlukla neden yaşlanmadır,özellikle 65 yaş üstü görülme sıklığı artar
✓ Genetik nedenlerle kongenital-doğumsal olarak bebeklerde/çocuklarda görülebilir
✓ Göze darbe/travma nedenli
✓ Kortizol gibi kullanılan bazı ilaçlar
✓ Diyabet gibi bazı sistemik hastalıklar
✓ Üveit gibi iltihaplı göz hastalıkları
✓ Göz ameliyatlarına bağlı
✓ Sıcak iklim-yüksek ultraviyole maruziyeti (ör:Afrikada 35 li yaşlarda katarakt hiç de az değildir.Kuzeyde daha ileri yaşlarda katarakt görülür )
✓ Beslenme bozuklukları,sigara kullanımı,fırıncılar-dönerciler,denizciler(ultraviyole) gibi bazı mesleklerde katarakt sık görülür.
Katarakt belirtileri
• Tek ya da iki gözde(genelde asimetrik) çoğunlukla yavaş gelişen görme kaybı
• Öncelikle gece görüşü ve uzak görüş bozulur daha sonra yakın görüş bozulur
• Tek taraflı çift görme(diplopi) olabilir
• Renklerde matlaşma,parlaklık azalması(kontrast kaybı) özellikle siyah ile mavi rengi karıştırma
• Akşam ya da bol ışıkta ışık kamaşması,ışık parlaması
• İleri kataraktlarda televizyon seyredememe,kişilerin yüzlerini ayırt edememe,kitap okuyamama gibi görme kayıpları gelişir
Katarakt tanısı
Basit biyomikroskopik göz muayenesi ile teşhisi çok kolay bir hastalıktır.
Katarakt tedavisi
Kataraktın damla,ilaç,krem,gözlük gibi tedavileri yoktur.Tek tedavisi vardır o da ameliyat/cerrahidir.Günümüz modern katarakt cerrahisi lokal anestezi ile,dikişsiz, FAKO dediğimiz yöntem ve yüksek teknolojik cihazlar ile yapılır.Ameliyat süresi yaklaşık 15 dakika,ağışız ya da çok hafif ağrılıdır.Ameliyatta küçük delikler ile göz içine girilerek kataraktlı merceğin ön zarı soyulur içi temizlenir ve geride kalan keseye/yuvaya yapay mercek yerleştirilir.Mercek olmadan normal görüşün devamı mümkün olmaz.Daha önceleri Katarakt ameliyatlarında bilgi,deneyim ve teknolojik yetersizlikler gibi nedenlerle yüksek oranda komplikasyonlar görülür,görme kayıpları ile sonuçlanırdı.Bu nedenle hem doktorlar hem hastalar kataraktan korkar çok ilerlemesini beklerlerdi.Günümüzde ise katarakt oluşmaya başladığı,görme ile ilgili belirtiler görüldüğü anda katarakt ameliyat kararı alınmalıdır.İlerlememiş katarakt ameliyatları daha kolay olur, daha hızlı iyileşme ve daha iyi bir görme ile sonuçlanır.Yetenekli ve tecrübeli cerrah,iyi bir hastane altyapısı/teknolojik cihazlar,iyi malzemeler ve kaliteli göz içi mercekler ile Katarakt ameliyatlarında şahane sonuçlara ulaşmak mümkündür.
Katarakt tedavi edilmez ise göz tansiyonu hastalığı,göz içi iltihaplanmaları,göz ağrıları ve kalıcı görme kayıpları sonuçlanabilir.
Göz İçi Merceklerin keşfi ve gelişimi
Eskiden katarakt ameliyatlarında yapay mercekler ve onları göz içine yerleştirme teknolojileri yoktu.Katarakt ameliyatı sonrası kişiler yüksek numaralı gözlük kullanmak zorunda kalıyorlardı.2. Dünya savaşı sırasında İngiliz Doktor Harold Ridley savaş pilotlarının gözlerini yaralamış olan bazı sert plastik uçak malzemelerinin(PMMA) gözde önemli bir iltihaplanmaya neden olmadığını,gözün bu malzemelere iyi tolerans gösterdiğini gözlemledi.Savaş sonrası Dr.Ridley 1949 yılında Rayner firmasının ürettiği göz içi merceğini katarakt ameliyatı sonrası göze yerleştirerek bu alanda bir çığır açmıştır.
Uzun yıllardır uzak görmeyi düzelten tek odaklı/monofokal göz içi mercekleri kullanılagelmiştir.Bu merceklerin yakını gösterme kabiliyeti olmayıp ameliyat sonrası yakın için gözlük kullanma mecburiyeti vardır.2000 li yıllar ile birlikte bifokal/iki odaklı mercekler ile uzak ve yakın görüş düzeltilebilmiştir.Ama bu lensler içinde bulunduğumuz bilgi/digital çağda ara mesafe dediğimiz 50-80cm aralığı yani bilgisayar mesafesi görüşü ihtiyacına cevap verememiştir.Teknolojik yenilikler ile Trifokal(üç odaklı) mercekler geliştirilmiş uzak-yakın ve ara mesafe görüşte mükemmele yakın sonuçlara ulaşılmıştır.Yine astigmatik göz içi mercekler üretilerek astigmat sorununu da çözüme ulaştırılmıştır.
Akıllı/Premium Göz içi Mercekler
Günümüz Katarakt cerrahisinde göz içine yerleştirilerek asigmatı,uzak-yakın ve ara mesafe görüşü düzeltebilen yeni jenerasyon yüksek teknolojik göz içi merceklere Akıllı/Premiun göz içi mercekleri tabiri kullanılmaktadır.Bu mercekleri çok kabaca 2 gruba ayırabiliriz
1-Trifokal Mercekler:Uzak-yakın(35-40 cm) ve ara mesafeyi(50-80 cm) düzeltebilen 3 odaklı merceklerdir.
2-EDOF Mercekler:Genişletilmiş odak derinliği sağlayan ve çok iyi uzak ve ara mesafe (50 80 cm) görüşü sağlayan merceklerdir.
❖ Trifokal mercekler ile iyi bir uzak-orta-yakın görüş sağlanmasına rağmen kontrast kaybı dediğimiz parlaklık kaybı ve gece cisimlerin etrafında halka (hare) görme ve ışıklarda parlama gibi yan etkileri vardır
❖ EDOF merceklerde yakın gözlük desteği gerekmesi dezavantajına rağmen ışık yan etkilerinin olmaması olumlu yanlarıdır.
❖ Katarak ameliyatı planlarken mercek seçiminde: kişinin yaşı,yaşam stili,hobileri,mesleği ve gözünün yapısı ve sahip olduğu sistemik ve göz hastalıkları dikkate alınarak yapılmalıdır.
❖ Özellikle göz kuruluğu,göz tembelliği,şaşılık,glokom,yaşa bağlı maküla hastalığı ve diyabet hastalarında akıllı/premium mercekler değil tek odaklı(monofokal) ultraviyole filtresi olan yüksek optik kaltede mercekler kullanılmalıdır.
