İçsel Eleştirmenle Çalışmak: Şefkat ve Farkındalık Temelli Müdahaleler
1. İçsel Eleştirmen Nedir?
- Bireyin kendi hatalarını, eksiklerini veya kusurlarını sürekli eleştiren iç sesidir
- Çoğu zaman mükemmeliyetçilik, utanç ve yetersizlik duygularını tetikler
- Kimi zaman bireyi motive ettiği düşünülse de genellikle kendilik değeri üzerinde yıkıcı etkiler yaratır
2. Psikodinamik Açıdan Eleştirmen
İçsel eleştirmen; süperego’nun cezalandırıcı parçasının aktifliğini temsil eder. Çocuklukta koşullu sevgi, aşırı kontrol ya da değersizlik hissettiren ebeveyn figürleri, bireyin zihninde eleştirel ses olarak yerleşir. Terapide amaç, bu içsel parçayı fark etmek, geçmişle bağlantısını kurmak ve duygusal yükünü hafifletmektir.
3. İçsel Eleştirmenin Dilleri
- Mükemmeliyetçi eleştirmen: ‘Yeterince iyi değil.’
- Karşılaştırıcı eleştirmen: ‘Başkaları senden daha başarılı.’
- Utandırıcı eleştirmen: ‘Nasıl böyle bir şey yaptın?’
- Tehlike uyarıcısı: ‘Yaparsan rezil olursun.’
4. Müdahale Yaklaşımları
- Şefkat Odaklı Terapi (CFT): Eleştirmeni fark edip şefkatli ses geliştirmek
- ACT: Eleştirmeni gözlemlemek, ayrışmak ve değerlerle temas kurmak
- Şema Terapi: ‘Cezalandırıcı ebeveyn’ modu ile çalışma
- Sandalye çalışması: Eleştirmenle diyalog kurmak ve güç ilişkisini dönüştürmek
5. Klinik Not
İçsel eleştirmenle çalışmak, danışanın öz-şefkat kapasitesini doğrudan etkiler. Terapist olarak bu sesi yargılamadan, kaynağını anlayarak ve danışanın duygusal ihtiyaçlarını görünür kılarak, içsel iyileşme sürecini destekleyebiliriz. ‘Eleştirmeni susturmak’ değil, onu dönüştürmek esastır.
Hazırlayan: Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
