HAYIR DİYEBİLMEK(Hayır Demeyi Öğretmek)

Birileri bir talepte bulunduğunda ya da isteklerini söylediklerinde. Onların dediklerini yapıp yapmamaya kişi karar vermek durumundadır. Kişinin bu öneriyi gerçekleştirebilmesi tamamen kişinin öncelikleriyle çatışıp çatışmadığı öncelikli bir durumdur. Kişilerin kendi önceliklerine göre karar vermeye ve başkaları tarafından istenen şeyleri bencillik yada suçluluk hissetmeden geriye çevirme veya reddetme hakkı vardır. Madde kullanan ya da risk altındaki çocukların ‘’Hayır’’ diyememelerinden dolayı sorunlarının giderek arttığı göz önünde bulundurulduğunda talepler, teklifler ile başa çıkmaları için etkili ve güvenli yollar geliştirmelerinin yani hayır diyebilme becerilerini kazandırılmasının ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.

Hedefler

1-Kendisine yapılan teklifin kendi öncelikleri ihtiyaçları ve istekleriyle kıyaslamayı öğretmek

2- Hayır demenin yollarını öğretmek

3 Yapılan öneriyi rahatsızlık duymadan geri çevirebilmeyi öğretmek

4-Bu beceriyi gündelik hayatında yaygın bir şekilde kullanabilmesini sağlamak

Uygulama

1-Kendisine yapılan önerileri neden reddetmesi gerektiğini sorun ve fikirlerini dile getirmesine imkan verin.

a-Talep edilen isteklerin ya da yapılan önerilerin kendi yapmak istedikleri ile çatışıyor mu? ‘’Neye ne kadar zaman harcamak istiyor?’’ kendisinden isteneni yaparsa hedefini gerçekleştirmek için bu emeğini, gücünü boşa çıkartabilecek mi?

b-İstekte bulunan kişinin gençte kötü bir kaydı bulunabilir. Daha önce de birçok istekte bulunmuş ve kendisine dönmemiş olabilir. Her zaman kendisine belli bir tarzda davranan ve bu tavrına kızdığı birine tekrar fırsat vermesini kendisine olan yarar ve zararları konuşulabilir.

c- Gencin o anki duygu durumu o isteği yerine getirmeye uygun olmayabilir.

Bu tartışmaların sonunda konuşmaların kısa bir özetini yapın.

2-Hayır demeyi öğretmek

Eğer ‘’hayır’’ demek istediğinde bu basit kelimeyi söyleyemiyorsa ki her zaman kolay olmadığını da onaylayarak onun zorluk çekmesiyle empati kurduğunuzu belli edin. Zaman zaman hepimizin arkadaş, tanıdığımı sevdiğimiz kişilere hayır diyemediğimiz durumlar olmuştur deyin.Hayatının kontrolünü kaybetmeye başladığını görmesine yardım edin. Bunun için hayır diyemediği durumlardan birini seçerek onu hem davranışsal hem de duygusal yönlerlerden nerelere götürdüğü üzerinde durun.

Hayır diyememesinin sonuçları,

a-Kendisi için en önemli önceliklerinden uzaklaşır.İstemediği şeyleri yapmak, aslında yapmak istediği şeylerden enerjisini ve zamanını çalacaktır.

b-Kendisine olan saygısını kaybetmeye başlayacağından, zamanla zayıflığı yüzünden kendisinden nefret edebilir.

c- Diğerlerine açık ve net davranamadığından, başkaları onun hakkında olduğundan daha farklı düşüncelere sahip olacaktır ki bu da kendisi ile etrafa yansıttığı hali arasında açı yaratacağından bu da kendisini rahatsız edecektir.

d-Gücenmeleri ve içerlemeleri birikecektir. Eğer başkasının kendisini sömürmesine, kullanmasına müsaade ederse sonunda biri kendisinden çok küçük bir şey istediğinde aşırı tepki gösterebilecektir.

3-Yapılan öneriyi rahatsızlık hissetmeden geri çevirebilmek

Başkalarının istek ve tekliflerini geri çevirdiklerinde insanların genellikle büyük bir rahatsızlık hissettiklerini dile getirip bu duygunun yalnızca kendisine ait olmadığını belirtin.Bunun normal, doğal olduğunu, bir çok insanın bir başkasının isteğini geri çevirdiğinde rahat olmadığını ancak varsa çarpıtılan düşüncelerini (Beni dışlayacaklar,artık sevmeyecekler,yalnız kaldım) rasyonalize etmek gerekir. Bu düşüncelerini destekleyen kanıtlarının olup olmadığını sorgulatmalıyız.

Uzun süreli sonuçları düşünüldüğünde istediği halde reddetmemesinin sonuçlarından duyacağı rahatsızlığın hayır dediğinde hissettiği kısa süreli rahatsızlıktan çok daha beter olacağını kendi hayatındaki örneklerden gösteriniz.

4-Beden dilinize dikkat etmesini, ses tonunu ,beden duruşunu,göz kontağını ve mimiklerini istediği şeyi belirtmek için kullanmasını öğretiniz.Ne söylediği ile beden dilinin ifadesi arasında açık olursa bu durumun diğer insanı, kendisini sıkıştırmaya devam etmesi için cesaretlendireceğini canlandırmalar yaparak gösteriniz.Açık kısa ve net ‘’hayır’’ demesi ve uzun açıklamalara girişmemesi anlatın.

Eğer karşısındaki kişi ısrarını sürdürürse taleplerini ve önerilerini yapmaya devam edip isteklerini daha da arttırıp ısrarcılığını sürdürürse soğukkanlı bir şekilde ‘’hayır’ını tekrar etmesini ,Ses tonunu arttırarak mimiklerle gözdağı vererek durumu kızıştırmamasını, sakin ve kararlı tavrını korumasını söyleyin. Diğer kişi pes edip gidinceye kadar aynı sakin soğukkanlı tavır içinde tepkisini devam ettirmeye çalışması gerektiğini vurgulayın.

5-Bazen uzlaşma yapmak isteyebilir. Kendisinden istenen her şeyi yapmak ya da talep edildiği kadar çok zaman ayırmak istememesine rağmen bir kısmına razı olabilir. Kendisinden istenen şeylerin bir kısmında değişiklik yapabilir.Eğer gerçekten diğer kişiye yardım etmek istiyorsa uzlaşma yapabilir ancak bu uzlaşmayı sen bunu yaparsan ben de bunu yaparıma çevirmemek gerek.

6- Kendi seçimiyle bir şeyi kabul etmekle zorlama ile kabul etmek arasında çok büyük bir fark vardır. Eğer bir işi yapmak gence yük oluyorsa. İşini zorlaştırıyor ama biraz rahatsızlık hissetmeyi kabul edecek kadar o arkadaşlığın ya da aktivitenin yapılmasının önemli olduğunu düşünüyorsa hala ‘’evet’’ demesinde bir sakınca yoktur.

7- Ancak esas amacı hayır demek iken evet demesinin bir sorun olacağını belirtmek gerekir. Böyle bir duruma düşmemesi için karşısındakinin duygularını ya da içinde bulunduğu durumu anladığını belli etmesinin reddedişini kolaylaştıracağını belirtin’’ Anlıyorum bugün çok neşeli ve hareketlisin ve o filmi de görmek senin için eğlenceli olacak ama ben kendimi iyi hissetmiyorum.’’gibi)İnsanların dinlendiklerini ve ciddiye alındıklarını hissettiklerinde daha az gücenme ile reddedilmeleri kabulleneceklerini canlandırma yöntemiyle kendisine gösterin.