Erteleme, birçok insanın zaman zaman deneyimlediği, ancak kronik hale geldiğinde bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bir davranış biçimidir. Psikoloji alanında yapılan araştırmalar, ertelemenin sadece bir zaman yönetimi problemi olmadığını, aynı zamanda derin psikolojik süreçlerle ilişkili olduğunu göstermektedir. Peki, erteleme davranışının nedenleri nelerdir ve bu davranış nasıl aşılabilir?
Erteleme Davranışının Psikolojik Nedenleri
1. Mükemmeliyetçilik
Mükemmeliyetçi bireyler, belirli bir görevi eksiksiz ve hatasız yapmak istedikleri için başlamaktan kaçınabilirler. "Eğer mükemmel yapamayacaksam hiç yapmayayım" düşüncesi, erteleme davranışını besleyebilir.
2. Başarısızlık Korkusu (Atelofobi)
Bazı bireyler, başarısız olma korkusuyla yapmaları gereken işleri ertelerler. Olumsuz sonuçlarla karşılaşmamak için bilinçdışı bir kaçınma mekanizması geliştirirler. Bu, özellikle kendine güveni düşük kişilerde daha yaygındır.
3. Düşük Öz-düzenleme Becerisi
Öz-düzenleme, kişinin dikkatini ve duygularını yönetebilme kapasitesidir. Duygularını düzenleyemeyen bireyler, sıkıcı veya zorlayıcı görevlerden kaçınma eğiliminde olabilirler.
4. Anksiyete ve Depresyon
Kaygı bozuklukları ve depresyon, bireyin enerji seviyesini ve motivasyonunu olumsuz etkileyerek işleri ertelemesine neden olabilir. Depresif bireyler, yapmaları gereken görevleri gözlerinde büyütürken, kaygılı bireyler de olası olumsuz sonuçlar üzerinde fazla düşünerek harekete geçmekte zorlanabilirler.
5. Anında Tatmin Arayışı
Beynimiz, kısa vadede bize haz veren aktiviteleri tercih eder. Örneğin, bir projeye başlamaktansa sosyal medyada vakit geçirmek daha çekici gelebilir. Bu durum, öz-kontrol eksikliği ile birleştiğinde erteleme davranışını tetikler.
Erteleme Davranışıyla Baş Etme Yolları
1. Küçük ve Yönetilebilir Hedefler Belirleyin
Büyük bir görevi tamamlamak göz korkutucu olabilir. Bunun yerine, görevi küçük parçalara ayırarak adım adım ilerlemek daha yönetilebilir hale getirebilir.
2. Kendinize Karşı Şefkatli Olun
Mükemmel olma baskısından kurtulmak için, kendinize hata yapma hakkı tanıyın. Önemli olan, sürece devam etmek ve kendinizi yargılamamaktır.
3. 5 Dakika Kuralını Kullanın
Bir göreve başlamakta zorlanıyorsanız, kendinize "Sadece 5 dakika yapacağım" deyin. Genellikle, işe başladıktan sonra devam etmek daha kolay hale gelir.
4. Zamanı Daha İyi Planlayın
Günlük veya haftalık planlar yaparak belirli saatlerde belirli işlere odaklanmak, görevlerinizi ertelemenizi önleyebilir. Pomodoro tekniği gibi zaman yönetimi stratejileri bu noktada yardımcı olabilir.
5. Duygularınızı Tanıyın ve Kabul Edin
Ertelemenin arkasındaki duyguları anlamak, bu davranışı değiştirmede önemli bir adımdır. "Bu görevi neden erteliyorum?" sorusunu kendinize sorarak bilinçli farkındalık geliştirebilirsiniz.
6. Ortamınızı Düzenleyin
Çalışma ortamınızın düzenli ve dikkat dağıtıcı unsurlardan arındırılmış olması, odaklanmanızı kolaylaştırabilir. Telefonu sessize almak veya sosyal medya bildirimlerini kapatmak gibi küçük değişiklikler bile büyük fark yaratabilir.
7. Profesyonel Destek Alın
Eğer erteleme davranışı, iş veya akademik hayatınızı ciddi şekilde etkiliyorsa, bir terapist veya psikologdan destek almak faydalı olabilir. Özellikle, bu davranışın kaygı veya depresyon gibi daha derin psikolojik nedenleri varsa, profesyonel yardım almak süreci kolaylaştırabilir.
Sonuç
Erteleme davranışı, basit bir tembellik ya da iradesizlik problemi değildir. Genellikle psikolojik nedenlere dayanan bu alışkanlık, farkındalık, stratejik planlama ve öz-şefkat ile aşılabilir. Küçük adımlarla başlamak ve sürece odaklanmak, erteleme döngüsünü kırmak için etkili bir yol olabilir. Eğer bu davranış yaşam kalitenizi ciddi şekilde etkiliyorsa, bir uzmandan destek almak uzun vadede çok daha sağlıklı bir çözüm olacaktır.
