Varikosel hasta ayakta iken elle yapılan muayenede tespit edilir. Bu hastalarda skrotal dopler ultrasonografi tetkiki yapmaya gerek yoktur. Ancak elle muayenede tespit edilemeyen ve kısır olan erkeklerin testislerine skrotal dopler ultrasonografi tetkiki yapılması gerekir. Bir kısım varikoseli olan hastalarda teshis ancak doplerultrasonografi ile yapılabilir.
Varikosel erkek kısırlığının en sık görülen sebebidir. Tedavisi cerrahidir. Varikoseliolan hastalarda kısırlık tedavisi için en uygun tedavi mikrocerrahi ile yapılan varikoselameliyatıdır.
Mikrocerrahi ile yapılan ameliyat bu konuda özel mikrocerrahi eğitimi almış üroloji uzmanları tarafından yapılmalıdır. Aksi takdirde hasta fayda yerine zarar görebilir ve testisini kaybedebilir.
Varikosel acil ameliyat gerektiren bir hastalık değildir fakat çocuğu olmayan varikoselli hastaların 3 ay içinde mikrocerrahi ameliyatı olmaları gerekir. Az deneyimli ellerde yapılan varikosel ameliyatında hem başarı düşük hem de nüks ihtimali yüksek olmaktadır
Varikosel hastalığı sperm hücresinin DNA yapısını bozarak yumurtayı döllemeyeteneğini azaltmaktadır. Yumurta döllense bile düşüklere sebep olmaktadır. Tüp bebek dahil yardımcı üreme teknikleri denemeden önce varikoseli olan hastalarda mikrocerrahi ameliyatı yapmak tüp bebek tedavisindeki başarıyı da artırmaktadır. Varikosel ameliyatından sonra sperm parametrelerinde düzelme ve gebelik oranlarında artma olduğu birçok uluslar arası bilimsel çalışmalarda da bildirilmiştir.
Varikosel ameliyatı kısırlık dışında testis ağrısı nedeniyle de yapılır. Ağrı varikoseldenkaynaklanıyor ise ameliyattan sonra ağrı ortadan kalkar. Ancak şu unutulmamalıdır ki her testis ağrısı varikoselden kaynaklanmaz.
Henüz ergenliğe erişmemiş erkeklerde ise varikosel tespit edildiği zaman testis hacminde azalma olup olmadığına bakılır. Eğer azalma olmuşsa bu hastalara da varikosel ameliyatı yapılmalıdır.
Azospermi (meninin içerisinde sperm bulunmaması) durumunda da bazı çalışmalarda varikosel ameliyatı önerilse de bu hastalara ameliyatın faydası olmaz.
Varikosel tedavisinde alternatif bir tedavi olan embolizasyon tedavisinin başarısı düşük komplikasyon oranı yüksektir. Bu yüzden varikosel tedavisinde hemen hemenrafa kaldırılmış bir tedavi yöntemidir. Varikoselin tedavisinde ilaçların yada bitkilerin etkinliği yoktur.
