Düzgün konuşmayı neler etkiliyor?
Düzgün konuşmayı belirli ülkeye ait dil bilgisi kuralları, vurgu, tonlama, seslerin doğru üretimi, sesin yüksekliği ve konuşma hızı etkiler. Bireyden tüm sesleri edindiğinde düzgün konuşmasını bekleriz fakat bütün sesler aynı zamanda edinilmez. Bu sesler edinim dönemlerine göre farklılık gösterir (Tablo1). Edinim dönemleri de cinsiyete göre farklılık gösterir. Ortalama bir birey 5.5-6 yaş civarında tüm sesleri doğru olarak üretebilmelidir. Herhangi bir nedene bağlı veya bağımsız olarak bu sesler edinilmez. Bu nedenler yarık dudak-damak, işitme kaybı, nörolojik kökenli bozukluklar, ağız ve diş anomalileri, yüz anomalileri, zihin engeli gibi faktörlerdir. Seslerin üretim hataları; konuşma seslerinin çıkartılış yeri, biçimi, hızı, basıncı ve zamanlamasının yanlış olmasından kaynaklanır. Tüm seslerin edinimi gerçekleşene kadar çocuklarda çeşitli fonolojik işlemler görülebilmektedir. Bu fonolojik işlemler;
– önleştirme (köpek yerine töpet)
– Artlaştırma (tuş yerine kuş)
– Seslerin yer değiştirmesi ( şemsiye yerine şesmiye)
– Hece/ ses yitimi ( telefon yerine tefon)
– Benzeşim işlemleri (kapı yerine kakı)
– Sürtünmelilerin duraklaştırması (saz yerine kaz)
– Durak-sürtünmelilerin duraklaştırılması (cami yerine dami)
– Akıcılıların değiştirilmesi (Arı yerine ayı)
Bir çocukta bir veya birden çok fonolojik işlem bir arada görülebilir. İşlemlerin gereken zamanda sonuçlanmaması çeşitli fonolojik sorunların, özgün dil bozukluklarının, ileriki yıllarda okuma-yazma güçlüklerinin göstergesi kabul edilmektedir (Topbaş S. (2015). Dil ve Kavram Gelişimi s:96)
Çocuğumun sesleri doğru üretmesine nasıl yardımcı olabilirim?
Çocuğun konuşmasını sonuna bölmeden kadar dinleyin.
Hatalarını sürekli düzeltmeyin. Yaptığı hatalara alay etmeyerek ve tatlı bulup pekiştirmeyerek doğru şekilde model olarak geri dönüt sağlayın.
Peki çocuğum hangi dönemde ne kadar anlaşılır olacak?
Çocukların aile dışı bireyler tarafından 2 yaşta %50, 3 yaşta %75-80 ve 4 yaşta %100 anlaşılır olmalarını bekleriz. Çocukların konuşma anlaşılırlıkları aile bireyleri tarafından anlaşılıyor fakat aile dışı bireyler anlamakta zorluk çekiyorsa bir dil ve konuşma terapistine başvurulması önerilmektedir. Gerekli bilgilendirme, yönlendirme, terapi süreci ve aile danışmanlığı dil ve konuşma terapisti tarafından verilir. Dil ve konuşma terapisti durumun belirlenmesi için ayrıntılı bir değerlendirme seansı yapar. Değerlendirme seansı sırasında aileden aile öykü formu, gözleme dayalı bilgiler alınır ve çeşitli testler uygulanır. Değerlendirme bir veya iki seans sürebilmektedir.
