Duygusal Yoksunluk Şeması ve Yetişkin İlişkilerine Etkisi
Şemanın Kökeni
Duygusal yoksunluk şeması genellikle şu üç temel ihtiyaç eksikliğinden kaynaklanır:
1. **Empatik Anlayış Eksikliği:** Çocuğun duygularının görülmemesi, anlaşılmaması.
2. **Koruyucu Destek Eksikliği:** Güvende hissettirecek yeterli ebeveyn ilgisinin olmaması.
3. **Şefkat ve İlgi Eksikliği:** Koşulsuz sevginin yeterince sunulmaması.
Bu ihtiyaçlar yeterince karşılanmadığında, birey kendini görünmez, değersiz ve terk edilmiş hissedebilir.
Yetişkin İlişkilerinde Etkileri
Duygusal yoksunluk şeması, özellikle romantik ilişkilerde şu şekilde kendini gösterebilir:
- Partnerden sürekli onay ve ilgi beklentisi
- Duygusal mesafe kuran partnerleri seçme eğilimi
- "Nasıl olsa beni kimse anlayamaz" inancı
- İlişkide içsel yalnızlık ve boşluk hissi
- Karşı taraf duygusal olarak meşgul olduğunda aşırı hassasiyet
Bu durum, hem ilişkide doyumsuzluk yaratır hem de bireyin kendi iç dünyasında kronik bir eksiklik hissini besler.
Şemanın Sürmesinin Psikodinamik Temelleri
Birey bu şemayı bilinçdışı olarak yeniden üretme eğilimindedir. Çünkü tanıdık olan, güvenliymiş gibi hissedilir. Bu yüzden kişi, kendini duygusal olarak uzak, empati kuramayan ya da mesafeli insanlara yönlendirebilir.
Terapötik Yaklaşım
Şema terapi başta olmak üzere birçok terapi yöntemiyle duygusal yoksunluk şeması çalışılabilir:
- **Duygusal farkındalık:** Bireyin ihtiyaçlarını tanıması ve ifade etmeyi öğrenmesi sağlanır.
- **İçsel çocuk çalışmaları:** İhmal edilmiş çocuk parça ile güvenli bağ kurma hedeflenir.
- **Alternatif ilişki deneyimleri:** Terapist ile kurulan güvenli ve duygusal bağ, şemanın yeniden yazılmasını destekler.
- **Bilişsel yeniden yapılandırma:** “Kimse beni anlamaz” düşüncesi sorgulanır ve alternatif inançlar geliştirilir.
Sonuç
Duygusal yoksunluk şeması, bireyin en derin duygusal ihtiyaçlarını görünmez kılabilir. Ancak bu ihtiyaçlar hâlâ oradadır ve görülmeyi bekler. Terapötik süreç, bireyin hem geçmişin izlerini tanımasını hem de bugünde duygusal olarak beslenebileceği ilişkiler kurmasını mümkün kılar.
Hazırlayan: Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
