Merhaba, ‘hocam çocuğumda disleksi olabilir mi?’ ‘ hocam ben de disleksi var mıdır?’ ‘çocuğumun disleksi olmasında benim suçum var mı?’ ‘sizce çocuğum akranlarına yetişebilecek mi?’ ‘aslında çok zeki ama ne oluyor anlamıyorum’ ‘ bu durumla nasıl baş edeceğiz?’ ‘zekasında mı bir sorun var acaba?’ gibi bir çok soruyla karşılaşıyorum. Ebeveynler haklı olarak endişeli olarak geliyor ve kafaları çok karışık olabiliyor. Arkadaş ortamından, sosyal çevreden, okuldan gelen şikayetlerde bunların üzerine eklenince kendilerini çıkmazda ve çaresiz hissedebiliyorlar. Şöyle belirteyim , biz yetişkin olarak bu durum karşısında bu kadar çaresiz hissederken çocuklarımızın durumunu anlamak, onların nasıl zorlandığını fark etmek çok ama çok önemlidir.
Evet , çocuğumuz fiziksel olarak büyürken gelişirken aynı zamanda sosyal, bilişsel ve dil olarak da gelişimine devam etmektedir. Erken çocukluk döneminde 2 yaş civarı özellikle çocuğun dil gelişiminde belirgin ilerlemeler olması gereken dönemdir.
Disleksi gelişimi aşağıda ki şekillerde olabilir:
-Fonolojik Disleksi: Bu şeklinde sesleri çıkarma anlamada sorun daha belirgindir. Sesleri tanıyamama okuma ve anlamayı otomatik olarak olumsuz etkilemektedir.
-Basit ya da yüzeyel Disleksi: Kullanılan sözcükleri tanıma anlama ve yazmada sorun vardır.
-Görsel disleksi: Burada görsel becerilerde ki soruna bağı olarak okuma anlamada sorun vardır. Daha çok görme ve nörolojik sorunlar ile birliktedir.
-Klasik bilinen Birincil Disleksi: Disleksinin en yaygın türüdür. Beynin sol yarısında işlevsellikte sorunlar vardır ve en sık karşılaşılan türü budur. Bu tipi yaşın büyümesi ile ortadan kalkmamaktadır.
-Gelişimsel olarak ortaya çıkan İkincil Disleksi: Bu anne karnından itibaren maruz kalınan olumsuzluklara bağlı olarak ortaya çıkar ve şartlar düzeltildiğinde çocuğun büyümesi ile azalması mümkündür.
-Travmatik nedenler ile oluşan Disleksi: Yetişkin veya çocuklarda, travma veya hastalık nedeniyle beyinde meydana gelen hasara bağlı gelişir.
Disleksi, çeşitli çevresel faktörler, genetik durumlar, zorlayıcı gebelik ve doğum, gelişim süreçlerinde beyin gelişimini olumsuz etkileyen enfeksiyon vs gibi durumlardan da oluşabilir.
Ne nedenle ortaya çıkmış olursa olsun, kişinin hayatını zorladığı ve mutlaka gerekli desteklerin alınmasının önemli olduğunu unutmadan ilgili uzmanlık alanlarına (çocuk doktoru ,çocuk psikiyatrisi,ç ocuk nörolojisi) başvurulması çözüm için şarttır.
Disleksi ne zaman fark edilebilir?
Erken çocukluk döneminde, özellikle çocuğun dil gelişminin hızlı olduğu 2 yaş döneminde fark edilebilir. Ama disleksinin fark edilmesi, anlaşılması güç olabilir. Özellikle okul yıllarında daha belirgin olarak sorunlar ortaya çıkmaktadır.
OKUL ÖNCESİ BELİRTİLER;
- konuşmada gecikme, harfleri yanlış telaffuz etme
-kendi ismini söylemede sorunlar,
-yaşı düzeyinde verilen komutları anlamada zorlanma,
-ince motor becerilerde iyi olmama gibi durumlar olabilir.
Unutulmamalıdır ki! Her geç konuşan çocukta Disleksi olmak durumunda değildir, ve geç konuşmanın farklı fiziksel, psikiyatrik nörolojik nedenleri olduğu da unutulmamalıdır. Ailede eğer disleksi, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bireyler var ise yeni gelen bebek için takiplerde bu açıdan değerlendirmelerin yapılması erken tanı ve tedavi için önemlidir.
OKUL DÖNEMİNDE Kİ BELİRTİLER;
-Yaşına göre okumayı geç öğrenme, yavaş okuma,
-Söyleneni anlama ve kavramada sorunlar yaşama,
-Konuşurken akıcılıkta sorun, doğru kelimeleri bulma ve kullanmada sorunlar,
-Sıralı bilgileri öğrenme de (aylar, günler, yönler, saat gibi) ve bilgiyi depolamada zorlanmalar,
-İşitsel öğrenmede benzerlerlikler, farklılıklar gibi durumları anlamada güçlükler,
-Oyunları anlama, rol alma, kurallara uymada zorluklar,
-Denge gerektiren (bisiklet, kaykay, paten gibi) durumlarda zorlanma ve bu nedenle kaçınmalar,
-Uzun karmaşık kelime ve cümleleri telaffuzda zorlanma,
-Okuma gerektiren ödevlerden kaçınma , yaparsa da çok uzun sürede tamamlama gibi belirtiler sayılabilir.
Ve bu durum zamanında gerekli destekler alınmadığında yetişkinlik döneminde de devam edecektir.
-Sesli okuma, okuduğunu aktarmada zorluklar,
-Matematik işlemlerinde zorunlar,
-Zamanı planlama ve organize olmada güçlükler,
-Yabancı dil öğrenme ya da telaffuzları doğru yapmakta zorluklar,
-Ezber zorlukları,
-Olayları gerekli şekilde sözel olarak ifade etmede akıcılık da güçlük çekmeler,
-Esprileri, fıkraları incelikleri anlamada gecikmeler ve bu durumlar sosyal gelişimi uyumu da belirgin olarak olumsuz etkilemektedir.
Görüldüğü üzere, DİSLEKSİ sadece çocukluk dönemini değil tüm hayatı etkileyen bir durumdur.
DİSLEKSİ DE TANI YÖNTEMLERİ;
Disleksi teşhis edebilecek belirli ve tek bir test yoktur, ancak teşhis esnasında bir dizi faktör göz önünde bulundurulur:
-Başvurulan uzman çocuk ve aile ile ilgili detaylı bilgiler almalıdır. Gebelik, doğum, gelişim süreçleri, ailede özellikli durumlar vs gibi,
-Çocuğun gelişim süreçleri, akademik durumu için öğretmen, ebeveyn için çeşitli değerlendirme ölçekleri kullanılmaktadır,
-Çocuğun görme,i şitme ile ilgili sorunu olup olmadığı değerlendirilir gerekli olduğu takdirde,
-Çocuğun gelişim değerlendirmesinde farklı bulgular olursa yaş düzeyine göre zeka testleri istenebilir,
-Çocuğun dil, konuşma, okul çağıysa okuma anlama, dikte yazı ,ince motor becerileri performans değerlendirmesi olarak yapılabilir.
Öncelikle ,çocuğun öğrenme sürecini etkileyen fiziksel gelişimsel, nörolojik bir sorun olmadığı tespit edildikten sonra bu değerlendirmeler yapılmalıdır.
DİSLEKSİ NASIL TEDAVİ EDİLİR;
Disleksinin altında yatan beyin anormalliklerini düzeltmek için bir yol yoktur. Fakat bu yanlış işleyişi etkin kullanılır hale getirmek için eğitim destekleri vardır. Disleksi yaşam boyu süren bir durum olarak belirtilse de yani bir çok eğitim desteği durumu ciddi anlamda geliştirmekte ve zorlanma alanlarını belirgin olarak azaltmaktadır.
DİSLEKSİDE EĞİTİM TEKNİKLERİ;
Disleksi, belirli eğitim teknikleri uygulanarak tedavi edilen bir durumdur. Ne kadar erken eğitim desteği başlar ise, çocuğun yaşıtları ile arasında ki açık o kadar az olarak gelişecektir,
-okuma anlama çalışmalar,
-dokunsal, işitsel, görsel öğrenme çalışmaları,
-dikkat arttırma çalışmaları,
Bu belirtilen uygulamalar uzman özel eğitimciler tarafından uygulanmaktadır.
Çocuk anaokulu, ilkokul döneminde disleksi için destekleri almaya başlar ise yaşam içinde daha uyumlu olması açıcından faydalı olacaktır. Anlaşılması ne kadar gecikirse , çocuğun sadece akademik gelişimi olumsuz etkilenmez. Çocuğun özgüveni, sosyal gelişimi, bir çok alanda beceri gelişimi, davranış sorunları vs gibi yaşamsal sorunlar ile karşılaşmak olası olacaktır.
Özellikle, eğitim desteklerinin daha geç yaşlarda alınması göreceli olarak işe yarasa da, eşlik eden farklı psikiyatrik durumlar (depresyon, davranış sorunları, kaygı bozuklukları gibi) ile de mücadele edilmesi durumu daha da zorlaştırmaktadır.
Çocuğunuzda tepkilerde yavaşlık, dil gelişimi, motor gelişimde zorluklar fark ediyorsanız siz ebeveynler bu gözlemleriniz doğrudur. Çevrenizde ki, diğer insanların ‘daha küçük’ ‘abartıyorsun’ ‘bizim çocukta böyleydi’ gibi söylemlere kulak asmayın lütfen.
Çünkü erken müdahalede ilk basamak siz ebeveynlersiniz. Çocukla ev içi yapılacak çalışmalar, sosyal destekler, motor beceri gelişim çalışmaları sizinle başlamaktadır. Ve unutmayın ki! Yukarda belirtilen bulgular gelişimsel gerilik, otistik bulgular, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, üstün potansiyelli çocuklar gibi farklı durumların da habercisi olabilmektedir.
Bu eğitim çalışmalarında, çocuk okul çağında ise öğretmenine de iş düşmektedir. Öğretmenin konu hakkında bilgilendirilmesi ve okul tarafından verilecek desteklerin belirlenmesi önemlidir.
Bu tip tanılar, okul çağında çocukların kaynaştırma şeklinde ek dersler alması, sınavların ek süreli ve durumuna uygun sorular ile yapılması, ders esnasında dikkat toplayıcı uyaranların kullanılması gibi destekler alması gerektiren durumlardır.
Yetişkinlikte DİSLEKSİ devam ederse!
İş hayatında başarılı olma, hayatta ki sorumlulukları düzenleme, zamanı doğru kullanma, sosyal olarak becerili olma gibi birçok alanda sorunlar sizinle birlikte yol alamaya devam edecektir.
DİSLEKSİ tanısı almak illa ki başarısız olacağınız anlamına gelmez!! Doğru eğitim destekleri, sizin kişisel gelişiminizde güçlü yönlerinizin belirlenmesi ve o alanların gerekli gelişiminin sağlanması bu zorlukla baş etmenizde önemli rol oynayacaktır.
DİSLEKSİ tanısı bir çocuğa konulduktan sonra, hem ailenin hem de özellikle çocuğun yaş gelişimine uygun bir dille psiko eğitim dediğimiz durumu anlama desteği çok ama çok önemlidir.
Hep dediğim gibi, durumu anlamak, kabullenmek ve doğru bilgi ile yol kat etmek çocuklarınıza ve kendinize vereceğiniz en büyük ödüldür.
