TME ÇENE EKLEMİ PROBLEMLERİ
Çene eklemi problemleri toplumda sıklıkla görülmektedir.Genellikle genç yaşta bireylerde daha yoğunluk yaşansa da her yaşta bu problemler ile karşılaşılabilir.Kimi kez yıllarca klinik olarak yakınmaya yol açmadan çeneyi açarken basit bir açma kliği olarak seyrederken kimi zaman da insanları şiddetli ağrılar ve gerilimler ile büyük sıkıntıya sokup sosyal yaşantıyı ciddi etkileyen bir rahatsızlık olarak izlenmektedir.Bu yaygın ve farklı tiplerdeki rahatsızlık kulak çınlamasından baş ağrılarına,basit eklem sesinden ağız açamamaya kadar değişik semptomlar ile kendini gösterir.
Bunun sonucu olarak hastalar dişhekimlerinden,diş kliniklerinden,Kulak Burun Boğaz uzmanlaeına,psikiyatrislere kadar farklı hekim ve farklı uzmanlıklarda çare ararlar.
Çene eklemi (Temporomandibular eklem TME),İnsan vucudunun en önemli eklemlerinden olmasına rağmen gerek hekimler gerekse hastalar tarafından ihmal edilmiş bir organımızdır.Eklem,kaslar,eklem bağları,dil,dişler,yutak,yumuşak damak,duyu ve hareketle ilgili sinirler ile baş ve boyundaki diğer tüm sistemler ve hatta ruhsal yapının uyumlu çalışması ile görevlerini gerçekleştirebilmektedir.Çene eklemi oldukça karışık fakat uyumlu çalışan yapısının yardımı ile ısırmadan çiğnemeye,iplik kesmeden fıstık kırmaya,şarkı söylemeden ıslık çalmaya,konuşmaya kadar pek çok işlevde rol oynamaktadır.500 kg sıkma gücüne sahip olan çene eklemi,günde 1500-2000 kez hareket ederek organizmanın en çok kullanılan eklemlerinden birini oluşturmaktadır.
Hatalı kullanım ve kapanış bozukluğu gibi sebeplerden ötürü kas spazmları,eklem kapsülü ve bağlarında gerilmeler gibi eklem elemanlarındaki zorlamalar sonucunda yük taşımayan bu eklem yük taşır eklem şekline geçmektedir.Günümüz teknolojisi bu kadar farklı mekanik işi,yani hem çok duyarlı hareketleri hemde çok güç gerektiren işlemleri 80 yıl boyunca bir arada yapabilecek aleti üretememiştir.
Çene eklemi vücutta menteşe hareketi ile kayma hareketini yapabilen tek eklemdir.Vücütta diğer eklemlerde meydana gelen tüm rahatsızlıklar aynı şekilde belki daha ciddi semptomlar ile çene ekleminde de görülebilir.
Çene eklemi rahatsızlığı olan hastalar çoğunlukla eklem ve çevresinde ağrı,eklemlerinde tıkırtı sesi,kaslarda hassasiyet,ağzını açarken yada kapatırken ağrı ve zorlanma,ağırlıklı olarak sabah uyandıklarında daha fazla gerginlik hisssi gibi şikayetler ile dişhekimine veya diş kliniklerine başvurmaktadırlar.
Yapılan istatiksel çalışmalara gore baş boyun,yüz ve dişlere yayılan ağrıların %85 e varan oranlarda çevredeki kaslardan kaynaklandığı anlaşılmıştır.Kaslardaki rahatsızlık çene eklemini etkilediği gibi,dişe ait bozukluklarda çevre dokuları,özellikle kasları fazlası ile etkilemektedir.
ÇENE EKLEMİ POBLEMLERİNİN NEDENLERİ:
Kalıtsal kapanış bozuklukları:Dişlerin ve çenelerin dengeli kapanışının en ideal şeklinin nasıl olması gerektiği hala tartışma konusudur.Hiç bir dişi eksik olmayan insanlarda da diş tüberkülleri (dişlerin çiğneyici yüzeylerindeki tepecikleri) arasında uyuşmazlık olabilir.Kalıtsal kapanış bozuklukları hem estetik hemde fonksiyon yönünden derecesine gore ortodontik tedavi veya ortognatik cerrahi ile çalışmalar sonucunda düzeltilebilmektedir.
Sonradan kazanılmış kapanış bozuklukları:
Diş kaybı: Çene ekleminin sağlığı dişlerin sağlığı ve eksikliği ile yakından ilgilidir. Dişlerden herhengi birinin kaybedilmesi kalan dişler arasında oklusal (dişerin çiğneme sırasında birbiri ile olan kapanış ilişkileri) bozukluk meydana getirir.Diş dizisindeki bozulma sadece kaybedilen dişin çevresinde olmayıp diş kavsindeki daha uzak bölgeleri de etkiler.Bazı araştırmacılar,arka diş kayıplarının protezle giderilmemesi durumunda çeneler arasında dikey boyutun azalmasına bağlı olarak çene ekleminin (TME) zarara uğrayacağını ileri sürmeketedirler.(Costen sendromu)
Tüberkül (dişlerin çiğneyici yüzeylerindeki tepecikleri) Kalıtsal Çatışmaları: Çekilmiş olan dişlerin yeri protez ile telafi edilmediği durumlarda çevredeki dişler bu boşluğa doğru kayarak oklusal (dişerin çiğneme sırasında birbiri ile olan kapanış ilişkileri) dengeyi bozarlar.Diş tüberküllerinin erken teması,eklem fonksiyonunu bozar.Dengeleyici taraftaki erken tüberkül temasları TME (çene eklemi) ve etraftaki kaslar için en fazla travma oluşturan nedendir.
İyi yapılmamış protetik restorasyonlar (kaplamalar,köprüler,hareketli protezler,dolgular): Dikey boyutun azalmasına veya artmasına sebep olan iyi yapılmamış diş protezler çene eklemi fonksiyon bozukluğuna götürürler.Yüksek bırakılan dolgu ve inleyler,çene hareketlerini engelleyen tüberküllere sahip olan köprü,kron veya hareketli protezler çene eklem dokusunda gerilimlere sebep olurlar.
Ağzın fazla açılması: Araştırmacılar zorlu diş çekimi,esneme ve aksırma gibi durumlarda çene eklemi diskinin dış kaslar tarafından fazla öne çekildiğini ve çenenin yerinden çıkarak eklem elemanlarını zorladığı ve bu travmanın uzun süreçte eklemde probleme neden olduğunu açıklamışlardır.
Tek taraflı çiğneme:
Aşırı Stres
Kaza ,çarpışma,düşme vb travmalar
Kalem veya benzeri maddelerin alışkanlıkla sürekli ısırılması
Sistemik rahatsızlıklar
ÇENE EKLEMİ RAHATSIZLIKLARININ TEDAVİSİ:
Oklusal splint tedavisi
Fizik tedavi
Farmakolojik (ilaç) tedavi
Psikiyatrik destek tedavisi
Dr.Ahmet KİĞILI
