Çağımızın hastalığı olarak adlandırılan, şarkılara konu olan ve çoğu insanın hayatının belli dönemlerinde en az bir kez belirtileriyle karşılaştığı Depresyon’u yakından inceleyelim.
Depresyon, zihinsel, duygusal ve bedensel belirtiler ile kendisini gösteren önemli fakat tedavisi mümkün olan bir ruhsal hastalıktır. Çökkün ruh hali ve zevk alamama durumları depresyonun en belirgin özellikleridir. Depresyon dönemlerinde kişi mutsuz ve karamsardır.
Depresyon neden ortaya çıkar?
Kişinin beynindeki kimyasal dengenin bozulması depresyonun oluşmasında önemle sahiptir. Beyinde bulunan noradrenalin ve seratonin kimyasal maddelerinin sinir hücreleri arasındaki sinaps boşluğundaki miktarları azalır. Bu azalma, depresif bulguların ortaya çıkmasına sebep olur. Bazen bu azalma kendiliğinden oluşuyor olsa da bazı zorlayıcı yaşam olayları da azalmaya etki etmektedir. Yaşanmış olan travmalar, kayıplar, üzüntü ve zorlu olaylar, devam etmekte olan sorunlar, yeni ortaya çıkmış zorlayıcı yaşam olayları, düşük eğitim düzeyi ve yoksulluk da depresyon oluşumunda etkili olabilir. Kalıtsal özelliği vardır, aile geçmişinde depresyon olan kişiler risk altındadırlar.
Kadınlar erkeklere oranla daha fazla depresyona girme riski taşır. Sebebi tam olarak bilinmemektedir. Hormonal olabileceği ve yaşam yükünün erkeklere oranla daha fazla oluşu sebepler olarak düşünülebilir.
Depresyon türleri ve belirtileri nelerdir?
Major Depresif Bozukluk ve Distimik Bozukluk olarak iki türden oluşur.
1- Majör Depresif Bozukluk (Klinik Depresyon)
Majör depresyonu ayırt eden belirti kişinin herhangi bir şeyden tat alma yeteneğinin neredeyse tamamen kaybolmasıdır. Sıklıkla uyku ve iştah zorlukları yaşanır. Konsantrasyon problemi görülebilir. Çoğu insan hayatlarının bir döneminde üzgün ve çaresiz hissedebilir. Fakat majör depresyonda bu hislerin, depresif ruh hâlinin ve ilgi kaybının günün büyük kısmında (özellikle sabahları) görülmesi ve bunların da en az iki hafta boyunca devam etmesi gerekir.
Major depresif bozukluğu tanısı için 2 haftalık süre içerisinde aşağıdaki belirtilerden 5 veya daha fazlasının karşılanıyor olması gerekmektedir;
Günün çoğunluğunda depresif hissetme
Günlük aktivitelere ilginin azalması
Belirgin kilo artışı ya da azalışı
Şiddetli uykusuzluk ya da uyanamama hali
Düşünce ve hareketlerde yavaşlama
Günün çoğunluğunda bitkin/yorgun hissetme
Odaklanmakta ve karar vermekte güçlük
Tekrar eden ölüm ya da intihar düşünceleri
a. Atipik Özellikli Majör Depresif Bozukluk
Majör depresif bozukluklar kategorisinde değerlendirilir. Bu bozukluk kişilerde belirli davranış kalıplarıyla ortaya çıkar. Atipik depresyon yaşayan kişilerin duygu durumları dış uyaranlara göre şiddetli değişimler gösterir. Alınan iyi haberler karşısında aşırı sevinç, kötü haberlerde ise aşırı üzüntü görülebilir. Atipik depresyon genellikle ilk defa gençlik yıllarında başlar ve yetişkinlikte devam eder. Atipik depresyon yaşayan kişilerde genellikle aşağıdaki belirtiler görülür;
Kiloda belirgin artış
İştahta belirgin artış
Yoğun uyku hali
Kollarda ve bacaklarda ağırlaşma hissi
Reddedilmeye karşı hassasiyet
b. Doğum Sonrası Depresyonu
Majör depresyon türleri arasında değerlendirilen doğum sonrası depresyonu gebelik süresince ya da doğumu takip eden dört hafta içinde görülen bir depresyon türüdür. Doğum yapan kadınların %10-15’inde görülen doğum sonrası depresyonun neden kaynaklandığı tam olarak bilinememektedir. Doğum sonrası depresyonu yaşayan kadınlarda genellikle şiddetli üzüntü hali, sürekli ağlama, yoğun kaygı ve umutsuzluk sıklıkla görülen belirtilerdir.
c. Mevsimsel Duygu Durum Bozukluğu
Mevsimsel duygu durum bozukluğu belirli mevsim dönemlerinde görülmesiyle diğer depresyon türlerinden ayrılır. Özellikle gün ışığının azaldığı kış dönemlerinde görülen mevsimsel duygu durum bozukluğu popülasyonun %1-%2’lik bölümünü etkiler ve genellikle kadınlarda ve gençlerde görülür. Mevsimsel duygu durum bozukluğu yaşayan kişiler kış aylarında yaz aylarında oldukları hallerinden bambaşka bir görüntü sergilerler; genellikle ümitsiz, üzgün, stresli ve ilgisiz bir görüntüyle devam eden mevsimsel duygu durum bozukluğu sonbahar- kış döneminde başlayıp günlerin uzadığı ilk bahar yaz aylarına kadar devam eder.
d. Melankolik Özellikli Majör Depresyon
Melankolik özellikli majör depresyonda kişiler önceden zevk aldıkları hiçbir aktiviteden zevk almamaya başlarlar. Melankolik özellikli Majör depresif bozukluk tanısı konulabilmesi için aşağıdaki belirtilerden en az üç tanesinin daha sergilenmesi beklenir;
Zevk alınan çoğu aktivitelerden zevk alamama
Yaşanan iyi olaylar karşısında tepkisizlik
Psikomotor davranışlarda değişiklikler
Aşırı suçluluk duygusu
Uykusuzluk
Sabahları yaşanan depresyonda artış
e. Psikotik Özellikli Majör Depresif Bozukluk
Halisünasyon ve sanrılarla seyreden majör depresif bozukluk türü psikotik özellikli majör depresyon olarak adlandırılır. Psikotik özellikli majör depresyonda kişiler kendilerinin değersiz olduklarını ve yaşamayı hak etmediklerini söyleyen sesler duyduklarını belirtebilirler.
f. Katatonik Özellikli Majör Depresif Bozukluk
Katatonik özellikli majör depresyon yaşayan kişilerde psikomotor davranışlarda şiddetli bozulmalar görülür. Katatonik özellikli depresyonda aşağıdaki belirtilerin en az iki tanesinin görülüyor olması aranır:
Kaslarda hareketsizlik
Nedensiz kas hareketleri
Şiddetli negativite ya da hiç konuşmama
Alışılmamış beden pozisyonu
Başkalarının söz ve hareketlerini tekrar etme
2- Distimik Bozukluk
Kronik bir seyir gösteren sinsi başlangıçlı bir depresyon türüdür. Sık görülmesine karşın, teşhisi nadir koyulan bir rahatsızlıktır. Hastalarda fazla ağır olmayan, en az iki yıl süren depresyon belirtileri görülür. Hiç bir şeyden memnun olmama, uyku bozuklukları, sürekli karamsarlık durumu, yorgunluk, güvensizlik hali, isteksizlik ve ilgi düşüklüğü, bedensel yakınmalar hastaları rahatsız eder. Rahatsızlıkta aralarda bir kaç gün süren iyi haller olabilir. Bu etkiler iki aydan daha fazla devam etmez. Kişilerdeki depresif belirtiler hafif şekilde en az 2 yıl devam eder. Bu süreğen gidişli bir sorundur. Bu rahatsızlık gizli depresyon olarak anılabilir. Hastaların en fazla şikayet ettiği konu depresif olmalarıdır. Rahatsızlığın başlangıç aşaması genellikle çocukluk ya da ergenlik döneminde olur.
Depresyonun Tedavi yöntemleri nelerdir?
Psikoterapi
İlaç tedavisi
Yapılan araştırmalar depresyonun tedavi edilen yüksek oranlı bir hastalık olduğunu gösteriyor. Depresyon tedavisinde en yaygın kullanılan yöntem ilaç tedavisi ve psikoterapinin birlikte yürütülmesidir. Antidepresan ilaçların yan etkileri son derece azdır. Toplumda ilaçlar hakkındaki yaygın olan yanlış bilgilerin aksine antidepresanlar bağımlılık yapmazlar. İlaçlar genellikle 2-3 hafta sonra tam etkilerini göstermektedir. Bu nedenle sabırlı olmak gerekir. Psikoterapi ile kişinin olumsuz düşünce ve davranış biçimlerinin değiştirilmesi ve depresyon ile mücadele etmesi için daha aktif olması amacı vardır. Psikoterapi süreci ilaç kullanımı ile desteklenebilir. Özellikle bilişsel-davranışçı terapi uygulamaları depresyondaki kişilerin kendilerini depresyona sürükleyen düşünce tarzlarını değiştirmelerine ve pozitif biliş kalıpları oluşturmalarına yardımcı olmaları yönünden en etkili tedavi yöntemleri arasındadır.
Depresyon hastalarına tavsiyeler:
Sabırlı olun! Ağır ilerleyen bu hastalığın tedavisi de zaman alır.
Hayatınıza ufak ve gerçekçi hedefler koyunuz.
Fiziksel aktiviteleri aksatmayınız (Yürüyüş,koşu,yüzme vb.)
Uyandıktan sonra yatakta durmayınız
İlacın doz değişikliği veya bırakılması doktor kontrolunde olmalıdır, kendiniz değişiklik yapmayınız ve kullanımı aksatmayınız.
Sizi iyi hissettirdiğini düşündüğünüz müzikler dinleyiniz.
