Böbreküstü bezleri insan vücudunun neresindedir ve neye benzer?

İnsan vücudunda iki böbrek üstü bezi vardır ve her biri vücudun birer tarafında hemen böbrek lerin üzerinde bulunur. Biçimleri üçgen şeklindedir ve çapları yaklaşık 2,5 ila 3,5 cm civarındadır.

Böbreküstü bezleri hangi kısımlardan meydana gelmiştir?

Her biri birer korteks (kabuk) ve medulla (iç bölüm) olmak üzere iki kısımdan meydana gelmiştir.

Böbreküstü bezlerinin bu iki parçasının fonksiyonları aynı mıdır?

Hayır. Gerçekte bunlar iki ayrı organdır ve birbirlerinden çok ayrı fonksiyonlara sahiptirler.

Böbreküstü bezlerinin iç bölümünün fonksiyonu nedir?

Bezin bu kısmı adrenalin ve noradrenalin diye tanınan kimyasal maddeleri salgılamaktadır. Bu kimyasal maddeler kan dolaşımında gizlenen hormonlardır.

Adrenalin ve noradrenalinin etkileri nedir?

· Kalbin gerilme gücünü takviye ederek hareket gücünü artırırlar.

· Kandaki şeker konsantrasyonunu artırarak dokulara fazla miktarda şeker

gitmesini temin ederler.

· Kan pıhtılaşma oranını artırırlar.

· Kas yorgunluklarını azaltarak daha canlı ve devamlı fiziki gayret sarfını

sağlarlar.

· Kan damarlarının kasılmasını sağlayıp, vücudun bir tarafından daha fazla

kana ihtiyacı olan diğer bir kısmına kan naklini kolaylaştırırlar.

Adrenalin salgılarının genel etkileri nelerdir?

Vücudu tehlike veya üzüntü anlarında harekete geçmeye, vücudu çarpışma veya kaçmaya hazırlar.

Böbreküstü bezlerindeki medulla hastalıklarda rol oynar mı?

Evet. Bu gibi bir tümör, artan kan basıncı, aşırı üzüntü nöbetleri, çarpıntı, fazla çalışan metabolizma ve kanda şeker artmasına sebebiyet verebilir. Bu bölgeden kaynaklanan tümörler feokromasitoma adı verilen bir hastalığa yol açarlar.

Feokromasitoma'nın tedavisi var mıdır?

Evet. Cerrahi yöntemlerle hastalık tedavi edilir.

Uygulanabilecek ameliyat teknikleri nelerdir?

Açık cerrahi ve kapalı (laparoskopik) cerrahi yöntemler ile hastalık tedavi edilebilir.

Bu tip tümörden kurtulmak ancak ameliyat yoluyla mı mümkündür?

Evet.

Böbreküstü bezlerinde korteksin (kabuğun) fonksiyonu nedir?

Böbrek üstü bezlerinde korteks kısmı kendi içinde 3 farklı hormon salgılayan 3 farklı bölümden oluşur. Salgılanan hormonlar ve görevleri şunlardır:

· Mineralokortikoidler: Hücreler arası sıvıda, sodyum ve potasyum başta olmak üzere mineral madde oranını ayarlar.

· Glikokortikoidler: Kortizol bu gruba giren hormonlardan en çok bilinenidir. Kortizolün önemli özelliği, kişinin “stress”in yıkıcı etkisine karşı direnç göstermesinde etkili olmasıdır. Kandaki kortizol seviyesini artıran faktörler; hemen her tip travma, enfeksiyon, aşırı sıcak – soğuk, uyuşturucu maddelerin enjeksiyonu, cerrahi operasyonlar, deri altına alerjik madde enjeksiyonu, canlı hareketini engelleme, yıpratıcı hastalık gibi sayılabilir.

· Androjenler: Böbrek üstü bezi kabuk bölgesinden salgılanan bu hormonlar; östrojen, progesteron ve testosterondur. Bu hormonlar kadın ve erkeklerde salgılanır. Hormonların yoğunluğuna göre, dişi veya erkek özellikler gelişir.

Böbreküstü bezlerinde korteks tam fonksiyonunu yapmadığı zaman bir hastalık var mıdır?

Evet. Addison hastalığı böbrek üstü bezlerindeki korteksin kronik yetersizliği durumudur. Çok nadir bir hastalıktır ve ancak yüz binde bir kişide rastlanır.
Böbrek üstü bezlerinin körelmesine ya da yıkılmasına yol açan bir hastalık.Addison hastalığı, böbrek üstü bezlerinin kabuk korteks bölümünün, otoimmun,verem ya da mantar enfeksiyonu nedeniyle zarar görmesine bağlıdır. Güçsüzlük, kansızlık, kilo yitimi, mide-bağırsak rahatsızlıkları, kan basıncı düşüklüğü, deride kararma, bazı hastalarda da aşırı sinirlilik ve aşırı duyarlılıkla gelişir. Eskiden ölümle sonuçlanabilirken, günümüzde sentetik hormonlarla kesin olarak tedavi edilmektedir. Addison hastalığının yaygın olmayışının nedeni, her iki bezin tüberküloz ve kanser tarafından yıkılma şansının pek az olmasıdır. Bu hastalık erkekte ve kadında eşit oranda görülür ve çoğu kez orta yaşlı ergin kişileri etkiler. Hastalığın belirtileri çok çeşitli olup böbrek üstü bezinin korteks bölümünün hormonlarının ortadan kaybolmalarının sebep olduğu değişimlerden ibarettir. Hasta, tedavi edilmediği takdirde üç yıldan fazla yaşamaz.

Addison hastalığının belirtileri nelerdir?

· Güçsüzlük

· Aşırı yorgunluk, bitkinlik, kas güçsüzlüğü

· Kilo kaybı

· Mide bulantısı

· Kusma

· Tekrarlayan ishaller

· İştah kaybı

· Deride koyulaşma, lekeler

· Bazı bölgelerde deride anormal koyu renklenme soluklaşmalar da olabilir.

· El ve ayaklarda cilt döküntüleri ve lezyonları

· Ağızda yanak içlerinde renk değişiklikleri

· Yavaş, uyuşuk hareketler

· Kan basıncı ve kalp atımında değişiklikler

· Yüzde ve avuçlarda olağandışı ve aşırı terleme

· Baş ağrısı

· Pupillerde genişleme

· Kalp atışlarında hızlanma

· Hızlı ve ritmik titreme

· Ani krizler

· Hafıza bulanıklığı

· Göz kapaklarında istem dışı anormal hareketler

· Uyku bozukluğu

· Heyecanlanma

· İnişli çıkışlı ruh hali

· Dikkat dağınıklığı

· Hafıza kaybı (amnezi)

· Halusinasyonlar

· Bayılmalar

Addison hastalığının tedavisi var mıdır?

Evet. Addison hastalığının tedavisi, Ömürboyu sürecek kortikosteroidle yerine koyma tedavisi belirtileri kontrol altına alır.Genellikle glukokortikoid (kortizon veya hidrokortizon) ve mineralokortikoid (fludrocortizon) kombinasyonları verilir.
İlaç tedavisi stresin arttığı durumlarda arttırılmalıdır.Enfeksiyonlar,yaralanmalar ve aşırı terleme adrenal krize sebep olabilir.Adrenal krizde damar içi veya kas içi hidrokortizon hemen yapılmalıdır.Düşük kan basıncı tedavisi de gereklidir.Birçok hasta stres anında kendi kendilerine acilen yapmak üzere acil hidrokortizon enjeksiyonu yapmayı öğrenmiştir. Hastaların yanlarında acil durumlarda yapılacak ilaç ve dozlarının yazılı olduğu tanıtıcı bir sağlık kartını taşımaları çok önemlidir. İlaç almayı asla aksatmamalıdır. Eğer şiddetli kusma dolayısı ile ilaç alımı aksıyorsa doktora bildirilmelidir. Aşırı kilo artışı ve vücutta ödem halinde mutlaka doktora bildirilmelidir.

Cushing sendromu nedir?

Hastalık, böbrek üstü bezinin korteks bölgesinin salgıladığı glukokortikoid hormonların aşırı miktarda kana karışmaya başlamasıyla ortaya çıkar. Bu türden bir aşırılığın ortaya çıkması, adrenal bezlerde fazla hormon üretiminin olması veya bir

başka rahatsızlığı tedavi etmek için steroid ilaçların (kortizon) uzun süreyle kullanılmasının sonucu olabilir.

Cushing sendromunun belirtileri nelerdir?

· Birkaç ay ile yıllar arasında değişen bir süreden sonra yüz yuvarlaklaşır ve daha kırmızı bir görünüm alır.

· Omuzlar arasında ve üstünde kambura benzer yağ birikimi

· Gövdenin alt kısmında cilt üzerinde çatlaklar

· Su toplanması (ödem)

· Hipertansiyon (yüksek tansiyon)

· Aşırı kıllanma

· Ruhsal sarsıntı

· İktidarsızlık veya adetten kesilme

· Özellikle omurga ve leğen kemiklerinde osteoporoz

· Şeker hastalığının başlaması

· Çürüklerin çok kolay bir şekilde ortaya çıkması

Cushing sendromunun tedavisi nedir?

Eğer belirtiler bir ilaç tedavisi nedeniyle ortaya çıkıyorsa tedavi, bunların kullanımını durdurmayı veya dozajı azaltmayı içerir. Cushing sendromu adrenal bezlerde, hipofiz bezinde veya karaciğerde bir tümörün aşırı hormon salgılanmasına yol açması sonucu olarak ortaya çıkıyorsa tümörün alınması veya adrenal bezlerden birindeyse bezin alınması en iyi tedavi şekli olabilir.

Böbrek üstü bezinde tespit edilen tüm kitleler hormon salgılar mı?

Hayır. İnsidentaloma denilen ve hormon salgılamayan kitleler de tespit edilebilir.

Bu kitleler nasıl tespit edilir?

Bu kitleler sıklıkla başka sebeplerle çekilen Bilgisayarlı Tomografi, Ultrasonografi ve Manyetik Rezonans (MR) gibi görüntüleme teknikleriyle tespit edilirler.

Bu kitleler şikayet oluşturur mu?

Bu kitleler genellikle herhangi bir bulgu vermezler.

Bu kitlelerin önemi nedir?

Bu kitlelerin 4 cm'den küçük olanların %2'si, 6 cm'den büyük kitlelerin %25'i kötü huylu kitlelerdir.

Bu kitlelerin tedavisi nedir?

Çapı 3-4 cm'yi geçen kitleler kötü huylu olabilme olasılıkları nedeniyle ameliyat edilirler. Çapı 3-4 cm'den küçük kitleler bilgisayarlı tomografi ile takip edilirler.

Böbreküstü bezi kabuğundan (korteks) kaynaklı kitleler var mıdır?

Evet. En nadir görülen endokrin (hormonal) kitlelerdir. Tanı konulduğunda sıklıkla 6 cm 'nin üzerindedir. 5 yaş altında ve 50 yaş üzerinde sıktır. Kadınlarda 2 kat daha sık görülürler.

Bu kitleler her zaman hormon salgılar mı?

Bu kitleler hormon salgılayabileceği gibi insidentaloma şeklinde de karşımıza çıkabilir.

Bu kitleler nasıl tedavi edilir?

Tedavisi cerrahidir.

Böbreküstü bezinin enfeksiyonları var mıdır?

Evet.Böbreküstü bezinin en sık görülen enfeksiyonları verem (tüberküloz), mantar enfeksiyonları, AIDS ve diğer virus enfeksiyonlarıdır. Ayrıca bağışıklık sistemini baskılayan diğer enfeksiyonlar böbreküstü bezini etkileyebilir.

Böbreküstü bezi enfeksiyonları ne gibi şikayetlere sebep olur?

Bu enfeksiyonlar böbreküstü bezini tahrip ederek Addison Hastalığına sebep olur.Addison hastalığının en sık nedenleri arasında enfeksiyonlar yer almaktadır.