Bireylerde Hayır Diyebilme Becerisi
Hayır diyebilme becerisi kişilerin hak ve sınırlarının ihlal edilme veya ihlal edildiği esnalarda kendisine sunulan teklif, talep ve davranışları hayır dönütü ile reddetme ve içgüdüsel motive durumlar karşısında karşı çıkabilmeyi tanımlamaktadır (Bozkurt, 2020). Hayır demeyi bir sosyal beceri olarak ele almamızın temel sebebi bazı bireylerin bu atılganlık hakkını koruyamamasıdır. Hayır deme becerisi bireyin kişisel hak ve sınırlarını koruması istemediği durumlarda hayır diyebilmesi ve ısrarlar karşısında direnmesi şeklinde düşünebiliriz. Birey hayır dedikten sonra reddetme ve direnme aşamalarında da aynı kararlılıkta durabilmelidir (Bragger, 1982). ???
Ele alınan karar verebilme konusuna dair karar sözcüğünün çarpıcı noktası bir durum veya soruna ilişkin düşünerek alınan kesin hükümdür. Karar verebilmeye yönelik düşünme aşamasında hayır diyebilmeyi de içermektedir. Hayır diyebilme yaşamımızdaki durumlara verdiğimiz kararlardan biri olurken her ne kadar olumsuz gibi algılansa da bireylerin yaşamlarında olumlu sonuçlarda doğurabilecek önemli bir etkendir. Çocukluktan yetişkinliğe “hayır diyememe” toplumsal baskı, kaygılar, atılganlık eksikliği sosyal beceri eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bireylerin karar verme süreçlerindeki farkındalığı ne kadar gelişirse dolaylı yoldan hayır diyebilme yetisini de kazanmış olurlar.
Her bireyin yazılı temel hakları dışında yazılı olmasa da bazı ‘atılganlık hakları’ bulunur. Bunlar yapmak istemediğimiz şeylere hayır deme hakkı, saygıyla dinlenilme hakkı, fikrimizi değiştirme hakkı, hata yapma hakkı şeklinde sıralanabilir (Garner, 2012).
Hayır Diyebilme Becerisinin Faydaları
Hayır deme becerisi sayesinde kişiler ilişkilerini dengede tutar, kendisiyle ilgili olumlu değişimler sergiler ve bu beceri sayesinde kendisine ait zamanını koruyabilir (Newman, 2005).
Hayır Diyemeyen İnsanların Genel İnanışları
Hayır diyemeyen insanlar genellikle hayır dediklerinde bencil, umursamaz veya tembel görüneceklerinden endişelenmekte evet dediklerinde daha çok sevileceklerini düşünmektedirler (Clay, 2013).
Nasıl Hayır Diyebiliriz?
Hayır demekte zorlanan insanlar özellikle etkilemek istediği kişilerden gelen teklifleri daha da zor reddetmektedir. Ancak her zaman evet demek daha sonraki teklifleri geri çevirmeyi zorlaştırır. Hayır demenin en kolay yolu kararlı bir şekilde korkmadan söylemektir. İsteği karşılayamayacağınız net bir şekilde ifade etmek gerekmektedir. Örneğin bebeğine bir gece bakmanızı isteyen arkadaşınıza direkt Hayır bu akşam başka planlarım var şeklinde ifade edebilirsiniz. Başka bir örnek verecek olursak patronumuz bize yapmak istemediğimiz bir proje yönlendirdiğinde ‘Benden bu projeyi istemeniz ve benim yapabileceğimi düşünmeniz beni çok mutlu etti. Evet diyebilmeyi çok isterdim. Ancak yoğunluğum buna el vermez.’ Şeklinde ifade edebiliriz (Garner, 2012).
Hayır Diyebilme Etkinlikleri:
Ne kadar Memnun Edicisiniz?
1. Egzersiz yapmak, rahatlamak, yeterince uyumak veya yapmaya karar verdiğiniz şeyi gerçekleştirmek için yeterli zamanınız olmadığını düşünüyor musunuz?
2. Evet dedikten sonra senden isteneni yerine getirdiğin için pişman oluyor musun?
3. Birini geri çevirdiğinizde kendinizi suçlu hissediyor musunuz?
4. Yardım etmeyi kabul ettiğinizde kendinizi kandırılmış veya manipüle edilmiş hissediyor musunuz?
5. Bazı ilişkilerinizde tek taraflı hissediyor musunuz?
6. İnsanlar sizi her zaman ulaşılabilir biri olarak mı görüyor?
7. Sorumlu, güvenilir kişi olarak görülmek ister misiniz?
8. Bazen başkaları için çok fazla şey yaptığınızı düşünüyor musunuz?
9. Başkalarının fikirlerinin sizin kararınızı belirlemesine izin veriyor musunuz?
Hayırlardan daha çok evetleriniz varsa, muhtemelen siz memnun edici hastalığına sahipsiniz (Newman, 2005).
