Aşırı Korumacı Tutumların Psikolojik Sonuçları
### Aşırı Korumacılığın Temel Özellikleri
- Çocuğun başına gelebilecek tüm riskleri önceden engelleme çabası
- Sürekli kontrol etme, müdahale etme ve yönlendirme
- Hata yapmasına izin vermeme
- Sorumluluk almasını engelleme
- Sosyal ilişkilerine ve tercihine aşırı müdahale
Bu yaklaşımın temelinde sıklıkla ebeveynin kendi kaygıları, geçmiş deneyimleri ya da mükemmeliyetçilik eğilimleri yer alır.
### Psikolojik Sonuçlar
1. **Özgüven Eksikliği**
Aşırı korunan çocuklar, kendi kararlarını verme ve uygulama şansı bulamazlar. Bu da “ben yapamam” düşüncesini besler.
2. **Kaygı Bozuklukları**
Sürekli tehlike uyarısı alan çocuklar, dünyanın güvenilmez bir yer olduğuna inanabilir. Bu da ilerleyen yaşlarda sosyal kaygı, genel kaygı bozukluğu gibi sorunlara zemin hazırlar.
3. **Bağımlı Kişilik Gelişimi**
Kendi başına bir şeyleri başarma fırsatı bulamayan çocuk, hep bir otoriteye ihtiyaç duyar. Yetişkinlikte de ilişkilerde bağımlı roller geliştirme eğilimindedir.
4. **Problem Çözme Becerilerinde Zayıflık**
Karşılaştığı zorluklar ebeveyn tarafından çözüldüğü için çocuk deneyimleyerek öğrenemez. Bu da stresle baş etme becerilerinin gelişimini sınırlar.
5. **Ergenlikte Aşırı Tepkiler**
Aşırı korumacı tutumla büyüyen çocuklar, ergenlikte bağımsızlık arayışıyla ani ve riskli davranışlar sergileyebilir. Bu da ebeveyn-çocuk çatışmasını artırır.
### Neden Aşırı Korumacı Olunur?
- Geçmişte travmatik kayıplar yaşamış olmak
- Çocuğu “tek varlık” olarak görmek
- Mükemmeliyetçilik
- Ebeveynin kendi çocukluk eksikliklerini telafi etme arzusu
- Toplumun beklentilerine uyma baskısı
Bu nedenler fark edilip çalışılmadığında, ebeveynliğin niteliği kontrol ve kaygı düzeyine göre şekillenmeye başlar.
### Sağlıklı Koruma Nasıl Olmalı?
- **Sınır koymakla birlikte alan tanımak**
- **Karar verme sürecine çocuğu dahil etmek**
- **Hatalardan öğrenmeye izin vermek**
- **Güven veren ama boğmayan bir bağ kurmak**
- **Kendi kaygılarını fark edip yönetmek**
Sağlıklı ebeveynlik, çocuğu hayattan korumak değil; hayatla baş edebilecek beceriler kazandırmaktır.
### Terapi Sürecinde Aşırı Korumacılık
Terapide, ebeveynin kendi içsel ihtiyaçlarını ve korkularını fark etmesi önemlidir. Bu süreçte ebeveyn, çocuğu adına değil; çocuğun yanında yürümeyi öğrenir. Çocuğun bireyleşmesi için sağlıklı bir duygusal mesafe geliştirilmesi desteklenir.
### Sonuç
Aşırı korumacı tutumlar iyi niyetle başlasa da, çocuğun gelişimini sınırlayabilir. Özgürlük, hata yapma hakkı ve deneyim alanı, çocuğun psikolojik dayanıklılığı için gereklidir. Ebeveynliğin amacı, çocuğu hayattan korumak değil, onun hayatla baş etmesini sağlayacak iç gücü inşa etmektir.
---
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
