Araç Tutması ve tedavisi
Hareket hastalığında seyahatlerde baş dönmesi, mide bulantısı ve kusma gibi şikayetlere neden olan kişide hoş olmayan duygu yaşatan bir durumdur.
Hareket hastalığı diğer adları:
· Seyahat hastalığı
· Deniz tutması
· Araba tutması
· Uçak tutması
Vücudunuzun koşullara oryante ve adapte olamadığında durumlarda, araç tutması belirtileri gelişir.
Tıbbi yardım ne zaman gereklidir ?
Araç tutması tanısı kesinse ve seyahat bittikten sonra belirtiler devam ediyorsa, kulakta bir virüslerle olan iltihap belirtileri varsa ve başkaca diğer olası nedenleri ekarte etmek için doktora başvurulmalıdır.
Araç tutmasına ne neden olur?
Hareket hastalığı denilen durum, bizi ayakta tutmak ve dengemizi sağlamada görevli olan görme, duyu organları, dengeye yardımcı iç kulak arasında bir çatışma olduğu zaman ortaya çıktığı düşünülmektedir. Beyin de bu zıt bilgi, bir karmakarışık durumun algılanması yanlış yorumlanacağından beyinin olaya tepkisi karmaşa şeklinde olacaktır. Bu durum ortam oryantasyonu ve adaptasyonu mekanizmasını bozarak araç tutmasını ortaya çıkarır.
Hareket hastalığında duygularında çatışma hali olması olaya nedendir. En sık seyahat kaynaklanır. Kara, hava, demiryolu veya deniz yoluyla seyahat durumunda oluşabilir. Aynı zamanda araç sürmekte neden olabilir. Daha az yaygın nedeni bilgisayar oyunu ya da film izlerken oluşmaktadır
Araç tutması ne kadar yaygındır?
Tutma olayı herkes için potansiyel bir durumdur. Fakat bazı kişiler daha savunmasız ve zayıf olduğundan bu durumu yaşarlar. Örneğin, dalgalı bir denizlerde gemide seyahat eden hemen hemen herkeste tutma olması beklenirken, Ancak, 10 kişiden yaklaşık 3 kişide de kara, deniz veya hava yoluyla yolculuklarda tutma belirtileri olabilir. Kadınlar (özellikle hamile olmadan), erkeklere göre tutmanın olma olasılığı daha yüksektir. Etkilenen insanlarda aynı zamanda migren tutması yaşama olasılığı muhtemeldir. Hareket hastalığı çocuklarda 3 ila 12 yaş arasında daha sık görülür.
Tutma belirtileri
Tutması belirtileri genellikle karın üst kısmında rahatsızlık hissi ve artan bir bulantı ile başlar.
Bu belirtiler beraberinde daha ciddi rahatsızlık verici bulgularda eşlik edilebilir:
· Ciltte solukluk
· Soğuk ter dökmek
· Baş dönmesi
· Tükürük artışı
· Kusma
Bazı kişilerde bundan fazla ek belirtiler olabilir.
· Hızlı, kısa kısa nefes alma
· Baş ağrısı
· Uyuşukluk hali
· Aşırı yorgunluk
Mal de debarquement sendromu
Mal de debarquement sendromu "kötü iniş" anlamına gelir. Diğer bir ismi de kara hastalığıdır. Tekne veya uçak gibi seyahatlerinde tetiklenen nadir görülen bir durumdur. Uzun yolculuktan sonra karaya adım atıldıktan sonra belirtiler ortaya çıkmaktadır.
Kişilerin kendilerini sallanıyor gibi hissetmesi ya da yerin sallandığını hissetmesi durumudur. Kişi hala kendini teknede gidiyormuş gibi tarif edebilir. Birçok kişi yolculuktan sonra birkaç saat boyunca bu durumu hisseder, ama mal de debarquement sendromu olan kişilerde bu belirtiler bazen ay veya yıl boyunca devam edebilir.
Seyahat ilişkili tutma
Araç tutmasına neden olan seyahat türleri büyük olasılıkla şunlardır:
· Tekne ve gemi seyahati
· Hava yolculuğu
· Araba seyahati
· Tren seyahati
Bu araçları sürmek ya da salıncak gibi hareket türleri, aynı zamanda tutmaya neden olabilir.
Seyahat olmadan tutma olması
Hareket hastalığı bazen seyahat dışında da oluşabilir. Örneğin, yarış oyunları gibi hızlı bilgisayar oyunları oynadıktan sonra tutma belirtileri yaşayan insanların bildirilmiştir.
Bilgisayar grafikleri gerçekçilik görsel bilgi ve denge sistemi tarafından sağlanan bilgiler arasında aynı uyumsuzluk üretebilir bu nedenlerle tutma oluşabilir. Bir sanal gerçeklik oyunu oynarken veya oyunda yer alırken, Bazı insanlar da titrek bir kamera ile kaydedilen bir film izlerken tutma durumu olabilmektedir.
Denge (Vestibüler) sistemi
Tutması nedenlerini anlamak için, denge sistemini bilmek yararlıdır.
Denge sistemi iç kulak içinde, küçük kanalları ve sıvı bulunan karmaşık bir kombinasyondan oluşan bir yapıdır. Bu yapı sinirlerle beyine denge ve hareket duygusunun bilgilerini iletir.
Ayakta ve ön kapıya doğru yürürken denge sistemin içindeki sıvıların konum değiştirir. Tam olarak nasıl ve nerede nasıl hareket edileceğini bilir. Böylece denge sistemi, beyninize sıvıların konumunda değişiklikler hakkında bilgileri iletir. Bu vücudunuzun geri kalanına dengesini korumak için uyarılarla komutlar sağlar.
Araç tutması tedavisi
1. kişisel tedbirler
Aşağıdaki kişisel tedbir teknikleri kullanılarak tutma belirtileri gidermek mümkün olabilir.
· Baş ve vücut hareketleri en aza indirin - Mümkünse seyahatinizde en az hareket olacak yerleri seçin. Tekne veya uçak ortasında bir koltuk ya da kabin seçin. Mümkün olduğunca kafanızı dik tutmaya yardımcı olacak bir yastık veya koltuk başlığı kullanın.
· Görüşünüzü sabit olarak bir nesne üzerinde fikse edin - Örneğin, ufukta bir noktaya bakmak. Seyahatte bir şeyler okumayın veya oyun oynamayın. Bu durumu olayı daha kötü hale getirebilir. Gözleri kapatmak belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir.
· Temiz hava almak rahatlatabilir - Mümkünse, pencereleri açın ya da iyi bir temiz hava kaynağı elde etmek için bir geminin üst güvertesine çıkın. Çok sıcaktan kaçının.
· Relax olun 100 den geriye doğru sayma gibi, bir zihinsel faaliyet yürütün. Müzik dinleyerek rahatlayın.
· Yiyecek ve içecek - seyahate çıkmadan önce aşırı yemek yemeyin veya alkol türevi içki içmekten kaçının.
· Sakin olun yolculuk hakkında Sakin olun, endişelenmeyin. Bu konuda endişe varsa tutma olmasına daha yatkınlık olabilir
2. İlaç tedavileri
3. Bitkisel tedaviler, elektromanyetik bileklikler Tedavi değerleri konusunda bilimsel bir sonuç yoktur.
NE YAPMALI:
Şayet tüm alışılageldik yöntemler veya tedaviler uygulanmasına karşın şikayetlerinizde gerileme olmamışsa, detaylı tetkikler yapmak gerekir. Öncelikle denge sisteminin tanısal ve teşhis yöntemi açısndan pek çok yeniliğin tıp alanında uygulamaya girdiğini bilmekte fayda vardır. Bu teşhis yöntemleri kapsamında henüz çok yeni olan VİT, VEMP gibi aletlerle vestibüler ( denge ) sisteminin tam analizini artık bünyemizde yapabiliyoruz. Gelişmiş FMRI görüntüleme yöntemleri ile özel denge sistemine yönelik çalışmalar yaptırabiliyoruz. Sonuç itibariyle tam olarak sorunun kaynağını tespit etmemiz mümkün. Bu tespitler yapıldığında çözünleri sağlamak daha kolay olabilmektedir.
Op. Dr. A. Ahmet Şirin
KBB ve başboyun cerrahisi uzmanı
