Aort damarı kalpten çıkan ana damar olup tüm vücuda kan taşıyan en büyük damardır. Aort damarı oldukça sağlam bir yapıya sahip olmasına karşılık nadiren yırtılabilir ve ölümcül olabilir.
Sebepleri nelerdir?
Aort damarının ileri yaşlarda (60-70 li yaşlarda) elastikiyetinin kaybolması, iç duvarında kolesterol ve plak birikimi sonucu kireçlenmelerin artması, hipertansiyon ve bazı genetik olarak aort duvarının zayıf olduğu hastalıklar sebep olarak gösterilebilir. Trafik kazaları, düşmeler ve çok ağır kaldırmalar da aortta yırtığa neden olabilir.
Nasıl gelişir?
Aort damarının iç tabakasında meydana gelen küçük bir yırtılma noktası kanın o bölgedeki basıncı ile yukarı ve aşağıya doğru ilerleyerek tüm damar boyunca devam edebilir. Yırtılmanın olduğu bölgeden çıkan hayati damarlar da bundan etkinenip anında ölümcül komplikasyonlar gelişebilir. (Beyin ve Böbrekler gibi) Bazen damarın iç kısmından başlayan yırtılma tüm damar tabakalarını etkileyip damarın dışarı doğru yırtılmasıyla da sonuçlanabilir.
Belirtileri nelerdir? Tanı nasıl konur?
Aort diseksiyonu beklenmedik bir durum olduğu için önceden pek belirti vermez. Çoğunlukla ani gelişen bir tansiyon yükselmesi aortta yırtılmayı başlatabilir. Hastalar bunu göğüslerinde ve sırtlarında yırtılır tarzda çok şiddetli bir ağrı olarak tarif ederler. Bu hastalar acil servise ulaşsalar bile tanı konamayabilir. Kalp krizi ile karışabilir. Bazen hastada ilk belirti şuur kaybı, felç ya da görme kaybı olabilir.
Bu bulgularla acil servise ulaşan hastada aort yırtılması düşünülüp tomografi yapılırsa ancak tanı konabilir.
Tedavi nasıldır?
Bu hastaların yarısı acil serviste kaybedilirler. Aortun başlangıç bölümünde olan ve beyin gibi hayati organları ilgilendiren bölgede bir yırtık mevcut ise acil cerrahi girişim şarttır. Kanamanın kontrol edilerek yırtılan aortun suni bir damarla değiştirilmesi ve hayati organlara tekrar kanın gönderilmesinde dakikalar bile çok önemlidir. Ameliyat edilmeyen hastalarda ölüm oranı %98 dir. Uygun vakalarda yırtılmanın lokalizasyonuna göre stent de yapılabilir.
Neler yapılabilir?
Sigara aort diseksiyonunda risk faktörleri arasında gösterilmektedir.
Aşırı kilo ve hipertansiyon la mücadele edilmelidir.
Genetik hastalık söz konusu ise (Marfan Sendromu gibi) bu hastalar sık takip edilmelidir.
Araç içinde mutlaka emniyet kemeri takılmalıdır.
Ağır kaldırma yine riskli grupta yırtılmayı tetikleyen neden olarak söylenebilir.
Aort damarında genişleme tespit edilmiş hastalar düzenli kontrollerini yaptırmalıdır. Takip edilen aort damarında genişleme olan hastalarda aort damar çapı belirli seviyeye ulaştığında ameliyat edilmelidir. Böylece neredeyse ölümcül olan bir hastalık düşük riskle tedavi edilmiş olur. Hatta son zamanlarda uygulanan EVAR ( Endo Vascular Aneurysma Repair)
yöntemiyle kasıktan girilerek kapalı yöntemle aort damarındaki genişleme (anevrizma) tedavi edilebilmektedir.
Prof. Dr. Mustafa GÜLER
