Obezite için yapılan ameliyatların çalkantılı bir geçmişi vardır. Elli yıl önce yapılan ameliyatların başarısı çok yüksek değildi ve ciddi riskler içermekteydi. Ancak son 20-25 yılda gelişmeler bu cerrahi yöntemlerin sadece uzun sureli kalıcı kilo kaybına değil aynı zamanda şeker hastalığı, kalp damar hastalıkları gibi yandaş problemler üzerinede olumlu etkileri olduğunu gösterdi. Yapılan çalışmalar obes genç erişkinlerin normal kilolu genç erişkinlerden %20 oranında daha kısa bir yaşam süresine sahip olduğunu göstermektedir. Obezite şeker hastalığı, kalp hastalığı, yüksek tansiyon, uyku apnesi, ciddi eklem rahatsızlıkları ve psikolojik sorunlara neden olabilmektedir. Bunun yanı sıra obez kişilerde meme, kalın barsak ve rahim kanseri sıklığı daha fazladır.ABD’de 4776 obezite cerrahisi ameliyatı geçiren hasta üzerinde yapılan bir çalışmada öşüm oranı %0.3 ve komplikasyon oranı %4.1 olarak bulunmuştur. Yine bir başka çalışmada obesite cerrahisi geçiren kişilerde 8 yıl içindeki ölüm riski %2.9 olarak bulunurken, obezite cerrahisini Kabul etmeyen hastalarda ölüm oranı % 14.3 olarak bulunmuştur.
OBEZİTE CERRAHİSİ İÇİN ADAYMIYIM?
Obezite tanımlamasında en yaygın kullanılan yöntem Vücut Kitle İndeks’inin(VKİ) hesaplanmasıdır. VKİ şu şekilde hesaplanır.
VKİ : Kg cinsinden ağırlık / Boy(m) x Boy(m)
VKİ 30’un üzerindeyse kişi obez olarak tanımlanır. Kırk ve üzerindeyse kişi morbid obez(ölümcül şişmanlık) grubuna girer. Bu kilolara ulaşan kişiler de kilo vermede en başarılı yöntemler cerrahi yöntemlerdir. yoktur. 1991 yılında Amerika Sağlık Enstitüsünün bu ameliyatları önerdiği kişiler şöyledir.
VKİ’i 40’ın üzerinde veya 35’in üzerinde olup ta ciddi yandaş sorunları(şeker hastalığı, hipertansiyon, uyku apnesi, eklem sorunları gibi) olan hastalar.
* Bu kişilerin öncelikle cerrahi dışı yöntemleri deneyip başarısız olmaları
* Cerrahi ve genel anestezi için bir engellerinin olmamalıdır.
* Kişi bu konuda istekli olmalı ve tam olarak bilgilendirilmelidir.
Son yıllarda bu ameliyatların etkinliğinin daha iyi anlaşılması ve ameliyata bağlı risklerin azalması nedeniyle bu endikasyon sınırları daha aşağılara çekilmektedir. Daha az kilolu olgularda artık son derece başarıyla uygulanmaktadır. Günümüzde VKİ 30-35 arasında olan tip 2 diyabetli hastalara eğer kan şeker düzeyleri insulin ile kontrol edilemiyorsa özellikle mide by pas tipi cerrahiler tavsiye edilmektedir. Obezite ameliyatı kararı alınmasında en önemli nokta kişinin iyi bilgilendirilmesi ve cerrahi kararının deneyimli bir cerrahla beraber alınmasıdır.
Yaş bir engel midir ? : Obezite cerrahisi endikasyonları ilk tanımlandığında 18 yaş altı ve 65 yaş üstü kişilerde bu ameliyatların uygulanmaması gerektiği belirtilmişti. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar genç adolesanlar da bu ameliyatların uygulanabileceğini ve oldukça başarılı olduğunu göstermiştir. Ancak bu grupta cerrahi kararı alınırken çok iyi bir değerlendirme yapmak gerekir. İleri yaş için günümüzdeki ölçü takvim yaşı değil kişinin fizyolojik yaşıdır. Özellikle eklem rahatsızlığı olan, yaşam kalitesi belirgin bozuk hastalar da risk/yarar analizi iyi değerlendirilerek bu ameliyatlar yapılabilir.
HANGİ KİŞİLERE BU AMELİYATLAR UYGULANAMAZ ?
Genel anestezi açısından risk içeren hastalara yapılmaz. Bu nedenle her olgu mutlaka ameliyat öncesi anestezistler tarafından değerlendirilir.
Ciddi psikiyatrik sorunları olan kişiler. Bu kişilere mutlaka işlem öncesi psikiyatrik değerlendir yapılmalıdır.
Madde bağımlılığı olan kişiler.
Gebeler
BU AMELİYATLAR ETKİLİ MİDİR ?
... Evet, etkilidir.
Kalıcı kilo vermenin en başarılı yoludur.
Yandaş hastalıklar %90’a varan oranlarda düzelmektedir.
Aynı zamanda yaşam kalitesinde ve kendine güven ve kendini beğenme gibi duygularda da belirgin yükselme olmaktadır.
... Bilinmesi gereken noktalar
Cerrahi tek başına kilo kaybına neden olmaz. Kişinin bu işe aktif katılımı (yeme alışkanlığında değişiklik, egzersiz, takiplere katılım) kilo kaybını kolaylaştıracaktır.
Ameliyattan uzun süre sonra bile bazı komplikasyonların ve sorunların olabileceği unutulmamalıdır
* Beslenme ile ilgili baz1 sorunlar
* Vücut konturunda bozukluklar
Bu sorunlar vitamin, minerallerin kullanılması, estetik girşimler ve psikolojik desteklerle çözülebilmektedir.
Diğer bir çok ameliyatta olduğu gibi bu ameliyatlara bağlı ölüm oranı sıfır değildir. Ancak bu oran hiç bir zaman %1’i aşmamaktadır. Karşılaştırma yapılabilmesi amacıyla diğer bazı ameliyatlardaki ölüm oranları şu şekildedir. Günümüzde sleeve gastrektomi(tüp mide) için bu oran % 0.2-0.3, by pas için 0.5 civarındadır.
* Safra kesesi ameliyatlar1 sonras1 % 0.1-0.5
* Koroner by pas %2
BU AMELİYATLAR NASIL ETKİLİ OLUR ?
Bu ameliyatlar mide-barsak sisteminin çalışmasına etki ederler. Kişinin aldığı besin miktarını kısıtlarlar ve/veya yiyeceklerin emilimini azaltırlar. Temel olarak iki ana tipi vardır.
Tam olarak kısıtlayıcı sistemler :
Mide hacmini düşürürler. En bilinen iki tipi
* Ayarlanabilir mide bandı(mide kelepçesi).Günümüzde çok az uygulanmaktadır.
* Sleeve gastrektomi(tüp mide)
Kısıtlayıcı ve emilimi önleyici girişimler:
Hem mide hacmini düşürüp hem de yiyeceklerin emilimini azaltırlar.
* Mide bypass
* Biliopankreatik diversiyon
Her tekniğin avantaj ve dezavantajları vardır. Genellikle karar ameliyatı yapacak ekip ve sizinle birlikte alınacaktır.
HAZIRLIK
Bu aşama önemlidir ve hastaların aktif katılımını gerektirir. Ameliyat öncesi hazırlığın önemli bir bölümü karar verme aşamasıdır. Bu karara hastalar yetişkinde olsa ailenin katılımı son derece önemlidir. Ameliyat öncesi hazırlık bazı kan, röntgen tetkiklerini içerir. Gerekli hastalarda solunum, kalp değerlendirmesi yaptırılabilir. Ameliyat öncesi anestezi değerlendirilmesi yapılacaktır. Bu değerlendirmelerin amacı
* Hastaların genel sağlık değerlendirilmesi(şeker hst, hipertansiyon, kolesterol düzeyleri, kalp sorunları, uyku apne sendromu ve diğer solunumsal sorunların araştırılmasını içerir)
* Gerekli durumlarda psikiyatrik inceleme
* Fizik aktivite ve yeme alışkanlıklarının değerlendirilmesi
* Gebelik şüphesi
Ameliyat öncesi alışkanlıkların değiştirilmesi ameliyat sonrası başarı için önemli bir göstergedir.
AMELİYAT ve YATIŞ
Ameliyat genel anestezi altında laparoskopik(kapalı) olarak yapılır. Laparoskopik tekniklerin avantajları daha az ağrı, daha erken hastaneden çıkış, daha erken işe dönüştür. Ancak bazı vakalarda ameliyatın güçlüğü ve hasta güvenliği gibi nedenlerle açık ameliyatlara geçiş yapılabilir.
Ameliyat için hastanede genellikle yatış süresi 2-3 gündür. Bu süre hastanın genel durumu, bazı komplikasyonlar nedeniyle uzayabilir. Bazen de acil durumlar ya da komplikasyonlar sonucu acil cerrahi girişim gerekebilir.
Tüm ameliyatlarda olduğu gibi bu cerrahi sonrası da ağrı olacaktır. Ancak bu girişimler kapalı ameliyat denilen(laparoskopik cerrahi) şekilde yapıldığı için en az ağrının duyulduğu yöntemlerdir. Ameliyat sonrası belirli bir protokol çercevesinde yeterli ölçüde ağrı kesici uygulanır.
Ameliyat sonrası yemek
Ameliyat sonrası yemek alışkanlığı daha öncekinden farklı olacaktır. Genellikle önce sıvı gıdalarla başlanır ve yumuşak gıdalarla devam edilir. Yavaş yavaş normal gıdalara dönülecektir. Hoş olmayan durumlarla karşılmaması(kusma, ağrı gibi) için diyet tavsiyelerine uyulması son derece önemlidir.
Diyet ile ilgili temel ilkeler
Her öğünü küçük miktarlarda tüketin ve bol çiğnenmeli.
Yemekler esnasında sıvı tüketilmememli(fakat yemek araları yeterli sıvı alınmalı).
Yemekleriniz oturarak, sakin ve yavaş tüketilmeli.
Yemekleriniz dengeli, vitamin ve mineral açısından zengin ancak kalori açısından düşük gıdalardan seçilmeli.
Yeterli protein alınmalıdır(et, balık, yumurta....).
Soğuk, şekerli, soslu ve kızarmış yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
Bu yeni diyet tarzına hastalar zamanla alışır. Bu tarz kişiyi bazen kısıtlasa da sosyal yaşamınıza engel olmayacaktır.
AMELİYAT SONRASI İLK 1-2 HAFTA
Bir çok hastada bu dönemde kilo kaybı hızlıdır ancak daha sonra yavaşlar. Maksimum miktarlar genellikle ile 12-18. aylarda olur. Obezite ile beraber olan yandaş hastalıklarda bu dönemde ortadan kaybolur.
Ameliyat önemli bir karardır.
1. Yeni yemek yeme alışkanlıklarınıza katı bir şekilde uyun ve düzenli egzersiz yapılmalıdır.
2. Düzenli olarak kontrollere gidilmeldir. Bu kontrollerde şu amaçlarla yapılır.
* Kilo kaybının düzenli olarak kontrolü
* Sağlık durumunun, cerrahi komplikasyonların saptanması ve tedavisi, beslenme ile ilgili parametrelerin takibi
* Beslenme alışkanlıklarının değişimi ve fiziksel aktivitenin kontrolü
* Psikolojik durumun kontrolü
* Kozmetik cerrahiye olan ihtiyacın değerlendirilmesi
3. Hastaların önemli bir bölümünde günlük olarak vitamin ve mineral desteği gerekecektir.
BAZI SORULAR ve CEVAPLARI
Ameliyat sonrası hamile kalabilir miyim?
Evet. Bu ameliyatlar sonrası hamilelik mümkündür. Bu durumda düzenli beslenme desteği ve takibi gerekir. Ancak bir önlem olarak kilo sabitleninceye kadar hamilelik için beklenilmesi tavsiye edilir.
Sosyal güvenlik kurumu bu ameliyatları karşılıyor mu ?
Kısmen evet. Bu ameliyatların gerekli olduğuna dair bir kurul raporu alınması durumunda kamu hastahanelerinde geriödemesi mevcuttur. Ancak sizden ek ücret talep edilebilir. Özel hastahanelerde genellikle tam olarak ücretli uygulanır.
Belirli ilaçlardan kaçınmalı mıyım ?
Evet. Mide üzerinde yan etkisi olan aspirin, antiinflamatuarlar, kortizon gibi ilaçlardan kaçınılmalıdır.
Yeterince kilo veremez isem ne yapmalıyım?
Diyetisyen, psikolog, fiziksel kontrol ve bazen de ikincil cerrahiler gerekebilir.
AMELİYAT YÖNTEMLERI
TÜP MİDE (SLEEVE GASTREKTOMİ) : Midenin uzunlamasına olarak üçte ikisi çıkartılır. Bu yöntem ile midenin giriş ve orta kısmı ince uzun bir tüp şekline getirilir. Hem yemek miktarını kısıtlar hem de yiyeceklerin daha hızlı oniki parmak bağırsağına geçişini sağlar. Bir başka avantajı midenin çıkartılan parçasından salgılandığı bilinen iştah hormone olarakta tanımlanan(ghrelin) düzeyini düşürmesidir.
Beklenen kilo kaybı: Yaklaşık fazla kiloların % 60-70’i dir.
* Ortalama ameliyat süresi: 2 saattir.
* Ortalama hastanede kalış süresi: 2 gündür.
* Ameliyata bağlı ölüm riski: %0.2
* Ana komplikasyonlar: Ülser, dikişlerde açılma, kalan midede darlık, ameliyat sonrası erken dönemde kanama, bir miktar vitamin-mineral eksikliği, reflü, geride kalan midede genişleme
MİDE BY PASS(GASTRİK BY PASS) YÖNTEMİ:
Bu yöntemde midede küçük bir cep yaratılır ve bu bölünen alana ince barsak bağlanır. Böylece hem hastanın yedikleri kısıtlanır hem de midenin diğer kısmı, oniki parmak bağırsağı ve pancreas by pass yiyeceklerin emilimi azaltılır. Geride kalan mide sağlıklı olarak yerinde korunur. Bu yöntem bilinen en başarılı yöntemdir. Ancak çok sayıda barsak dikişi içermesi nedeniyle daha karmaşık ve riskleri biraz daha yüksek bir girişimdir.
Beklenen kilo kaybı: Yaklaşık fazla kiloların % 70-75’i dir.
* Ortalama ameliyat süresi: 2-3 saattir.
* Ortalama hastanede kalış süresi: 3-4 gündür.
* Ameliyata bağlı ölüm riski: %0.5
* Ana komplikasyonlar: Ülser, dikişlerde açılma, kanama, darlık, ince barsak tıkanması, aşırı şekerli yemek sonrası çarpıntı terleme, vitamin-mineral eksikliği yaşam boyu destek gerekir.
