Bazılarımız son bir senedir, bazılarımızsa liseye başladığından beri üniversite sınavına hazırlanıyorlar. Ailesi biraz daha bilinçli olanlar ya da iyi bir okulun, bölümün gelecekte çocuklarının hayatını ne kadar etkileyeceğini bilen ailelerin çocukları ilkokul zamanlarından beri yavaş yavaş çalışmaya başlamıştı/başlatılmıştı. Birçok test çözmüş, soruların dünya kadar farklı türleriyle karşılaşmış, yetmiyormuş gibi onlarla boğuşup galip gelmiştik. Konuları anlamakta sıkıntı yaşamıyor, tam aksine soruların röntgenini çekecek kadar bu işi anlayabiliyorduk. Hani leb demeden leblebiyi anlayabilme yetimiz bayağı bir geliştirmiştik. Sorunun içindeki tuzağı görebiliyor, soruyu hazırlayanın bizde neyi ölçmek istediğini kavrayabiliyorduk. Bütün bunlar zamanla olan ve belli bir sürede gelişme gösteren yetilerimizdi. Kısaca çok çalışmıştık. Piyasa da bulunan tüm test kitaplarını bitirmiştik. Zaman zaman denemelerde farklı duygular yaşamıyor değildik. Nedense sınav sonrasında kaçırdığımız sorunun benzerini daha önce birçok kez çözmüştük. Bilmediğimiz bir soru tipi değildi, zaten nasıl olduysa karnımızda garip bir hareketlenme olmuştu. Bazen de sınavda sıkıldığımız, konuları hatırlamadığımız zamanlar olmuyor değildi, ama olabilirdi bunlar. Birkaç milyon kişinin girdiği bir sınavda yüksek hedeflerimiz vardı. Tabi ki bu ister istemez bizi biraz endişelendirmiyor değildi. Ama normaldi bunlar. Sıkıntı yapacak bir şey değildi. İster istemez sıkıntı yaşayabilirdik. Hem sonra az da çalışmamıştık. Piyasada çözülecek test kitabı kalmamıştı. Bir dakikanın altında bir sürede soruları çözebiliyorduk. Hocalarımız, arkadaşlarımız bizim iyi bir üniversiteye ve istediğimiz bölüme gireceğimizden emindiler. Ailemiz ve akrabalarımızda öyle. Biz mi? Evet bizde öyle hissediyorduk. Bazen garip bir his yoklamıyor değildi, ama bunca yaptıklarımız ortadayken, bu kadar başarılı sonuçlar almışken, insanların olumlu düşünceleri kulaklarımızda çınlarken mi sıkıntı yaşayacaktık? Buraya kadar anlattıklarımızı biraz daha açıklayalım.
Sınav sırasında yaşanan bir boşluk, bildiklerimizi unuttuğumuz hissi veya vücudumuzda alışık olmadığımız bir hareketlilik yaşıyorsak, sınav sonrasında rahat bir yerde sınav sorularını rahat bir şekilde cevaplayabiliyorsak ve gerçek sonucun bu olmadığına yönelik bir inancımız varsa sınav kaygımızın olabileceğini düşünebiliriz.
Sınav kaygısının sebeplerini kısaca özetlemeye çalışırsak;
Zamanı iyi kullanmayla ilgili sorunlar,
Çalışmayı bilememek ya da yanlış çalışma alışkanlıkları,
Beklenti düzeyimizin ya da kendimizi sorumlu hissettiğimiz kişilerin beklenti düzeylerinin yüksek olması,
Çalışmamızın/sonucun tam teşekküllü olma ya da mükemmel olmasını istemek/beklenilmesi,
Zamanında yapılması gereken çalışmaları kısaca görev ve sorumlulukları ertelemek,
Sınavın sonucuna odaklanmak başarısız olma, bu şekilde değerlendirilme korkusu.
Yazılan bu sebepler dışında sınav kaygısı/stresine sebep olan nedenler bulunabilir.
Sınav kaygısı/stresinin etkileri olarak;
-Öğrendiklerimizi sınavda kullanamayız.
-Okuduğumuzu anlamada güçlük yaşarız,
-Düşüncelerimizi organize etmekte ve çıkarımda bulunmakta zorlanırız,
-Dikkatimiz zayıflar ve azalır,
-Sınava odaklanmamız gerekirken sınav dışında ne varsa dikkatimizi çeker,
-Zihinsel becerilerimiz zayıflar, bilgilerimizi hatırlamakta zorlanırız,
-Sınav dışında her şey dikkatimizi çektiğinden enerjimizin tükendiğini ve yorulduğumuzu hissederiz,
-Sınav kaygısı bedenimizin hastalanmasına sebep olabilmektedir.
Sınav kaygısının belirtileri olarak;
-Nefes alıp vermede hızlanma,
-kendini gergin ya da sinirli hissetmek,
-Kalp atış hızında artma,
-Terleme ve ya titreme hali,
-Ağızda kuruluk hissi,
-Mide şikayeti,
-Bağırsaklarda hareketlilik(ishal-kabızlık vb.)
-Telaşlanma, şaşırma hali, organize olmakta zorlanmak,
-Başında ağrı hissi,
-Huzursuzlanma, uykunun gelmesi,
-Konsantre olmada zorlanmak,
-Yorgunluk hissetmek veya bu histe artış,
-Karın ağrısı veya karında hareketlilik hissi,
-Yeme alışkanlıklarında değişiklik,
-Ortamdan kaçma ya da uzaklaşma isteği,
-Kaygı ve korku hali, gibi belirtiler sayılabilir.
Sınav kaygısı yaşayan bireyde aşağıdaki duyguların ağır bastığı bulunmuştur;
-Endişe hali,
-Öfkelenmek, kızmak,
-Huzursuzluk,
-Korku ve ümitsizlik,
-Utanmak,
-Hayal kırıklığı,
-Tedirginlik,
-Mutsuzluk
Psikologlara göre kaygı insan hayatı için olmazsa olmaz bir duygumuzdur. Bizi hayata hazırlamada yaralıdır. Fakat bütün duygularımızda olduğu gibi kaygımız da belli ölçüde olması bizim yararımızayken bunun belli bir seviyeyi aşıp bize ket vurmaya başlaması sağlıksız olandır. Peki, kaygıyı kontrol altında tutmanın bize ne gibi bir faydası olabilir?
Sınava konsantre olur ve sorulara odaklanabiliriz. Dikkatimizi rahatça toparlarken, düşüncelerimizi organize edebiliriz. Paniğe kapılmamızı engeller. Dolayısıyla düşüncelerimizi olumsuz hale getirmemizin önüne geçebiliriz. Başarının bir basamağı da belli ölçülerde kontrolün bizde olduğu hissidir. Bunu başarabilirsek potansiyelimizi azami oranda kullanabiliriz.
Sınava girecek bir bireyi sınav esnasında ve öncesinde kaygılandırabilecek bazı düşünceler;
-Sınava hazır değilim,
-Bu kadar şeyi öğrenmem gerekli mi?
-Bu bilgileri nerede kullanacağım ki?
-Sınava ne gerek var ki?
-Bu bilgiler gelecekte işime yaramaz,
-Sınav için yeterince vaktim yok,
-Konuları anlayamıyorum,
-Bu gidişle sınavda başarılı olamam,
-Sınav çok kötü geçecek vb.
Bunca olumsuz düşüncenin zihnimizden geçtiği bir ortamda doğru düşünmek nasıl olmalıdır? Ne yapmalıyım? Yapabileceğime odaklanmalı ve en iyisini yapabilmeliyim. Elimden geleni yapmamın bana ne zararı olabilir? Sınavda ve şuan buradayım, bu sürede sınava odaklanabilirim. Yeterince zamanım olmasa da kalan zamanı etkili bir şekilde kullanabilirim. Bütün konuları bitirememiş olsam da önemli gördüğüm konulara öncelik vererek sınava hazırlanabilirim. Tamamen bırakmış olmama. Ağırlıklı konu ve soru tiplerine daha çok zaman ayırabilirim. Anlamadığım ya da yapamadığım konular için yardım alabilirim. Bu normal bir şey. Boş vermeden, herkes gibi olmasam da elimden gelenin en iyisini yapabilirim. Bu ve bunun gibi düşünceler sizin sınavda olabildiğince kalabilmenizi sağlayabilir. Sınav kaygınızı kontrol altında tutabilirseniz; sınava konsantre olabilir, düşüncelerinizi organize edebilirsiniz. Dikkatinizi toplamada, çalıştığımız konuları hatırlamada, ertelemeden çalışabilmenize, zamanı akıllıca kullanmanıza, performansımızı arttırmada önemli rol oynar. Sınav kaygısı başa çıkılmayacak bir problem olmayıp doğru yardımla üstesinden gelinebilinecek bir sıkıntıdır. Sınav kaygısında kullanılan bazı yöntemler; düşünceleri durdurmak, kendi kendine telkin vermek, emdr, dikkati başka yöne toplamak, hipnoterapi, köprü objeler kullanmak, iç diyaloğu kurmak, imajinasyon, otojenik gevşeme gibi teknikler kullanılmaktadır.
