İlişkilerde Yaşanan Sorunlar Ve Mahşerin Dört Atlısı-John Gottman Mahşerin Dört Atlısı
John Gottman (1999:456) düzenlediği çalışmalar neticesinde, ilişkilerin bitmesine yol açabilecek, aşağılama, eleştiri, sürekli savunma halinde olma ve duvar örme olarak “Mahşerin 4 Atlısı” olarak adlandırdığı dört temel davranış kalıbı ortaya koymuştur:
Aşağılama: İlişkilere oldukça zarar veren ve çatışmaya yol açtığı bilinen aşağılama, taraflardan birinin kendisini diğerinden üstün görmesi ve diğerini küçümsemesi durumu olarak tanımlanır. Aşağılama içeren ifadelerin tiksinme mesajlarda barındırdığı ve ilişkinin bitmesine yol açtığı görülmektedir. Örneğin; “Çok beceriksizsin”, “Ben sana söylemiştim.” “Bu yaptığın tam bir aptallık.” benzeri aşağılayıcı cümleler kişiliğe yönelik suçlama içermektedir. Ancak; tarafların birbirini takdir etmesi ve saygı duyması ise kişilerarası ilişkilerde etkili iletişim kurulabilir.
Eleştiri: Karaktere ve kişiliğe yöneltilen olumsuz ifadelerin bireylerin birbirinden şikayetçi olmasına yol açtığı görülmekte; şikayet ile eleştirinin birbirine karıştırılmaması gerekmektedir. Örnek vermek gerekirse; “Sürekli kendin hakkında konuşmandan bıktım, ne kadar bencilsin!” bir eleştiri cümlesiyken; “Sen
sürekli kendin hakkında konuştuğunda ve nasıl olduğumu sormadığında kendimi önemsiz hissediyorum, lütfen bu konuda daha dikkatli olur musun?” ise bir şikayettir. Kişilerarası ilişkilerde olumlu iletişim kurmak için ise “sen” ifadesiyleeleştiride bulunmak yerine “ben” dilinin kullanılması ve duyguların ifade edilmesi önerilmektedir.
Sürekli Savunma Halinde Olma: İlişkileri bitiren bir diğer davranış örüntüsü ise bireylerin karşısındaki kişileri anlamaya çalışmak yerine sürekli söylenenleri duymadan kendini savunmaya geçmesidir. Eleştiri karşısında bireyler genellikle savunmaya geçerler. Karşı tarafa yönelik bir tür suçlama olan savunma cümleleri, “sorun bende değil sende” mesajı içerdiğinden çatışma artarak devam eder ve kısır döngü oluşur. Örneğin, “Bu senin hatan.”, “Bunun sorumlusu sensin.”, “Asıl sen bunu daha çok yapıyorsun.” vb. ifadeler savunma ve aynı zamanda
da suçluluk içerir. Strese yol açan durumlarda kişilerarası etkili iletişim için ise, bireylerin kendilerini savunmaya geçmek yerine, sorunun bir bölümünü kabul etmeli ve sorumluluğu üstlenmelidir.
Duvar Örme: Tartışma sırasında bireylerden birinin diğeriyle fiziksel ve
ruhsal olarak iletişimi kesmesi ve konuşmaması olarak tanımlanan duvar örmenin diğer üç davranış biçimine kıyasla daha tehlikesiz görünmesine rağmen ilişki açısından en tehlikeli davranışlardan biri olduğu görülmektedir. Bu davranış biçimi de, “sen değersizsin” mesajının verilmesine yol açmaktadır. Küsme veya susma duvar örme kapsamında ele alınan davranışlarındandır. Kişilerarası ilişkilerde stresle başa çıkmayı kolaylaştıran ve etkili etkileşimi sağlayan ise, sakinleşildikten sonra sorun hakkında konuşulmasıdır.
