Hayli duyarlı bebeklerden sizlere mesajlar var. Bebeklik dönemleri itibari ile etkileşimde bulundukları bakım verenler adına oldukça önemli mesajlar bunlar. Elaine N. Aron kalemi ile bu mesajların anlamlarını gelin birlikte bakalım.
1.Lütfen bana kaldırabileceğimden daha fazlasını yükleme. Bunu yaptığında çaresiz kalıyorum ve her yerim ağrıyor. Lütfen beni koru, lütfen…
*Şimdi buradaki yükleri gelin birlikte düşünelim. Çocuğunuzdan bekledikleriniz neler? Beklentileriniz çocuğunuzun yaş dönemine ondan da önemlisi mevcut performansı ile yanıt verebilecek nitelikte mi? Örneğin birliktelik ve ortak dikkatte zorlanan bir çocuk için arkadaşınızın ya da akrabalarınızın çocukları ile bir araya geldiğinde birlikte sembolik bir oyun kurmayı beklemeniz gibi. Ve sonrasında çocuğunuzla yaptığınız sen onunla neden oynamadın? Sen güzel vakit geçir diye seni getirmiştim, gibi hayal kırıklığınızı hissettireceğiniz konuşmalarında çocuğunuz için sosyal duygusal anlamda yıpratan ve duygu durumunu daha iyiye götürmeyen konuşmalar olacaktır. Ya da bebek için karşılıklı top atma oyunu talep ettiniz ve topu size atmak yerine yanındaki kutuya atıyor. Ve ardından ısrarla size atması için çokça hadi at böyle at şeklinde yönergeler veriyorsunuz. Bu noktada bebeğinizin topu kaldırabilme ve elindeki nesneyi kontrol edebilme düzeyinin ne kadar farkındasınız önce bunu değerlendirmeli ve ardından gelişimsel açıdan gözlemlemeli doldur boşalt yapmaktan keyif aldığı bir dönemde mi diye talebinizden önce bebeğinizin keyif aldığı alana odaklanmalısınız.
2.Bu şekilde doğdum ve değişemem. Bazen çok kötü bir şeyin beni bu hale getirdiğini ya da en azından beni “daha da kötü” yaptığını düşündüğünü biliyorum ama her iki durumda da bana daha fazla sempati beslemelisin. Çünkü her iki şekilde de elimden gelen bir şey yok. Her iki durumda da beni olduğum şey için suçlama.
*Sizin için duyusal anlamda rahatlıkla tolere edebildiğiniz deneyimleri çocuklarınızdan aynı oranda tolere etmesini beklediğinizde ve bu gerçekleşmediğinde yaşadığınız kızgınlığı düşünün. Şimdi de yaşadığı hassasiyetten dolayı kendisine aşırı gelen bir uyaran ile mücadele eden çocuğunuzdaki çabayı. Şimdi tekrar düşünmenizi istiyorum. Her iki durumu kıyasladığınızda yapamadığı şey ya da uyum gösteremediği durumdaki çabası mı yoksa sizin o anki üzüntü-kızgınlık mı daha pozitif olan. Örneğin çocuğunuzla birlikte bir partiye katılmak istiyorsunuz ancak bu ortamdaki ses çocuğunuz için çok aşırı geliyor ve gitmek istiyor. Bu durumda doğru olan partiye uyum sağlayamama durumunda çocuğunuzu eleştirmek yerine neler yaşadığını anlamaya çaba göstermek olacaktır. Güzel bir sarılma ve neler yaşadığını konuşmak anlaşıldığını hissettirmek sizi ve çocuğunuzu rahatlatacaktır.
3.Olduğum şey harika, çok daha derinden hissetmemi ve algılamanı sağlar. Ben gerçekten senin hakkında en iyi şeylerden biriyim.
*Bebeklik dönemi ile başlayan bağlanma sürecinde bebekler etkileşime başladıkları an itibari ile değer yargılarını oluşturmaya başlarlar. Daha önceden yazdığım bebekler ve zihin becerileri yazısında da bahsettiğim ceee eee oyununda bebeklerin oyuna devam etmediği bakım verenin tepkisiz kaldığı evrede yüzünün asıldığı ve durağanlaştığı bir süreç vardı. Aslında hersey yolunda ya da değil algısı daha çok küçükken bile başlamaktadır. Her seyi yolunda hisseden bebeklerde güvenli bir bağlanma söz konusu iken tam tersi bir durumda endişeli, kaygılı ve güvensiz bağlanan bebekler ortaya çıkmakta. Bu nedenle güvenli bir bağlanma için çocuklar koşulsuz kabul ve sevgi görmelidir.
4.Beni sık sık kontrol et ve mümkünse şu anda benimle hemen ilgilen. O zaman yapamadığın zamanlarda en azından denediğini ve çok beklemem gerekmediğini bilirim.
* Bebeklik döneminde bebeğin ihtiyaçlarının karşılanması oldukça önemlidir. Bir de bebeğiniz daha duyarlı bir bebek ise bu önem katlanarak artmaktadır. İhtiyacı olduğunda bakım verenin varlığını hissetmesi ve dinlenilmesi bebek için ardından da çocukluk dönemi için çok kıymetlidir. Bunun için çaba gösterdiğinizde bebeğinizin zamanla gelişen değer algısında ve duyarlılığı ile baş etme evresinde kendini güvende hissedecektir. Bunun neticesinde de yanında olamayıp ihtiyacını o an karşılayamasanız bile şunu bilecektir; beklemek benim için zorlayıcı değil çünkü bakım verenimin çabaladığını biliyorum.
5.Dinlenmemi geciktirmek zorunda kalırsan, lütfen iyi olup olmadığımı sor. Sinirlenip beni zorlamaya çalışırsan, sadece daha sefil ve başa bela olurum.
* Hayli duyarlı bebekler için rutinler oldukça önemlidir. Güvenli alanlar ve güvenli etkinliklerine oldukça bağlıdırlar. Bu durumda geciktirilmiş bir yemek rutini ya da uyku rutini onlar için katlanılmaz olabilir. Bu durumlarda duygusal açıdan dağılan bebeğinize/çocuğunuza yüksek sesle telkinlerde bulunma, yokluğunuz ile tehdit etme ya da daha önceden sunduğunuz bir ödülü geri çekme gibi uzaktan caydırıcı gibi görünen uygulamalardan kaçının. Örneğin kendisi için önemli olan bir parka gitme rutini edinen bir çocuk düşünelim. Okul/kreş çıkışı ve bir park heyecanı ile parkın önünden geçiyorsunuz. Ardından bugün işlerinizin olduğunu ve uğrayamayacağınızı söylediniz tam o esnada çığlığı basan ve kendini yere atan çocuğunuza lütfen böyle ağlarsan/ yerinden kalkmazsan sana alacağım dondurma yok market yok gibi tehditlerde bulunmayın. Bunun yerine nasıl hissettiği ile ilgilenin ve şefkat gösterin.
Özel Eğitim Alan Öğretmeni
Elif Kolay
