(*)Ülkemizde son yıllarda yapılan istatistik çalışmalarında evlilik sorunlarında ve boşanmalarda hızlı bir artış gözlenmektedir. Bu artışı sizler de çevrenizde görmektesinizdir. Kuşkusuz bu artış oranı sadece evlilik sorunu yaşayan veya boşanan çiftleri etkilememekte, başta çocuklar olmak üzere çiftin kök ailelerini ve yakın akrabalarını da etkilemektedir. Bunun sonucunda toplum da ailelerden oluştuğu için bütün toplum bu gidişattan olumsuz etkilenmektedir. Evliliklerde sorunların ve boşanmaların yaşanmasında evlilikte uyum sorunlarının etkisinin büyük olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle bu çalışmada kısaca evlilik uyumunun tanımına ve evlilik uyumunu etkileyen etkenlere değinilmiştir. Günümüzde evliliklere ve evlilik ilişkilerine dair çalışmalar giderek artmakla birlikte evlilik uyumunu etkileyen değişkenler de araştırmacılar tarafından dikkatle incelenmektedir. Evlilik ve aile öğeleri arasındaki ilişkilerin nasıl ortaya çıktığını açıklamak için yapılan bazı araştırmalar, bu öğelerin bazen iç içe olduğunu, bazen aralarında hiçbir ilişkinin olmadığını, bazen evlilik ilişkisini etkileyen etkenlerin sadece eşleri etkileyebildiğini, bazen de eşler arasındaki ilişkiyi etkileyen etkenlerin ailenin diğer birimlerini de etkilediğini belirtmektedir (Yalçın 2014).
Evlilik uyumunu etkileyen etkenlerin başında karşılıklı iletişim ve etkileşim ile bunların temelindeki birey olma ve kendi benliğini kaybetmeden karşıdakinin benliğiyle bütünleşebilme yetileri gelirken, diğer birçok etken de evlilik uyumunun şekillenmesinde belirleyici olabilmektedir. Yine evlilik uyumu bir başka tanımda da evlilikteki mutluluk ve başarıyla bağlantılı olduğuna inanılan paylaşılan aktiviteler, çatışmalar gibi etkenlerin bileşkesi olarak ele alınmış, diğer bir tanımda da sorunları çözme kapasitesi üzerine vurgu yapılmıştır (Fışıloğlu ve Demir 2000). Gottman (1996) evli çiftlerle yaptığı araştırmalarında, çiftlerin evliliklerinde uyumu ve ilişkilerdeki mutluluğu arttıran etkenleri incelemiş ve bu etkenleri; bütün taşları dökmek, yumuşak tartışmalar yapabilmek, esnek planlar yapabilmek ve prensip sahibi olmak olarak sıralamıştır (Çavuşoğlu 2011).
Bütün Taşları Dökmek: Birbirleriyle tartışırken aklına gelen her şeyi söylemekten kaçınan çiftlerin daha mutlu olduklarını bulmuştur. Yumuşak Tartışmalar: Çiftler arasındaki tartışmaların başlamasının ilk sebebinin çoğunlukla, çiftlerin çatışma yaşadıkları konuda konuşurken eleştirilerini yüksek sesle yapmaları olduğunu gözlemlemiştir. Eleştirilerini daha yumuşak bir sesle ve karşı tarafı suçlamadan yapan eşler, tartışmaların kavgaya dönmesini engellemektedirler.
Esnek Planlar: Araştırmada, kadınların planlarını eşlerinin programlarına göre değiştirmekte daha esnek ve rahat olduğunu, erkeklerinse bunu yapmakta zorlandıklarını bulmuştur. İlişkide kişiler ne kadar esnek olurlarsa evliliklerinde de o oranda mutlu olmaktadırlar.
Prensip Sahibi Olmak: Mutlu çiftlerin ilişkilerinde bazı prensiplere sahip olduklarını bulmuştur. İlişkinin başından itibaren kötü davranışlara karşı düşük toleranslı olmak, uzun vadede mutlu bir ilişkinin göstergesidir.
Bakım Onarım Çalışmaları: Başarılı çiftlerin büyük tartışmalardan nasıl çıkacaklarını iyi bildiklerini gözlemlemiştir. Mutlu çiftler tartışma kontrolden çıkmadan olumsuz durumu nasıl onaracaklarını iyi bilirler. Ayrıca evlilik uyumuna etki eden faktörler bireysel özellikler, çift özellikleri ve çevresel etmenler olmak üzere üç madde halinde sıralamak mümkündür. Bunlara ilişkin bilgiler aşağıda yer verilmektedir (Özden 2013).
• Bireysel Özellikler; Sorunlar, stresle başa çıkma güçlüğü, işlevsel olmayan düşünceler, aşırı tepkisellik, aşırı kızgınlık ve saldırganlık, tedavi edilmemiş depresyon, aşırı tepkisellik, aşırı utangaçlık, olumlu özellikler, dışa dönüklük, özgüven, iddialılık teslimiyet, aşk, esneklik.
• Çift Özellikleri: Sorunlar, negatif ilişki tarzları, olumlu özellikler, iletişim becerileri, çatışma çözme becerileri, kaynaşma, yakınlık, güç paylaşımı veya kontrolü, uzlaşma.
• Çevresel Etmenler: Aile kökeninin etkileri, aile sürecinin izleri, aileden bağımsızlaşabilme, anne babanın evliliği, anne babanın ve arkadaşların desteği, iş stresi, ana ve baba olmanın stresi, dışarı uğraşlarının gerilimi, diğer stres faktörleri (borçlanma, sağlık, eşin yakın akrabaları vb.)
(*) KUL, H. “Evlilikte Cinsel İşlev Bozuklukları, Uyum ve Benlik Saygısı”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 2014.
