Ebeveynlerin Dijital Rol Model Etkisi
Rol Model Olmak Ne Anlama Gelir?
Rol model olmak, çocuğa ne yapması gerektiğini söylemekten çok, bunu yaşayarak göstermektir. Bir ebeveynin telefona ne zaman baktığı, ne kadar süreyle meşgul olduğu ve ekranla kurduğu duygusal ilişki çocuk için öğreticidir.
Çocuklar, söylenen kurallardan çok gözlemledikleri davranışları içselleştirir. “Tabletle çok vakit geçirme” denilen bir evde ebeveyn sürekli telefondaysa, çocuk için verilen mesaj çelişkili olur.
Dijital Davranışlar Ne Öğretir?
Ebeveynin ekranla ilişkisi, çocuğa yalnızca teknoloji kullanımıyla ilgili değil; ilişkilerle ilgili de mesajlar verir.
Sürekli telefona bakan bir ebeveyn, farkında olmadan şunu öğretebilir:
“İnsanlar yan yanayken bile zihnen başka yerde olabilir.”
Bu mesaj, çocuğun ileride kuracağı ilişkilerde temas algısını etkileyebilir. Duygusal olarak ulaşılabilir olmanın ne anlama geldiği, erken deneyimlerle şekillenir.
Dikkatin Bölünmesi ve Çocuk Algısı
Ebeveynin telefonu sık sık kontrol etmesi, çocuğun dünyasında küçümsenen bir durum değildir. Çocuk bunu “önemsizim” şeklinde yorumlamaz belki; ancak “bekleyebilirim”, “dikkat paylaşılabilir” gibi içsel mesajlar geliştirir.
Uzun vadede bu durum, çocuğun dikkat ve bağlanma süreçlerini etkileyebilir. Çünkü çocuk için en güçlü düzenleyici unsur, ebeveynin dikkatidir.
Dijital Sınırlar Neden Zor?
Birçok ebeveyn, çocuklarına dijital sınır koymakta zorlanır. Bunun bir nedeni, kendi dijital alışkanlıklarını da sorgulamak zorunda kalmalarıdır. Çocuğa ekran süresi koymak, ebeveyn için de aynaya bakmak anlamına gelir.
Bu noktada savunma devreye girebilir: “Benim işim var”, “Bu benim dinlenme şeklim.” Bunlar anlaşılır gerekçelerdir. Ancak çocuk için önemli olan gerekçe değil, yaşanan deneyimdir.
Mükemmel Olmak Zorunda mı?
Hayır. Dijital rol model olmak, kusursuz bir ekran disiplini gerektirmez. Ebeveynin de ekran kullandığını kabul etmek, bunu çocuğa şeffaf bir şekilde göstermek değerlidir.
Örneğin “Şu an bir mesajı cevaplıyorum, sonra seninle ilgileneceğim” demek, çocuğa hem sınır hem de güven verir. Çünkü çocuk, dikkatin tamamen kaybolmadığını bilir.
Dijital Davranışlar Nasıl Dengelenir?
Denge, ekranı tamamen hayatın dışına çıkarmakla değil; ilişkinin önüne koymamakla sağlanır. Ebeveynin çocukla geçirdiği zamanda gerçekten orada olması, kısa ama nitelikli temaslar yaratması belirleyicidir.
Çocuk için mesele, ebeveynin ne kadar ekran kullandığı değil; kendisiyle birlikteyken ekranın nerede durduğudur.
Ebeveynlerin dijital rol model etkisi, söylenen kurallardan çok yaşanan anlarla şekillenir. Çocuklar ekranla nasıl yaşanacağını değil, insanların ekranla birlikteyken birbirlerine nasıl davrandığını öğrenir.
Dijital dünyada çocukları korumanın yolu, yalnızca onların ekranını sınırlamak değil; kendi dijital varlığımızı da fark etmektir.
Bazen en güçlü sınır, çocuğa konulan değil; ebeveynin kendisiyle kurduğu sınırdır.
