Çocuklarda dürüstlük

Dürüst, özünde ve sözünde doğruluktan şaşmayandır. Doğru ise, yalan olmayan gerçeklik demektir. Dürüstlük, doğruluğun bir ifadesi ve göstergesidir.

Çocuklar neden dürüstlükten ayrılır?

Çocuklarda 6-7 yaşlarına kadar görülen abartılı söylemler ve hayallerle ilgili ifadeler yalanla karıştırılmamalıdır. Çocuklar 6-7 yaş dönemine kadar hayali arkadaşlarıyla aralarında geçen diyaloglardan söz edebilir veya izledikleri bir olayı kendi algıladıkları biçimde abartarak anlatabilirler. 7 yaşından itibaren muhakeme kavramı gelişmeye başlar. Çocuklar hayalini mi ifade ediyor yoksa yalana mı başvuruyor,bunu tespit edebilmek ebeveyn için önemlidir. Çocuklar hiç bir sebep yokken yalana başvurmazlar. Hiç bir çocuk doğuştan yalana eğilimli değildir. Çocukları mutlaka yalan söylemeye iten ailesel, çevresel veya toplumsal faktörler vardır.

Aile içinde veya çevrede çok sık yalan söyleniyor olması çocuğun da yalan söyleme davranışını taklit etmesine ve yalan söyleyen kişileri model almasına neden olur. ''Çocuk yalan söylemeyi yetişkinlerden öğrenir. Telefona cevap vermeye giden çocuğuna, 'beni filanca sorarsa evde yok dersin' diyen bir baba veya telefonda arkadaşına evde olduğu halde işteyim diyen bir anne dolaylı yoldan çocuğa dürüst olmamayı öğretmektedir. Yine okul yıllarında nasıl kopya çektiğini, bulduğu yeni kopya çekme usulleriyle öğretmenini nasıl kandırdığını övünerek anlatan bir aile büyüğü, çocuğunu kopya çekmeye ve kolay yoldan not almaya özendirmektedir. Veya eve gelmek isteyen misafire anne ve babanın gerçeği söyleme yerine “akşam başka bir yere davetliyiz’ tarzında konuşmalar çocuğun doğruyu söylememeyi normalize etmesine ve bu davranışı taklit etmesine yol açar.

Çocukları dürüst davranmamaya iten diğer faktörler ise şunlardır;

-Ailesi veya öğretmeni tarafından cezalandırılmamak için çocuk, yapmadığı davranışları yapmış gibi ya da yaptığı davranışları yapmamış gibi ailesine aktarabilir.Örneğin çocuğun matematik sınavından 5 aldığını söylemesi gibi.

-Ailesi tarafından takdir görmek, onay almak, ödüllendirmek isteyen,- aşağılanmamak, eleştirilmemek, akranlarıyla veya kardeşleriyle kıyaslanmamak, sorumluluktan kaçmak için yalana başvurabilirler.

– Özgüveni düşük olan çocuk arkadaşları tarafından kabul görmek ve dikkat çekmek için bu davranışı gösterebilir.Örneğin gerçekte sahip olmadığı halde yüzlerce arabası olduğunu, babasının çok zengin olduğunu söyleyen bir çocuk gibi.

– Korku ve endişe yaşamamak adına kendilerince yanlış önlemler alabilirler. Okuldan korktuğu için karnının ağrıdığını söyleyen ve okula gidemeyen çocuk bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Çocuğun Dürüst Davranması için ailenin tutumu ne olmalıdır?

-Aile çocuğuna karşı hoşgörülü ve anlayışlı davranmalıdır. Ana-baba- çocuk iletişiminin olumlu olması gerekir. Çocuk istek, sıkıntı, kaygı ve endişelerini ailesi ile paylaşabilmelidir. Çocuğunuzu dinlemek ve çözüm yolu bulmasını sağlamak ona bu konuda yardımcı olabilir.

– Ailenin çocuğa karşı beklentisi çok yüksek ve ulaşılmaz olmamalıdır.

– Aşırı kuralcı ve baskıcı olmamak,çocuğa sınırlı düzeyde özgürlük ve söz hakkı tanımak gerekir.

– Çocuk devamlı olarak sorgulanıp, yargılanmamalıdır.

-Yıkıcı ve aşağılayıcı eleştirilerde bulunmak yerine yapıcı ve çocuğu geliştiren eleştirilerde bulunmakta fayda vardır.

– Anne-baba çocuğuna karşı ilgili olmalı ve şefkatli davranmalıdır. Çocuğuna güven verip, sevildiğini hissettirmelidir.

– Çocuk, negatif davranışlarla ilgi almamalıdır. İyi yaptığı davranışlar ödüllendirilmeli ve pekiştirilmelidir. Örneğin ‘işimin bitmesini sabırla bekledin, seni tebrik ederim. Aferin benim oğluma veya kızıma demek çocuğun yaptığı olumlu davranışı pekiştirir.

– Çocuk, kardeşiyle ve arkadaşlarıyla karşılaştırılmamalıdır. Örneğin ‘diğer çocukların notlarının hepsi 5, senin ki 3 hiç yakıştı mı sana demek veya ‘ neden ablan gibi uslu olamıyorsun’ gibi konuşmalar çocuğun olumsuz davranışlarını arttırır ve özgüvenin düşmesine neden olur.

– Çocuğa başarabileceği görevler verin. Verilen görevi yapıp yapmadığından emin olmak için kontrol edin. Çocuğa "ödevin bitti mi" diye sormak yerine "ödevini görmek istiyorum" deyin. Bu davranış kontrol edileceği için ödevini düzgün yapmasını sağlar hem de sonucundan çekindiği için dürüstlükten şaşmaz.

– Çocuğunuz zor bir durumda kaldığında bile dürüstlükten ayrılmadığı zamanlarda takdir edilmeli ve davranış sözel olarak olumlu pekiştirilmelidir. Örneğin ‘ kızacağımı bildiğin halde bana doğruyu söyledin bu davranışı tebrik ediyorum ’gibi.

-Çocuğun yanında dürüst davranışlar sergilemek onun bu davranışı model almasına ve öğrenmesine neden olacaktır.

Çocuğun dürüst davranmadığı anlaşıldığında ne yapılmalıdır?

-Çocuğun dürüst davranmadığı fark edildiği halde hiçbir şey olmamış gibi davranılmamalıdır. Bu durumda ailenin çocuğa olan davranışı çok önemlidir. Aile şiddete veya cezaya başvurmadan,aşırı tepki göstermeden çocuğun niçin bu davranışı sergilediğini anlamaya çalışmadır. Çocuğunu incitmeden ona yaklaşmalıdır.

-Dürüst davranmayan çocuğu suçlamamak gerekir."Yalancı" etiketi yapıştırılmış olan bir çocuk, bu bahaneye sığınacaktır.

– Çocuğu sorgulamadan niçin bu yola başvurduğunu anlamak, onu dinlemek gerekir. Yargılamadan ilişki kurmaya çalışmalı, kendi yanlışını kendisinin fark etmesine fırsat tanımalıyız. Örneğin: acaba bana anlatman gereken bir şeyler olabilir mi? Bu konuda biraz düşünmen daha rahat hatırlamanı sağlayacaktır’ gibi ifadeler kullanmaya çalışmakta fayda vardır.

– Çocuğunuz dürüstlükten uzak davranışlar sergilediği halde onu korumanız çocuğunuz tarafından bu davranışı onayladığınız anlamına gelebilir.

-Doğru söylediğinde ve dürüst davrandığında memnuniyetinizi dile getirin.

-Ona dürüstlüğü öğretme amacıyla dürüstlük hakkında hikayeler anlatmak çocuğun bu değerin anlamasına yardımcı olacaktır.

-Çocuğunuz size dürüst davranmadığında tolerans göstermeyeceğinizi ona ifade edin .

-Çocuğunuza "Doğru söylersen ceza vermeyeceğim" dedikten sonra, doğruyu söyleyen çocuğa aşırı tepki vermek, şiddet uygulamak ve ağır cezalar vermek çocukta yalanı pekiştirir.

-Çocuğunuzun yapmasını istemediğiniz bir davranışın aynısını sizin yapmamanız çok önemlidir.

-Çocuk dürüst davranmadığında onu suçlamak yerine, anne-baba olarak bunun nedenini aramalıdırlar. Neden çocuğum yalan söylemeye başvuruyor diye düşünmelidirler. Sebebini buldukları zaman ise kendi davranışlarını gözden geçirmeleri gerekir.

Ne zaman uzmana başvurulmalıdır?

Dürüst olmayan davranışlar bazen çocuğun probleminin bir parçası olabilir. Problem olarak düşünebileceğimiz konular ise izinsiz alma, öfkesini kontrol edememe, tırnak yeme, aşırı endişeli olma hali, içe kapanıklık, arkadaş edinmede sorun, alt ıslatma, kekemelik, dikkat dağınıklığı, hareketlilik ve dürtü kontrolünün olmamasıdır. Eğer çocuk doğru söylemediğinde pişman olmuyor ise, kabul görmek için sürekli yalana başvuruyorsa, kendini güvensiz ve değersiz olarak algılıyor ise, öğrenme güçlüğü yaşıyor ve derslerde yaşadığı başarısızlığı göstermemek adına yalana başvuruyorsa mutlaka bir uzmandan destek alınması gerekmektedir.