Bruksizm aynı zamanda diş gıcırdatma,diş sıkma veya dişleri birbirine bastırma olarak da tanımlanabiliir. Bruksizmi olan bireyler dişlerini gün içinde istemsizce ya da uyurken sıkıyor ,gıcırtadıyor olabilir.
Uyku bruksizmi uyku ile ilgili bir haraket bozukluğudur. Gece horlama ve nefes almada zorluk çeken hastalar (uyku apnesi) incelendiğinde,büyük kısmında diş sıkma ve gıcırdatma(bruksizm) olduğu gözlemlenmiştir.
Ağır bruksizm vakaları, çene eklem bozukluklarına, baş ağrılarına, diş problemlerine neden olabilir. Hasta muayene edildikten sonra , hafif bruksizm vakaları tedavi gerektirmeyebilir.
Bireylerin bruksizm(diş sıkma) ile semptomları bilmesi ilerde yaşanıcak daha büyük sorunlara ve komplikasyonların önlenmesi için önemlidir
nedenleri:
Birçok faktör, bireydebruksizm (diş gıcırtısı)gelişmesi riskini artırır.Bu faktörlerin en başında stres gelir. Artan anksiyete veya stres dişlerin gıcırdatılmasına neden olabilir. Bunun sebebi gün içerisinde yaşadığımız öfkelenmeler ve hayal kırıklığı da olabilir.Bruksizm (diş gıcırtısı),parkinson,demans,reflü bozuklukları,epilepsi,uyku apnesi gibi uyku ile ilgili bozukluklar ve dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu gibi bazı diğer zihinsel sağlık ve tıbbi bozukluklarla ilişkilendirilebilir.
bruksizm genelde küçük yaşlarda görülür, yaş arttıkça bruksizmde azalma görülür.tütün ve alkol tüketimi,keyif veren ilaçlar kullanmak ve kahve benzeri kafein içeren maddeler tüketmek bruksizm görülme insidansını arttırır. Antidepresan ve türevleri psikiyatrik ilaç kullananlarda yan etki olarak bruskzim izlenebilir.Bruksizm de ailesel geçiş izlenmektedir,yani genetik faktörler bruksizmin etiyolojisinde bulunmaktadır. Diş gıcırtadması olan bir bireyin ailesi incelendiğinde onlardada genelde diş sıkma izlenir.
Bruksizmin komplikasyonları:
Birçok vakada ciddi komplikasyonlara neden olmaz.Ancak ağır geçen vakalarda dişleri çok fazla atrize(aşınma) olduğu için restore etmek(dolgu yapmak) gerekebilir. Çenede,yüzde ve ciddi baş ağrılarına da neden olabilir.çene eklemine verdiği hasardan dolayı ağzı açıp kaparken hasta kulağında bir tıklama sesi duyar.
Bruksizmin belirtileri:
Bruksizmin iki tipi vardır. Uyanıkken ve uyurken olarak ikiye ayrılır.Diş sıkmanın başlıca semptomları vardır:
Artan diş ağrısı
Bireyi uykudan uyandırıcak kadar diş gıcırdatma
Dişte hassasiyet,yontulma ve aşınmalar
Çene boyun ve yüzde oluşan ağrılar
Aşınmış diş mimesi
Kulakta oluşan ağrı
Uyku bozukluğu
Yanakların iç kısmında hassasiyet
Tanı:
Bruksizm nasıl teşhis edilir??
Diş hekimi rutin kontrollerde diş sıkma(bruksizmide) kontrol eder. Eğer diş hekimi kontroller esnasında herhangi bir belirtiyle karşılaşırsa, bunu takip eder ve bir daha ki randevularda hastayı izlemeye devam eder. Hekim bireyde diş sıkma(bruksizm) olduğunu tespit ederse, bunun sebebini öğrenmek için hastaya uyku alışkanlıkları,kullandığı ilaçlar ve genel ağız hijyeniyle ilgili sorular sorarak diş sıkmanın nedenini belirlemeye çalışır. Hekim, çene kaslarında oluşan hassasiyeti, kırık veya eksik dişler gibi belirgin diş anormallikleri ile dişlerde ve yanakların iç kısmındaki hasar izi oluşan yerleri tespit eder.Böylece normal bir oral muayenede diş sıkmanın çene eklemine ve kulağa verilebilecek hasarlar da saptanmış olur.
Tedavi:
Belirttiğimiz gibi basit vakalarda herhangi bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Ama ağır seyreden ve hasar oluşturan bruksizm vakalarında,daha fazla diş kaybını önlemek ve çene eklem bozukluklarını gidermek için hekim belirli ilaçlara ve terapi yöntemlerine başvurabilir. Hastalar en uygun tedaviyi öğrenmek için diş hekimine başvurabilir. İlk önce bruksizmin neden kaynaklandığı belirlenmeli ve hekim ona göre bir tedavi planı çizmelidir.
Uyku problemleri:Bruksizm daha büyük uyku sorunlarıyla ilişkili görülen bireyler için hekim hastayı bir uyku tıbbı uzmanına yönlendirebilir. Uyku tıbbı uzmanı hastayı, uyku esnasında gözlemleyerek nedenenin uyku apnesine mi ya da herhangi başka bir uyku probleminden mi kaynaklandığını tespit etmek için bazı testlere başvurur.
Psikolojik sorunlar: eğer bruksizm anksiyete ve benzer psikolojik sorunlar ile ilgili görünüyorsa hekim hastayı bir terapiste veya bir danışmana yönlendirebilir.Stres ve anksiyete sorunu yaşayan bireylerde bu psikolojik tedaviler hastayı rahatlatabilir. Sorunun hafiflemesinin ardından diş sıkmada yüksek bir oranda azalma olduğu tespit edilmiştir. Birey rahatlamayı ve gevşemeyi sağlayan meditasyonlarlada durumu kendi lehine çevirebilir.
Bireyin kendi tedavisi: birey diş sıkma problemini farkettikten sonra dişleri ve çenesini nasıl doğru pozisyonda kapatabileceğini kendi öğrenebilir ya da bunun için hekimine danışabilir. Her ne kadar bu yöntem diş sıkmasını bir ölçüde azaltsa bile tam olarak önüne geçemeyebilir ve profosyonel bazı işlemler isteyebilir. Bunlar ateller ve ağız koruyucularıdır. Bu materyaller dişlerin birbirine temas etmesini önleyerek diş sıkmanın önüne geçmek için tasarlanmıştır.Sert bir akrilikten ya da daha yumuşak malzemelerden yapılan bu araçlar duruma göre alt veya üst dişlerin üzerine oturtulabilir. Daha ciddi vakalarda ve aşınmanın çok olduğu durumlarda hekim restorasyonlar(dolgu) ya da hasar daha fazlaysa kron(protetik kaplamalar) ile müdahele edebilir.
İlaç tedavisi: genel olarak çoğu bruksizm vakasında ilaç tedavisi tek başına çok etkilli değildir. Hafif seyreden vakalarda kas gevşetici ve türevi ilaçlar iyi gelebilir. Bazı durumlarda hekim hastaya yatmadan önce kas gevşetici almasını önerebilir. Hekim hastanın stres ve bazı duygusal sorunlarla başa çıkabilmesi için kısa süreli antidepresan veya anti-anksiyete ilaçları kullanımını önerebilir. Fakat bu ilaçları hekime danışmadan almak ve kullanmak yalnıştır. Farklı bir durum olarak, birey kullandığı ilaçların etkisinden dolayı bruksizmi izleneyiorsa, hekim kullanılan ilacı değiştirebilir ve ya dozunun azaltılmasını isteyebilir.
Dental botoks:Botoks tedavisinde, vücuda enjekte edilen bir madde(closridium botulinumden üretilen bir protein) bölgedeki kasın fonksiyonun geçici olarak azaltır veya yok eder. Bu nedenle de diş sıkma tedavisinde masseter ve temporal(çene ve şakak bölgesindeki) kasları gevşetmek için kullanılır. Kas yoğunluğu, bruksizmin boyutu, cinsiyet ve deri kalınlığı uygulanacak ilacın miktarını ve uygulama bölgesini değiştirebilir.
Botoks tedavisi etkisini 2-3 gün sonra göstermeye başlar, 15. Günde maximum seviyeye ulaşır ve bu etki yaklaşık olarak 4-6 ay sürer.
Botoks tedavisi ağrılı bir işlem değildir.botoks uygulacak bölgeye cildi uyuşturan krem uygulanır ve 10 dakika beklenir. Ardından ilaç işaretlenen bölgeye enjekte edilir.
Evde bakım ve yaşam tarzı değişiklikleri:
Diş sıkma alışkanlığını azaltmak için gün içinde dikkat etmeniz gereken bazı faktörler vardır. Stresten uzak durmak, gece yatmadan sıcak bir duş almak,rahatlatıcı meditasyon ve spor yapmak diş sıkmanıza iyi gelebilir.Akşamları uyarıcı maddelerden kaçınmak,alkol kahve ve çay tüketimini azaltmak size yardımcı olabilir.Birey düzenli uyuma alışkanlığı kazanmaya ve aynı saatte yatmaya özen göstermelidir.
