Böbrek taşları böbreğin toplayıcı sistemi içerisinde oluşan mineral içerikli sert kitlelerdir. Tam nedeni bilinmemekle birlikte ailevi yatkınlık, doğuştan idrar yolları anomalileri ve sistemik hastalıklar (Gut, sistinüri) hastalıklar bilinen nedenlerini oluşturmaktadır.
Sıcak, yüksek rakımlı ve tropikal bölgelerde böbrek taşı hastalığı daha sık gözükmektedir.
Gün içinde yeterince sıvı almamak, aile öyküsü, genetik yatkınlık, hareketsizlik ve diyet taş oluşum riskini arttıran nedenlerdir.
Böbrek taşları herhangi bir belirti vermediği gibi idrardan kan gelmesi, karın ağrısı, bulantı, kusma gibi belirtilerde oluşturabilir.
Teşhis idrar tahlili, röntgen yeterli olabildiği gibi ileri tetkik olarak ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi de gerekebilmektedir. Tomografi ile tüm taşlar izlenmektedir.
Tedavide taşın boyutu önemlidir. 5 mm ve üzerindeki taşlar genellikle müdahalesiz düşürülememektedir. ESWL denilen ameliyatsız taş kırma yöntemi ile genellikle 2 cm ye kadar olan taşlar kırılabilmektedir. 2 cm ve üzerindeki taşlara operasyon önerilmektedir. Son yıllardaki teknolojik gelişmelerle birlikte birçok taş kapalı yöntem denilen operasyonlarla tedavi edilebilmektedir. Bunlar içinde böbrek taşları için PCNL (Perkütan nefrolitotomi), RIRS(Retrograd intrarenal cerrahi) diye adlandırılan operasyon teknikleri yer almaktadır.
Taş oluşumunu önlemek için hayat tarzı değişiklikleri son derece önemli bir rol oynar. Hızlı beslenmekten uzak durmak, bol sıvı tüketmek ve egzersize ağırlık vermek gibi bir takım önlemler ‘önleyici değişiklikler’ olarak sayılabilir. Bunların yanında doktor kontrolünde gerçekleştirilecek bazı ilaç tedavileri de söz konusu olur. Eşit aralıklı sağlık kontrolü ile erken tanı önem taşır.
Böbrek taşı olan kişiler bol su tüketmeli, özellikle yaz aylarında bu daha da önemlidir. Çay, kahve ve kola gibi içeceklere mümkün olduğunca kısıtlama getirmeli tuz tüketimini kısıtlamalı,düzenli egzersiz veya yürüyüş yapmalı,ani kilo kayıplarından kaçınmalıdır.
Genellikle kalsiyumlu gıdalar, çilek ve kuruyemiş taş yapar, çok su içmek böbrekleri yorar, insan tek böbrekle yaşayamaz gibi söylenen yanlışlar mevcuttur. Kişide taş oluşumu genetiktir ve her tür yiyecek taş yapabilir. Önlemi bol sıvı tüketmekten geçmektedir. Böbreklerin vücuda giren suya göre sıvıyı ayarlama yetenekleri oldukça yüksektir. Bu nedenle fazla sıvı böbreği yormaz. Tek böbrekle sorunsuz yaşamak mümkündür. Böbreği etkileyecek bir hastalık olmadığı sürece (yüksek tansiyon, diyabet, taş, vb.) tek böbrekle yaşamakta sorun yoktur.
Yaşam ve beslenme tarzında birkaç değişiklik yaparak yeni taş oluşma riski azaltılabilir. Lif içeren besinler ve faydalı etkileri nedeniyle sebze, meyve tüketmek gerekir. Ancak okzalat bakımından zengin olan sebze ve meyvelerden (ıspanak, kakao, çay yaprakları, ceviz, buğday kepeği) sakınmak gerekir. Alınan kalsiyum miktarı, bu yönde önerilerde bulunmak için güçlü bir neden olmadıkça sınırlanmalıdır. Bol sıvı tüketimi yapılmalıdır.
